فصل بهار خانم (ایران الدوله)

فصل بهار خانم[۱]

آخرین خط و شعر ایران الدوله جنت و دو قطعه شعر که در پاسخ ریحان و وثوق الدوله سروده است.^[۱]

فصل بهارخانم[۲]

فصل بهارخانم ملقب به ایران‌الدوله و متخلص به جنت (1256ش ـ 1318ش) از زنان فاضل، شاعر و نقاش دوره قاجار است.

زندگی‌نامه

پدر فصل بهارخانم سلطان حسین میرزا نیرالدوله فرزند پرویز میرزا پسر فتحعلی شاه و مادرش نوادۀ معتمدالدوله فرهاد میرزا بود. او‌ در تهران به دنیا آمد.^[۲] در وجه تسمیه خود می‌گوید:

ز طفلی اشک ریزی بود کارم

از آن فصل بهارم خوانده مادر

ایران‌الدوله در بدو طفولیت نزد آموزگار خانگی به فراگیری دانش پرداخت. او در سیزده سالگی با مصطفی قلی خان حاجب‌الدوله ازدواج کرد و ثمره این ازدواج 5 پسر به نام‌های امیرحسن خان دولو، علی اصغرخان دولو، اللهیار دولو، محمدرضا (شاه قلی خان) امیرمعظم و علی اکبرخان دولو و 2 دختر به نام‌های معصومه خانم (نیره اعظم) و نیر عظمی حاجب (اولین زن مترجم ایران) بود.

جنت علاوه بر سرودن شعر و غزل در نقاشی و موسیقی تبحر داشت و در نقاشی شاگرد کمال‌الملک بود. وی در سال ۱۲۹۰ش. به سبب بیماری به فرانسه سفر کرد و قریب پنج ماه در آنجا ماند. جنت در شصت و چهار سالگی در سال 1318 شمسی در تهران از دنیا رفت. طبق وصیتش او را در قم در جوار حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ به خاک سپردند.^[۲]

اشعار

جنت چون به شعر و ادب علاقه وافر داشت بیشتر اوقاتش را با دواوین شعرای نامدار پیشین می‌گذراند. او در اکثر مجامع و محافل ادبی آن عهد حضور می‌یافت و در مسابقات ادبی شرکت می‌کرد و اشعارش در اکثر نشریات آن زمان چاپ و منتشر می‌شد. مخصوصاً در نشریه ارمغان که وحید دستگردی آن را اداره و سرپرستی می‌کرد و جنت به او ارادت مخصوصی داشت. این اشعار در زمان حیاتش به صورت یک دیوان به چاپ نرسید. اما سالها بعد پسرش اللهیار دولو بنا به درخواست دکتر وحیدنیا، مدیر نشریه وحید، در سال 1356ش آنها را جمع آوری کرد و در دیوانی به چاپ رساند.^[۳]یک نسخه از این دیوان در کتابخانه ملی ایران به شماره کتابشناسی ملی ‎۱‎۱‎۸‎۵‎۳‎۲‎۸ موجود است.[۳]