مریم بیگم

مریم بیگم (نیمه اول قرن یازدهم) دختر شاه صفی (از پادشاهان صفویه و جانشین شاه عباس اول) بود. وی از زنان صاحب نفوذ دربار صفوی، سیاستمدار، خیّر و واقف در اصفهان بود و آثاری را از خود به یادگار گذاشت.

زندگی‌نامه

مریم بیگم به لحاظ تاریخی کاملاً شناخته شده نمی باشد، سایه ابهامی بر او افتاده و افسانه هایی نیز به او نسبت داده شده است. به هر حال آنچه به جا مانده و وقف نامه های وی و کتیبه هایش، حاوی مطالبی مهم و حائز اهمیت برای شناخت وی و زمانه اش است. میرزا حسن خاتون آبادی از علمای برجسته آن دوره وزیر مریم بیگم بوده است. وی درباره مریم بیگم می گوید: از زنانی بود که تأثیر زیادی بر مسائل سیاسی گذاشت. وی با حمایتش سلطان حسین را به قدرت رساند و با تمارض توانست حکم تحریم شراب سلطان حسین را بشکند. مریم بیگم نسبت به سلطان حسین میرزا علاقۀ زیادی داشت و خواستار به تخت نشاندن او شد و چون زنی مستبد و با اراده بود، پس از مرگ پادشاه سلطان حسین را بر تخت نشاند.

در پی این اقدامات شاه و شکست های خفت بار دربار صفوی در مقابل هجوم دشمنان مریم بیگم شاه را ملامت کرده و مورد نکوهش قرار داد. وی حتی از اموال خود عهده دار مصارف لشگرکشی دیگری علیه یاغیان شد و شاه ناگزیر از متابعت وی شد.

مریم بیگم عمه‌ی شاه سلیمان صفوی بود. وی چندی پس از مرگ صدر، شوهر خود به ساروخان قورچی باشی علاقمند شد. چون شاه سلیمان از این ماجرا آگاه شد مرد نگون بخت را گردن زد.

باده نوشی

سلطان حسین با تحریک خواجه سرایان به عیاشی و باده نوشی روی آورد که این اقدام مخالفت علامه مجلسی را برانگیخت. این شخصیت برجسته شیعه و دانشمند بزرگ که نفوذ بسیاری در شاه داشت از وی خواست باده نوشی، جنگ طوائف و دستجات و کبوتربازی را ممنوع سازد. اجرای این فرمان بر مریم بیگم عمه پدر شاه ناگوار گردید و خواجه سرایان چون می دانستند که مریم بیگم به باده میل فراوان دارد و در مورد به تخت نشانیدن عزیز کرده اش خود را مدیون وی می شناسد برای فراهم آوردن موجبات الغای فرمان با او داخل مذاکره شده بی هیچ زحمت و اشکال با مشارکت وی توطئه ای در این باب چیدند. قرار بر این شد که مریم بیگم تمارض نماید و به شاه اطلاع داده شود که تنها راه نجات وی برحسب تجویز اطبای معالج وی نوشیدن کمی باده است. شاه نگران از حال مخاطره آمیز دروغین مریم بیگم برای تهیه باده نزد ارمنه جلفا فرستاد، از آنجا که ارامنه جلفا به تصور اینکه دامی برایشان گسترده اند از دادن باده به فرستادگان شاه امتناع کردند، سفیر لهستان که در مرکز حکومت حضور داشت مقداری مشروب تهیه کرد، شاه آن را به دست عمه پدرش داد. مریم بیگم ابتدا از قبول جام شراب خودداری کرد و گفت: اگر شاه اوّل لب به آن تر ننماید، او چگونه خودسرانه یارای نوشیدن باده خواهد داشت. با وجود امتناع شاه سرانجام با اصرار مریم بیگم جامی نوشید. پس از آن شاه به طوری دل به باده بست که دیگر به ندرت توانست به هوش بگذراند و به دقایق امور مملکت رسیدگی کند.

اقدامات سیاسی

مریم بیگم در مواجهه با اطلاعات مصیبت بار شرق ایران که باید بدان اخبار اشغال بحرین و سایر جزایر خلیج فارس را به وسیله سلطان بن سیف دوم امام عمان نیز افزود، با نفوذی که هنوز بر شاه داشت تلاش کرد تا او را به تصمیمی قاطع و عملیات شدید وادارد.

از اقدامات وی در اصفهان تأسیس مدرسه مریم بیگم در محله حسن آباد و مسجد مریم بیگم جنب دروازه دولت (خیابان طالقانی، کوچه مقابل مسجد باب الرحمه) می باشد. وی علاوه بر موارد فوق موقوفات بسیاری برای آبادانی شهر و رفاه طلاب حوزه های علمیه معین کرد.  به علاوه اموال و اراضی بسیاری را وقف اطعام در ماه مبارک رمضان و برگزاری مراسم عزاداری اباعبدالله الحسین در عاشورا نمود.