تفاوت میان نسخه‌های «چارقد»
H-ghahremani (بحث | مشارکتها) |
H-ghahremani (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
[[پرونده:چارقد ۲.jpg|جایگزین=|بندانگشتی|چارقد یکی از دختران مظفرالدین شاه<ref>افشار، ایرج (1370). ''گنجینه عکسهای ایران''. تهران: نشر فرهنگ ایران، ص207.</ref>]] | [[پرونده:چارقد ۲.jpg|جایگزین=|بندانگشتی|چارقد یکی از دختران مظفرالدین شاه<ref>افشار، ایرج (1370). ''گنجینه عکسهای ایران''. تهران: نشر فرهنگ ایران، ص207.</ref>]] | ||
[[پرونده:پرتره دختری جوان با چارقد.jpg|بندانگشتی|پرتره دختری جوان با چارقد|جایگزین=]] | [[پرونده:پرتره دختری جوان با چارقد.jpg|بندانگشتی|پرتره دختری جوان با چارقد|جایگزین=]] | ||
[[پرونده:1DFED890-E042-4047-AB2A-F7CE6287FB2C.jpg|بندانگشتی|زنی با چارقد و پیراهن مخمل از عهد مظفری<ref>افشار، ایرج (1370). ''گنجینه | [[پرونده:1DFED890-E042-4047-AB2A-F7CE6287FB2C.jpg|بندانگشتی|زنی با چارقد و پیراهن مخمل از عهد مظفری<ref>افشار، ایرج (1370). ''گنجینه عکسهای ایران''. تهران: نشر فرهنگ ایران، ص215.</ref>]] | ||
چارقد/čārqad/ یکی از انواع پوشش‌های سر زنان است. پارچه‌ای مربع شکل و بزرگ از نخ یا ابریشم که آن را از قطر دولا کرده، با آن موی سر را پوشانده و در زیر چانه با سنجاق محکم می‌کردند.<ref name=":0">'' | چارقد/čārqad/ یکی از انواع پوشش‌های سر زنان است. پارچه‌ای مربع شکل و بزرگ از نخ یا ابریشم که آن را از قطر دولا کرده، با آن موی سر را پوشانده و در زیر چانه با سنجاق محکم می‌کردند.<ref name=":0">''پوشاک در ایران زمین'' (1382). ترجمه متین، پیمان. تهران: امیرکبیر.</ref> {{TOClimit}}<br /> | ||
===تاریخچه=== | ===تاریخچه=== | ||
در دوره ناصرالدین شاه چارقد یکی از اصلی‌ترین پوشش زنان بود.<ref>''نگار زن: تاریخ مصور لباس زن در ایران'' (1352). تهران: انجمن بین‌المللی زنان در ایران.</ref> یک پارچه نازک حریر که به شکل مربع بود را تا می‌زدند و تبدیل به یک مثلث می‌کردند و آن را طوری روی سر قرار می‌دادند که زاویه قائمه آن در پشت سر قرار می‌گرفت و دو زاویه حاده در طرفین. آن را در جلو به اندازه گردی صورت محکم می‌گرفتند و زیر چانه سنجاق می‌کردند. از جلو روی سینه و شانه‌ها تا کمر را می‌پوشاند و در پشت نیز تا کمر می‌رسید.<ref>''نگار زن: تاریخ مصور لباس زن در ایران'' (1352). تهران: انجمن بین‌المللی زنان در ایران.</ref> زنان آن را نه تنها در مهمانی بلکه در منزل هم سر می‌کردند. رنگ آن اغلب سفید و معمولا برودری‌دوزی شده بود. جنس آن از نخ یا ابریشم، شال یا تور و شال کشمیری بود. همسران اشراف گاه چارقدهایشان را با سنجاق‌های الماس یا یاقوت می‌بستند. گاه توپی از پارچه برای دوختن چارقد از سوی خانواده عروس به عنوان [[خلعتی]] به خانواده داماد داده می‌شد.<ref name=":0" /> | در دوره ناصرالدین شاه چارقد یکی از اصلی‌ترین پوشش زنان بود.<ref>''نگار زن: تاریخ مصور لباس زن در ایران'' (1352). تهران: انجمن بین‌المللی زنان در ایران.</ref> یک پارچه نازک حریر که به شکل مربع بود را تا می‌زدند و تبدیل به یک مثلث می‌کردند و آن را طوری روی سر قرار می‌دادند که زاویه قائمه آن در پشت سر قرار می‌گرفت و دو زاویه حاده در طرفین. آن را در جلو به اندازه گردی صورت محکم می‌گرفتند و زیر چانه سنجاق می‌کردند. از جلو روی سینه و شانه‌ها تا کمر را می‌پوشاند و در پشت نیز تا کمر می‌رسید.<ref>''نگار زن: تاریخ مصور لباس زن در ایران'' (1352). تهران: انجمن بین‌المللی زنان در ایران.</ref> زنان آن را نه تنها در مهمانی بلکه در منزل هم سر می‌کردند. رنگ آن اغلب سفید و معمولا برودری‌دوزی شده بود. جنس آن از نخ یا ابریشم، شال یا تور و شال کشمیری بود. همسران اشراف گاه چارقدهایشان را با سنجاق‌های الماس یا یاقوت می‌بستند. گاه توپی از پارچه برای دوختن چارقد از سوی خانواده عروس به عنوان [[خلعتی]] به خانواده داماد داده می‌شد.<ref name=":0" /> | ||
