مریم ساوجی
مریم ساوجی (1296-1386) نویسنده، شاعر و حقوقدان بود.
زندگی نامه
مریم ساوجی (فاطمی) (1296-1386)[۱] [۲] متخلص به صور که بعدها به مریم تغییر کرد، فرزند آقا میرزا کوچک ساوجی و عالیه بود. پدرش یکی از دبیران فرهنگ و از روحانیان پایه اول ایران بود که برخی از علما و روحانیان بزرگ امروز شاگردی او را داشته و نزد وی درس خوانده اند. وی به زبان های فرانسوی و عربی مسلط بود و افزون بر فن سخنوری هنر نویسندگی را نیز دارا بود. مریم ساوجی دوبار ازدواج کرد. وی از همسر اول سه فرزند، دو پسر و یک دختر داشت. همسر دوم وی مجتبی فاطمی سردفتر اسناد رسمی شماره 111 و مدیر روزنامه آفتاب چاپ تهران بود که در کارهای ادبی و تدوین و نگارش آثار حقوقی کمک و مشوق مریم بود و حاصل این ازدواج نیز دو فرزند بود.[۱] شیرین صوراسرافیل دختر وی است.
تحصیلات
مریم ساوجی تحصیلات عالی خود را در رشته حقوق قضایی و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران پایان رساند.[۲] پ‍ای‍ان‌ن‍ام‍ه وی با عنوان حقوق زن در اقوام و ادیان به راهنمایی محمد مشکوه در سال 1328 بود.[۳]
فعالیت های فرهنگی
خدمات فرهنگی را از آموزگاری شروع کرد و عهده دار ریاست یک دبیرستان ملی را که خود بنیاد نهاده بود شد،[۳] مدیر دبیرستان و مدرسه راهنمایی به نام مریم ساوجی.[۴] فعالیت ادبی نامبرده از اوان تحصیلات دوران متوسطه آغاز شد و اولین کتاب او دختر راه و سپس فرشته و اختلاف حقوق زن و مرد در اسلام و قوانین ایران مجموعه سخنرانی های حقوقی او در رادیو ایران است.[۳] وی اولین زنی است که مبحث حقوق زن را در سال 1335 در رادیو ایران عنوان نمود و به سبب دشواریها و مشکلاتی که در این راه مانع اولیه این سخنرانی ها شد ناچار این مباحث را در قالب کتابی به نام قوانین ایران به چاپ رسانید[۵] و بین تمام مقامات قضایی و سازمانهای زنان توزیع کرد و پس از انتشار کتب و در نتیجه تلاشهای پیگیر دیگر امتیاز دفترخانه اسناد رسمی برای وی پیشنهاد گردید ولی وی به جهت علاقمندی، به کار تعلیم و تربیت ادامه داد.[۳] وی مدتی نیز مدیر مدرسه پیرایش بود.[۶]
فعالیت های اجتماعی
مریم ساوجی از سال 1325 شمسی فعالیت اجتماعی را آغاز نمود. وی علاوه بر فعالیت های ادبی و فرهنگی سابقه مطبوعاتی نیز داشت و به هنگام حیات همسرش سردبیری روزنامه آفتاب را که همسرش منتشر می کرد داشت. ساوجی به عنوان نویسنده و مشاور حقوقی با سازمانهای زنان و مجلات مختلف نیز همکاری می کرد و اشعارش در غالب مجلات و رادیو منتشر و پخش می شد. وی عضو اتحادیه زنان حقوقدان ایران وابسته به اتحادیه بین المللی زنان حقوقدان و عضو رسمی انجمن قلم نیز بود و خود نیز مؤسس انجمن ادبی بود که شخصاً اداره آن را برعهده داشت و به موازات فعالیت اجتماعی زندگی خانوادگی خود را نیز اداره می نمود.[۳]
فعالیت های سیاسی
مریم ساوجی سیاسی نبود اما خسارت حضور زندگی سیاسی فرزندان خود را بارها به صورتهای مختلف در زندگیش پرداخت. پرداخت هزینه وکیل و خرید محکومیت زندان برای دختر بزرگتر که همراه اعضاء کمیته دانشگاه در سال 1345 محاکمه می شد ـ که قبل از آن نیز پسر بزرگتر در نوجوانی در حوادث 30 تیر مدتی را در زندان گذرانیده بود ـ کمتر از آن خسارتی بود که وی به خاطر آن به زندان رفت، و این در سالهای 50 و در بازگشت از سفری زمینی به خارج و به همراه دختر و دامادش که از فعالان سیاسی بودند اتفاق افتاد. با وجود آن که عدم همراهی فکری او با دختر و داماد در بندش برای دستگاه روشن بود وی را به همراه مأموران ساواک و در لباس زندان برای بازرسی خانه آوردند. وی مدتی بعد آزاد شد، ولی بستگان در بند با تحمل آزارهای معمول تا انقلاب در زندان ماندند و مادر گاه برای دیدار آنان به زندان می رفت.[۶]
تحلیل
کلیه آثار منتشره مریم چه نظم و چه نثر روان و ساده و اجتماعی و دارای استحکام و انسجام کلام است و در بیشتر اشعار او مانند نوشته هایش جنبه های ظریف و پر احساس زنانه و مادرانه به چشم می خورد.
