نیر عظمی حاجب قاجار دولّو
خانم حاجب قاجار دولّو ملقب به نیرعظمی (1277 ـ 1361)، شاعر، نویسنده و مترجم زبان فرانسه بود.
زندگی‌نامه
خانم حاجب ملقب به نیر عظمی، دختر فصل بهار خانم (ایران الدوله) و مصطفی قلی خان قاجار دولو (حاجب الدوله)، در سال 1277 ش به دنیا آمد. وی از نوادگان فرهاد میرزا و فتحعلی شاه بود. نیر عظمی با محمدابراهیم امیر تیمور کلالی (سردار نصرت)، رئیس ایل تیموری و از امرای خراسان ازدواج کرد که حاصل این ازدواج هفت فرزند به نام‌های ناهید ایران، محمدرضا، جهان بانو، پریدخت، تیموردخت، افسانه و ژاله بود. همسر ناهیدایران، دختر نیر عظمی، اولین رئیس جمهور پاکستان بود. نیر عظمی در 5 مرداد سال 1361 درگذشت.[۱]
وی به واسطه نام خانوادگی همسرش، ملقب به نیر عظمی امیرتیموری بود. نیر عظمی نویسنده و مترجم زبان فرانسه بود. وی ادبیات و شعر را از مادر خود فصل بهارخانم به ارث برده بود[۲] و در دوران کودکی آموزش مقدماتی را در زمینه‌های فارسی، عربی، تاریخ، جغرافیا، حساب و زبان‌های فرانسه و انگلیسی نزد آموزگاران سرخانه آغاز کرد.[۳] وی چندین چندین مقاله و کتاب را از زبان فرانسه به زبان فارسی ترجمه کرد و یک ستون پاورقی در مجله عصر جدید به آثار او اختصاص یافت. نیر عظمی در سال 1296ش (1297- ) با محمدابراهیم امیرتیمور کلالی ازدواج کرد. نیرعظمی کارهای خیرخواهانه بسیاری می‌کرد و به دنبال جمع‌آوری وجوهات برای فقرا بود. در بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد.[۴]
در سال 1334 ق، احمدشاه قاجار به دلیل توانایی‌های نویسندگی و ترجمه‌های شایسته خانم حاجب، فرمان لقب نیرعظمی را به وی اعطا کرد.
نیر عظمی علاوه بر ترجمه، شعر می‌سرود و به موسیقی علاقه داشت. وی همچنین پیانو می‌نواخت و در هنرهای گل‌دوزی، ابریشم‌دوزی، بافتنی و آشپزی مهارت داشت. نیرعظمی در انجمن‌های مودت و حزب معرفت نیز عضویت داشت.
خانم حاجب در طول تحصیلش به دلیل شایستگی‌هایی که نشان داد از طرف وزارت معارف و اوقاف جوایزی به وی اعطا شد که شامل یک قطعه نشان نقره علمی به تاریخ دهم صفر 1330 ق برای مراتب تحصیلی‌اش به علاوه انشایش به زبان‌های فرانسه و انگلیسی در حضور نایب السلطنه (ناصرالملک) و یک قطعه نشان درجه دوم مطلای علمی که در سال 1329 به دلیل اشعاری که نیرعظمی به زبان‌های فرانسه و انگلیسی می‌سرود از طرف ناصرالملک نایب‌السلطنه وقت دریافت کرد.
ترجمه فرانسه قصر فن تن بلو خانم حاجب در پاورقی مجله عصر جدید، سال 1334ق، شماره 64، سال دوم، چاپ شد.[۵]
خانم حاجب (نیره عظمی) مکاتباتی با پیر لوتی، نویسنده فرانسوی شامل یک نامه و دو پاکت نیز داشته است. وی در ترجمه از فرانسه و انگلیسی مهارت داشته و به نویسندگی نیز علاقه داشته است و در زمان خودش در ترجمه کتاب‌های داستان و تاریخی در میان بانوان ایرانی پیشرو بوده است.[۱]
آثار
تألیف
- طباخی جدید مظفری: مشتمل بر اقسام اغذیه ایرانی و فرنگی و... (1312). تهران: مطبعه دانش[۶]
ترجمه
- تارسوت، لوئیس؛ شارلوت، موریس (1400). قصر فن تن‌بلو. قم: مجمع ذخائر اسلامی[۷]
- لوئیس، پیر (1332). ترکی در حال احتضار. تهران: مطبعه میرزا علی اصغر[۸]
- اسکیه، شارل (1350ق). تاج خاردار و آرزوهای خون آلود یا عشاق میرلینگ (صفحات اول این دفتر بخشی از ترجمه کتاب امپراطریس الیزابت: میراث شوم خانواده ویتلباخ، تألیف موریس پالئولوگ است.)
- دکورسل، پیر (1353ق). جنگ زندگی، دره جهنمی. ج1: بین دو عشق. ج2: تمول سرشار یا صاحب مخازن طلا. تهران: شرکت طبع کتاب و چاپخانه فردوسی[۹]
- دوویلی، م.ا. (1355ق). جنگ زندگی، سعادت متزلزل (مترجم در صفحه آخر این کتاب یادداشتی نوشته است با عنوان «آخرین یادگار من به زندگی»)
- برند، آرتور (ــ13). دختر عقاب[۱۰]
- ژیل، پیر (). لوئی شانزدهم ملکه ماری آنطوانت[۱۱]
- ری‍ش‍ب‍ورک، ام‍ی‍ل (). یک عمر اشکباری[۱۲]
منبع
- ↑ تارسوت، لوئیس؛ شارلوت، موریس (1400). انقلاب 1952 مصر به روایت دو نویسنده ایرانی و قصر فنتن‌بلو. قم: مجمع ذخائر اسلامی. صص234-235.
پیوند به بیرون