دختران تاتار آن را به همراه کلاه می‌پوشیدند و یا زنان شمالی آن را به پشت سر گره می‌زدند.<ref name=":1">محمدی سیف، معصومه (1398). '' | دختران تاتار آن را به همراه کلاه می‌پوشیدند و یا زنان شمالی آن را به پشت سر گره می‌زدند.<ref name=":1">محمدی سیف، معصومه (1398). ''جامعه‌شناسی پوشاک سنتی و زیورآلات زنان ایران زمین''. تهران: اندیشه احسان. </ref> | ||
<br /> | <br /> | ||
===انواع=== | ===انواع=== | ||
[[پرونده:چارقد و شلیته.jpg|بندانگشتی|سه زن با چارقد و شلیته<ref>افشار، ایرج (1370). ''گنجینه | [[پرونده:چارقد و شلیته.jpg|بندانگشتی|سه زن با چارقد و شلیته<ref>افشار، ایرج (1370). ''گنجینه عکسهای ایران''. تهران: نشر فرهنگ ایران، ص209.</ref> ]] | ||
[[چارقد قالبی]] از جمله چارقدهای رایج در عصر ناصری بود که خانم‌های اندرونی شاه مخترع آن بودند و بهترین نوع آن «آفتابگردانی» خوانده می‌شد، بدین ترتیب که سر چارقد را با نشاسته قالب می‌گرفتند تا سفت و خوش فرم بایستد.<ref>'' | [[چارقد قالبی]] از جمله چارقدهای رایج در عصر ناصری بود که خانم‌های اندرونی شاه مخترع آن بودند و بهترین نوع آن «آفتابگردانی» خوانده می‌شد، بدین ترتیب که سر چارقد را با نشاسته قالب می‌گرفتند تا سفت و خوش فرم بایستد.<ref>''پوشاک در ایران زمین'' (1382). ترجمه متین، پیمان. تهران: امیرکبیر.</ref> زنان معمولا بخش جلویی موی خود را که کوتاه بود از دو سوی صورت تا اندازه دهان بیرون می‌گذاشتند و به آن [[طره]] می‌گفتند. همچنین با گل یا پری از جواهرات که [[جغه]] خوانده می‌شد بخشی از موی خود را که بیرون از چارقد بود سنجاق می‌کردند.<ref>ذکاء، یحیی (1336). ''لباس زنان ایران از سده سیزدهم هجری تا امروز''. تهران: اداره کل هنرهای زیبای کشور، اداره موزه‌ها و فرهنگ عامه.</ref> | ||
امروزه زنان روستایی و زرتشتی همچنان چارقد بزرگی را سر می‌کنند که گاه پشت آن تا پا می‌رسد. این چارقدها معمولا طرح‌های گلدار درشت دارد. در مناطق کردنشین استان همدان چون اسدآباد و تویسرکان [[سربین]] یا [[سرکی]] نامیده می‌شود و از جنس متقال، اطلسی، و ابریشم است. چارقد در این مناطق معمولاً به رنگ مشکی با گل‌های قرمز است.<ref name=":1" /> در منطقه مازندران چارقد به رنگ روشن و گلدار از جنس وال، ململ، چیت یا ابریشم است. گاهی آرایه‌های نقره به نام [[سر چنگک]] نیز در محل شقیقه‌ها به آن اضافه می‌شود. زنان ترکمن از چارقدهای بزرگ ریشه‌دار به عرض یک و نیم متر استفاده می‌کنند. این ریشه‌ها را [[پورچیک]] می‌نامند.<ref name=":1" /> [[روسری]] که خانم‌های شهری سر می‌کنند از انواع چارقد است که در زیر گلو گره زده می‌شود.<ref name=":0" /> | امروزه زنان روستایی و زرتشتی همچنان چارقد بزرگی را سر می‌کنند که گاه پشت آن تا پا می‌رسد. این چارقدها معمولا طرح‌های گلدار درشت دارد. در مناطق کردنشین استان همدان چون اسدآباد و تویسرکان [[سربین]] یا [[سرکی]] نامیده می‌شود و از جنس متقال، اطلسی، و ابریشم است. چارقد در این مناطق معمولاً به رنگ مشکی با گل‌های قرمز است.<ref name=":1" /> در منطقه مازندران چارقد به رنگ روشن و گلدار از جنس وال، ململ، چیت یا ابریشم است. گاهی آرایه‌های نقره به نام [[سر چنگک]] نیز در محل شقیقه‌ها به آن اضافه می‌شود. زنان ترکمن از چارقدهای بزرگ ریشه‌دار به عرض یک و نیم متر استفاده می‌کنند. این ریشه‌ها را [[پورچیک]] می‌نامند.<ref name=":1" /> [[روسری]] که خانم‌های شهری سر می‌کنند از انواع چارقد است که در زیر گلو گره زده می‌شود.<ref name=":0" /> | ||
