خانم باشی

فاطمه ملقب به خانم باشی دختر باغبان باشی اقدسیه بود که در سال 1308 به عقد موقت ناصرالدین شاه درآمد.

ازدواج با ناصرالدین شاه

پدر فاطمه، باغبانباشی باغ ییلاقی اقدسیه بود. نام این دختر نیز بعدها به باغبانباشی و به تدریج به خانم باشی تبدیل شد. خانم باشی با امینه اقدس در یک جا زندگی می کرد و تربیت وی به عهدۀ زن علیل شاه گذاشته شده بود. امینه اقدس نیز این فرصت را غنیمت می شمرد تا بدین وسیله شاه را به عمارتش بکشاند و خود را همچنان مورد توجه سلطان قرار دهد.

شاه دختر باغبان باشی را به دلیل زیبایی و شباهت چشمانش به جیران، سوگلی اش که در جوانی درگذشته بود، مورد توجه و عنایت بیشتری نسبت به سایر همسران خود قرار میداد. تاج السلطنه او را چنین توصیف میکند:

.... مگر یک نفر .... که محبوب القلوب و بی اندازه طرف توجه بود. این زن جوانی بود تقریباً بیست ساله، قد بلند، با موهای سیاه و بشره ی لطیف سفیدی. چشم ها بی اندازه قشنگ و مخمور. مژه ها برگشته و بلند. خیلی خوش مشرب؛ خوش سلوک. با تمام مراحم حضرت سلطان، متواضع، فروتن، مهربان و خیلی ساده و بدون آرایش. پدرش باغبان؛ از تحصیل تمدن به کلی عاری.

شاه بعد از فوت امینه اقدس، دختر باغبان باشی را بیشتر مورد توجه قرار داد، زیرا وی چشمانی تقریباً شبیه جیران سوگلی متوفی شاه داشت، و به همین خاطر در دل شاه جایی برای خود باز کرد. رفته رفته خانم باشی مقامی بلند یافت و طرف رشک سایر زنان قرار گرفت. لذا برای آنکه او را از نظر شاه بیندازند به او گفتند لقب فروغ السلطنه را که پس از مرگ جیران، شاه به هیچ کس نمی داد خواستار شود. او نیز چند بار درخواست نمود ،اما مورد قبول نیفتاد. او حتی به توصیه اطرافیان برای جلب نظر شاه لقب مزبور را با سرمه و ملیله روی نیم تنه ای دوخت و آن را بر تن کرد و به حضور شاه رفت تا شاه ناچار شود لقب را به او ارزانی دارد. اما این حیله نیز مؤثر واقع نشد و شاه با دیدن وی چنان خشمگین شد که دستور داد نیم تنه را از تن بیرون کند.

او دو بار از ناصرالدین شاه باردار شد که هر دو بارداری به انتها نرسید و به سقط منتج شد.

ازدواج ناصرالدین شاه با خواهر خانم باشی

همین بی مهری ها سبب شد خانم باشی با وجود علاقه شاه به وی، اعتنایی به عشق او نکند و پیوسته از او دوری گزیند. این امر شاید اسباب عشق ناصرالدین شاه به خواهر او، ماه رخسار، را که در اندرون با خواهرش زندگی می کرد فراهم آورد. البته به روایت تاج السلطنه این ماه رخسار بود که وقتی دوازده ساله بود عاشق ناصرالدین شاه شد و نسبت به شاه ابراز علاقه می کرد. این موضوع باعث شد شاه نیز به او علاقمند شود. خانم باشی که تمایلی به این رابطه نداشت تمام تلاشش را کرد تا شاه را از او دور کند، اما شاه صدراعظم امین السلطان را واسطه کرد تا خانم باشی را به این امر راضی کند. نهایتاً خانم باشی به ازدواج ماه رخسار و ناصرالدین شاه رضایت داد به این شرط که شاه خارج از حرمسرا برای ماه رخسار خانه ای دیگر تهیه کند.

دسیسه ترور ناصرالدین شاه

برخی دسیسه چنی ترور ناصرالدین شاه (1275 ش) را به خانم باشی نسبت دادند. بنا بر این باور پس از درگذشت امینه اقدس، علی اصغرخان امین السلطان، صدر اعظم، در جست و جوی متحد جدیدی با خانم باشی، همدست شد.برخی بر این باورند که عشق و حسادت، میان دو خواهر، نقشه قتل شاه را زودتر به موعد اجرا نزدیک کرد و تبانی امین السلطان صدراعظم و خانم باشی به این برنامه کمک بسیاری کرد. دستیابی خانم باشی به یادداشت های ناصرالدین شاه که حاوی این مطالب بود که شاه نوشته بود بعد از قران باید جزای خیانتهای امین السلطان را بدهد، اعتمادالسلطنه را صدراعظم کند، دارایی حاج محمدحسن را ضبط و خودش را اعدام نماید و در همه ایران مدارس جدید تأسیس کند و اندرون را تصفیه نماید سبب کشته شدنش شد.البته تاج السلطنه این اتهام را توطئه ای ازسوی کسانی میدانست که در دربار به خانم باشی رشک میبردند.

پس از ناصرالدین شاه

دوره مظفرالدين ‌شاه زنان حرمسرای ناصری، هریک سرنوشتی یافتند. فاطمه ‌سلطان خانم‌باشي پس از مدتی بنا به حکم مظفرالدين شاه، با قهرمان خان اميرآخور وليعهد، محمدعلي ميرزا، ازدواج کرد. حاصل اين ازدواج سه پسر به نامهاي اميرغلام‌حسين خان، احمدخان و علي خان و دو دختر و نام خانوادگي حاجبي براي خانم باشي بود. او در ميانه سن سي سالگي همسر خود را از دست داد و چندي بعد با رضا‌خان بصيرالدوله هروي، مشاور مخصوص احمدشاه، ازدواج کرد و از او نيز صاحب دختري به نام افسرالملوک شد.

خانم باشی در اواخر عمر در کوچه ای به نام شیروانی در میدان شهدا زندگی می کرد. او در سال 1336 ش از دنیا رفت. [۱] خانواده شاه قلی ها از فرزندان خانم باشی هستند.

پیوند به بیرون

نواندیش ایرانیان