تفاوت میان نسخه‌های «معایب الرجال»
H-ghahremani (بحث | مشارکتها) |
H-ghahremani (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۳۵: | سطر ۳۵: | ||
== منابع == | |||
<references /> | <references /> | ||
== پیوند به بیرون == | |||
# [https://opac.nlai.ir/opac-prod/search/bibliographicAdvancedSearch.do?command=NEW_SEARCH&classType=0&pageStatus=1 سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران] | # [https://opac.nlai.ir/opac-prod/search/bibliographicAdvancedSearch.do?command=NEW_SEARCH&classType=0&pageStatus=1 سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران] | ||
نسخهٔ ۱۶ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۰۶:۴۰
معایب الرجال رساله‌ای است که بی‌بی خانم استرآبادی به سال 1312 ق/ 1894 م در پاسخ به تأدیب النسوان نگاشت. تأدیب النسوان همان زمان نگارش، مابین سال‌های 1300 تا 1303 ه.ق (1882 تا 1885م)، به چاپ رسید. اما کتاب معایب الرجال بیش از صد سال بعد از نوشتن به چاپ رسید.
نسخه‌های خطی
چهار نسخه خطی از معایب الرجال موجود بوده است:
الف) نسخه کتابخانه مجلس شورا به شماره 8984-78568، که به خط بی بی خانم استرآبادی است.[۱]متن چاپی با استفاده از رویه‌ای از این دستنوشته ویراسته شده است.
ب) نسخه متعلق به کتابخانه حافظ فرمانفرمائیان، که فیلم آن به شماره 2203 در کتابخانه دانشگاه تهران است. کاتب این نسخه علی اکبر حسینی تفرشی است و از آن در متن چاپی کنونی به عنوان «نسخه تفرشی» نام برده‌ام. تاریخ کتابت سال 1313 ه.ق است.[۲]
ج) نسخه کتابخانه ملک، شماره 6297، به خط نستعلیق سید ابوالقاسم بن آقا میرزا سید جعفر.[۳]
د) نسخه کتابخانه گلستان (کتابخانه سلطنتی سابق) که محمدتقی دانش پژوه در صفحه 121 مقاله خود از آن نام برده است.[۴]
پیش از چاپ
قبل از این که نسخه چاپی این کتاب به بازار بیاید فریدون آدمیت و هما ناطق در افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار به آن اشاره کرده بودند.[۵] برگزیده‌های آنان از این متن توجه گسترده‌تری به معایب الرجال را برانگیخت. بعدها عبدالحسین ناهید در کتاب زنان ایران در جنبش مشروطه همین بخش‌ها را بازگو می‌کند.[۶]
موضوع
معایب الرجال سخن پیکار زنی با زن‌ستیزی کلام مردی همزمان خویش است. تأدیب النسوان رساله‌ای مرد شیفته و زن‌ستیزانه است که برای تأدیب زنان نگاشته شده بود. نگارنده آن را شرح «سلوک زنان» می-نگارد و امیدوار است مردان را چنان «مطبوع طبع» افتد که «این مختصر را به دختران خودشان بدهند تا در مکتب‌خانه‌ها بخوانند». زن نگاشته تأدیب النسوان برای رضایت و خدمت مرد نگارنده آفرینش یافته؛ خصوصیات مطلوب او آن است که مرد را لذت بخشد و صفات مذموم وی آنچه مرد را برنجاند. علیه این مردمداری تأدیب النسوان است که بی‌بی خانم بر آشفته و معایب الرجال را نگاشته است.
برخلاف نگارنده تأدیب النسوان که خود را در پس پرده بی‌نامی می‌پوشاند، بی‌بی خانم در گشایش متن، از راه معرفی اصل و نسب خویش به خواننده، بر آن است که به متن خود اعتبار بخشد. (صص47-48)
معایب الرجال از جمله معدود نوشته‌های منثور زنان است که از قرن گذشته برجا مانده است. در نخستین خواندن، شاید، خواننده امروزی آن را اثری بدیع، نشانه‌ای از جنب و جوش تازه‌ای میان زنان ایران، که راوی دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی دوره خود است، بینگارد. اما متن بی‌بی خانم با این گونه بازخوانی نوگرایانه همساز نیست؛ وی خود را در زمره زنان سخندان پیش از خود می‌نگارد و از این جای نگاری و پیوند خویش با دیگر زنان توان جوید.[۷]
آغاز معایب الرجال نیز رهگشای خواننده به ویژگی محتوای آن می‌شود:
«نخست از ابتدا آرم ثنا و حمد یزدان را
که از اضلاح سمت چپ پدید آورد نسوان را»
همان نخستین سطر رساله روشن می‌کند که این متن در طنز حکمت سنت و روایت در مورد زنان نگارش یافته است. در بازخوانی باقی متن نیز خواهیم دید چگونه نگارنده نگرش‌های رایج را گاه به شوخی می‌گیرد، گاه تفسیرهای نوین از آنها برمی‌نویسد و گاه نگونسارشان می‌کند.[۸]
منابع
- ↑ قویمی، فخری (1352). کارنامه زنان مشهور ایران. تهران: وزارت آموزش و پرورش. صص101-102.
- ↑ منزوی، احمد (1349). فهرست نسخه‌های خطی فارسی. تهران: مؤسسه فرهنگی منطقه‌ای. ج2. ص1687.
- ↑ منزوی، احمد (1349). فهرست نسخه‌های خطی فارسی. تهران: مؤسسه فرهنگی منطقه‌ای. ج2. صص1687-1688.
- ↑ دانش‌پژوه، محمدتقی (1365). کتابخانه گلستان، فرهنگ ایران زمین. زیرنظر و به کوشش افشار، ایرج. ج 26. تهران: فراز. صص109-182.
- ↑ آدمیت، فریدون؛ ناطق، هما (1356). افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار. تهران: آگاه. صص22-27.
- ↑ ناهید، عبدالحسین (1368). زنان ایران در جنبش مشروطه (تجدید چاپ انتشارات نوید، ساربروخن). آلمان. صص20-23.
- ↑ استرآبادی، بی‌بی خانم (1372). معایب الرجال در پاسخ به تأدیب النسوان. نجم‌آبادی، افسانه (ویراستار). سوئد: باران. ص8.
- ↑ استرآبادی، بی‌بی خانم (1372). معایب الرجال در پاسخ به تأدیب النسوان. نجم آبادی، افسانه (ویراستار). سوئد: باران. ص11.