اشعارش آنچه که به سبک اصیل و کلاسیک سروده شده دارای مضمون نو و آنها که به سبک و روال نو سروده شده بستگی خود را کلا با قوانین اصیل ادبی از دست نداده است و دارای اوزان عروضی شکسته و تا حدی در قید قافیه می باشد.[۳]مریم ساوجی داستان را رسانه ای اجتماعی ـ اخلاقی می دید. او داستان عصر طلایی یا فرشته (1324) را با نام مستعار م.س. صور یا مریم صور منتشر کرد.[۷]
آثار
کتاب
- گ‍ل ی‍خ (بی تا). بی جا.[۴]
- اختلاف حقوق زن و مرد در اسلام و قوانین ایران: مجموعه س‍خ‍ن‍ران‍ی‍ه‍ای حقوقی ب‍خ‍ش ب‍رن‍ام‍ه ب‍ان‍و در رادیو تهران (1337). تهران: علمی.[۵]
- هدیه بصاحبدلان: دیوان مریم دفتر اول شامل: مثنویات - قطعات... (1339). تهران: عطائی.[۶]
- گلبرگ (1344). تهران: مؤسسه مطبوعاتی عطائی.[۷]
- پ‍ن‍ج‍ه با خورشید مجموعه شعر (1349). تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات حمید.[۸]
- خورشید شب (1382). تهران: ذه‍ن‌آوی‍ز.[۹]
کتاب دیگری از مریم ساوجی نیز انتقاد بر قانون حمایت خانواده است. (در کتاب خانم قویمی اشاره می شود که این کتاب در دست تهیه است).[۲]
کتاب حقوق زنان در اقوام و ادیان توسط بنگاه مطبوعاتی علی اکبر علمی منتشر شده است.[۱]
مقاله
- آموزش و پرورش در ادبیات ایران (1338). آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت). اردیبهشت 1338. سال 30. شماره 7.
- تعلیم و تربیت در ادبیات ایران (1338). آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت). آبان 1338. سال 31. شماره 2.
- تعلیم و تربیت در ادبیات ایران (1338). آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت). دی 1338. سال 31. شماره 4.
- انجمن ادبی حکیم نظامی (1335). ارمغان. اردیبهشت 1353. دوره 43. شماره 2.
- آویزه های نور «شعر» (1355). درسهایی از مکتب اسلام. شهريور 1355. سال 17. شماره 9.[۱۰]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ مشیرسلیمی، علی‌اکبر (ـ ـ13). زنان س‍خ‍ن‍ور: از ی‍ک‍ه‍زار سال پ‍ی‍ش تا امروز که ب‍ه‌زب‍ان پ‍ارس‍ی س‍خ‍ن گ‍ف‍ت‍ه‌ان‍د. ج3. تهران: ش‍رک‍ت س‍ه‍ام‍ی چاپ و انتشارات کتب ایران. صص284-286.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ پیرنیا، منصوره (1374). سالار زنان ایران. واشنگتن: مهر ایران.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ خشایار وزیری، فخری قویمی (1352). کارنامه زنان مشهور ایران. تهران: وزارت آموزش و پرورش. صص257-258.
- ↑ گفتگویی آزاد با خانم مریم ساوجی مدیر دبیرستان و مدرسه راهنمایی مریم ساوجی (1352). آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت). اسفند 1352. سال 43. شماره 6.
- ↑ دژم، عذرا (1384). اولین زنان. تهران: علم. ص173.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ساوجی، مریم (1382). خورشید شب. تهران: ذهن آویز. صص6-13.
- ↑ ع‍اب‍دی‍ن‍ی، ح‍س‍ن (1401). دختران شهرزاد: زنان نویسنده ایرانی. ویراستار احمد سمیعی‌گیلانی. تهران: نشر چشمه. ص76.