نسخهٔ ۲۸ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۱۵
چارقد/čārqad/ یکی از انواع پوشش‌های سر زنان است. پارچه‌ای مربع شکل و بزرگ از نخ یا ابریشم که آن را از قطر دولا کرده، با آن موی سر را پوشانده و در زیر چانه با سنجاق محکم می‌کردند.[۳]
تاریخچه
در دوره ناصرالدین شاه چارقد یکی از اصلی‌ترین پوشش زنان بود.[۴] یک پارچه نازک حریر که به شکل مربع بود را تا می‌زدند و تبدیل به یک مثلث می‌کردند و آن را طوری روی سر قرار می‌دادند که زاویه قائمه آن در پشت سر قرار می‌گرفت و دو زاویه حاده در طرفین. آن را در جلو به اندازه گردی صورت محکم می‌گرفتند و زیر چانه سنجاق می‌کردند. از جلو روی سینه و شانه‌ها تا کمر را می‌پوشاند و در پشت نیز تا کمر می‌رسید.[۵] زنان آن را نه تنها در مهمانی بلکه در منزل هم سر می‌کردند. رنگ آن اغلب سفید و معمولا برودری‌دوزی شده بود. جنس آن از نخ یا ابریشم، شال یا تور و شال کشمیری بود. همسران اشراف گاه چارقدهایشان را با سنجاق‌های الماس یا یاقوت می‌بستند. گاه توپی از پارچه برای دوختن چارقد از سوی خانواده عروس به عنوان خلعتی به خانواده داماد داده می‌شد.[۳]
دختران تاتار آن را به همراه کلاه می‌پوشیدند و یا زنان شمالی آن را به پشت سر گره می‌زدند.[۶]
انواع
چارقد قالبی از جمله چارقدهای رایج در عصر ناصری بود که خانم‌های اندرونی شاه مخترع آن بودند و بهترین نوع آن «آفتابگردانی» خوانده می‌شد، بدین ترتیب که سر چارقد را با نشاسته قالب می‌گرفتند تا سفت و خوش فرم بایستد.[۸] زنان معمولا بخش جلویی موی خود را که کوتاه بود از دو سوی صورت تا اندازه دهان بیرون می‌گذاشتند و به آن طره می‌گفتند. همچنین با گل یا پری از جواهرات که جغه خوانده می‌شد بخشی از موی خود را که بیرون از چارقد بود سنجاق می‌کردند.[۹]
امروزه زنان روستایی و زرتشتی همچنان چارقد بزرگی را سر می‌کنند که گاه پشت آن تا پا می‌رسد. این چارقدها معمولا طرح‌های گلدار درشت دارد. در مناطق کردنشین استان همدان چون اسدآباد و تویسرکان سربین یا سرکی نامیده می‌شود و از جنس متقال، اطلسی، و ابریشم است. چارقد در این مناطق معمولاً به رنگ مشکی با گل‌های قرمز است.[۶] در منطقه مازندران چارقد به رنگ روشن و گلدار از جنس وال، ململ، چیت یا ابریشم است. گاهی آرایه‌های نقره به نام سر چنگک نیز در محل شقیقه‌ها به آن اضافه می‌شود. زنان ترکمن از چارقدهای بزرگ ریشه‌دار به عرض یک و نیم متر استفاده می‌کنند. این ریشه‌ها را پورچیک می‌نامند.[۶] روسری که خانم‌های شهری سر می‌کنند از انواع چارقد است که در زیر گلو گره زده می‌شود.[۳]
منابع
- ↑ افشار، ایرج (1370). گنجینه عکسهای ایران. تهران: نشر فرهنگ ایران، ص207.
- ↑ افشار، ایرج (1370). گنجینه عکسهای ایران. تهران: نشر فرهنگ ایران، ص215.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ پوشاک در ایران زمین (1382). ترجمه متین، پیمان. تهران: امیرکبیر.
- ↑ نگار زن: تاریخ مصور لباس زن در ایران (1352). تهران: انجمن بین‌المللی زنان در ایران.
- ↑ نگار زن: تاریخ مصور لباس زن در ایران (1352). تهران: انجمن بین‌المللی زنان در ایران.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ محمدی سیف، معصومه (1398). جامعه‌شناسی پوشاک سنتی و زیورآلات زنان ایران زمین. تهران: اندیشه احسان.
- ↑ افشار، ایرج (1370). گنجینه عکسهای ایران. تهران: نشر فرهنگ ایران، ص209.
- ↑ پوشاک در ایران زمین (1382). ترجمه متین، پیمان. تهران: امیرکبیر.
- ↑ ذکاء، یحیی (1336). لباس زنان ایران از سده سیزدهم هجری تا امروز. تهران: اداره کل هنرهای زیبای کشور، اداره موزه‌ها و فرهنگ عامه.
نویسنده: حکمت بروجردی