زبان زنان

تاریخچه

نشريه زبان زنان در سال ۱۲۹۸ (۱۳۳۷ق.)‎ به عنوان سومين نشريه زنان در ايران و سه سال پس از تعطیلی نشریه «شکوفه» در اصفهان منتشر شد. روزنامه در قطع وزیری با چاپ سربی و توسط مطبعه حبل المتین چاپ می شد. صاحب امتياز و ناشر آن صديقه دولت آبادی بود. زبان زنان نخستين روزنامه ای بود كه به نام زنان و خارج از تهران در ابتدا به صورت ماهی دوبار و بعد از گذشت یک سال به صورت هفتگی منتشر می شد. در زیر عنوان آن عبارت «فقط اعلانات و مقالات و لوایح خانمها و دختران مدارس پذیرفته می شود و در طبع و جرح آن، اداره آزاد است» به چشم می خورد. مندرجات روزنامه شامل مقاله هايی راجع به زنان از جمله «زنان و علوم» و «زن بيچاره نيست» بود.

سال دوم انتشار روزنامه با حادثه کودتای اسفند 1299 همزمان شده و به همین سبب نشریه زبان زنان تعطیل شد.

روزنامه زبان زنان نه تنها تحولات سياسی كشور را به طور کامل پيگيری می كرد، بلكه با نقد و بررسی عملكرد دولت های موقت، تلاش می کرد مواضع سياسی زنان تجددطلب و آزادانديش را بيان كند و راه را برای مشاركت زنان در عرصه سياسی هموار کند. در جريان قرارداد ۱۹۱۹ این روزنامه به افشاگری عليه نمايندگان سياسی دولت انگليس در ايران و طرفداران آن پرداخت و با درج مقاله ای در شماره ۵۵ با عنوان «مجلس عالی بادگير»، جلسه ۱۲ آذرماه ۱۲۹۹ مجلس شورای ملی را كه با حضور احمدشاه و بيست نفر از رجال، وزرا، نمايندگان مجلس چهارم و علما بود، مورد نقد و ارزيابی قرار داد. در اين مقاله بر انتخاب آزاد نمايندگان توسط مردم تأكيد شده و بيان می كند: «نه همين كه در عمارت بهارستان هر كسی به نام اعضای آن جمع شد می تواند كه از طرف اهالی مملكت در سرنوشت كشور و ملت دخالت نمايد». این مقاله و مقاله دیگری با مضمون ابراز نگرانی از حضور نیروهای انگلیسی و تسلط آنها بر نیروهای قزاق باعث شد سپهدار تنكابنی رئيس الوزرای وقت، دستور توقيف روزنامه را صادر كند و در تلگراف ۱۵ دی ماه ۱۲۹۹ به حاكم اصفهان نوشت: «روزنامه زبان زنان بدون اجازه وزارت داخله و معارف، جديداً در اصفهان عرض اندام كرده است و برخلاف سياست دولت درافشانی می كند. البته توقيف كرده اطلاع دهيد.»

پس از عزیمت صدیقه دولت آبادی به تهران و در سال 1300، زبان زنان با خط نستعلیق ملک الخطاطین و چاپ سنگی و با شعار «الجنه تحت اَقدام الامهات دوباره منتشر شد». قیمت اشتراک روزنامه در سال اول 12 قران و در سال دوم 30 قران و برای دختران دبستانها 24 قران بود.

از ويژگي هاي محتوايی روزنامه زبان زنان می توان به ساده نويسی و استفاده از كلمات اصيل ادبيات فارسی در صفحات روزنامه اشاره كرد. برای نمونه در توضيح اينكه «خانم» كلمه ای فارسی نيست و اين لقب از زمان حكومت مغول ها به كار رفته است می نويسد: «بيگم» نيز مانند «خانم» از مغول ها مانده است و فارسی اين لقب «بانو» است.

انتشار زبان زنان تا پايان سال دوم ادامه داشت و با رفتن صدیقه دولت آبادی به فرانسه برای ادامه تحصیل این نشریه تعطیل شد.

منابع

ببران، صدیقه (1381). نشریات ویژه زنان: سیر تاریخی نشریات زنان در ایران معاصر. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.