تفاوت میان نسخه‌های «شال»
Boroujerdi (بحث | مشارکتها) |
Boroujerdi (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
[[پرونده:شال.jpg|بندانگشتی|زنی با شال آبی، نقش موزاییکی بانویی ساسانی، ''پوشاک زنان ایران از کهن ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی''، جلیل ضیاءپور]] | [[پرونده:شال.jpg|بندانگشتی|زنی با شال آبی، نقش موزاییکی بانویی ساسانی، ''پوشاک زنان ایران از کهن ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی''، جلیل ضیاءپور<ref>ضیاءپور، جلیل (1347). ''پوشاک زنان ایران از کهن ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی''. تهران: وزارت فرهنگ و هنر. ص113.</ref>]] | ||
شال / šāl/ پارچه ای است مستطیل شکل که هم به عنوان سرپوش و هم به صورت تن پوش بر روی لباسی دیگر به کار میرود.<ref>دهخدا، ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر (1377). ''لغت نامه''. تهران: دانشگاه تهران: مؤسسه لغت نامه دهخدا. ذیل مدخل.</ref> | شال / šāl/ پارچه ای است مستطیل شکل که هم به عنوان سرپوش و هم به صورت تن پوش بر روی لباسی دیگر به کار میرود.<ref>دهخدا، ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر (1377). ''لغت نامه''. تهران: دانشگاه تهران: مؤسسه لغت نامه دهخدا. ذیل مدخل.</ref> | ||
===واژه شناسی=== | ===واژه شناسی=== | ||
شال، که در متون قدیم شاره تلفظ می شده از هندی گرفته شده و با واژه [[ساری]] از یک ریشه است. اعراب عراق و خوزستان به آن [[شیله]] میگویند. ریشه سانسکریت آن /śiraḥ/ به معنای لنگ و پارچه بوده است. این واژه از طریق فارسی به زبانهای اروپایی راه یافته است. | شال، که در متون قدیم ''شاره'' تلفظ می شده از هندی گرفته شده و با واژه [[ساری]] از یک ریشه است. اعراب عراق و خوزستان به آن [[شیله]] میگویند. ریشه سانسکریت آن /śiraḥ/ به معنای لنگ و پارچه بوده است. این واژه از طریق فارسی به زبانهای اروپایی راه یافته است. | ||
===تعریف=== | ===تعریف=== | ||
| سطر ۹: | سطر ۹: | ||
===تاریخچه=== | ===تاریخچه=== | ||
شال برای زنان هم جنبه پوشش داشته و هم برای زیبایی به کار میرفته است. زنان ساسانی بر روی دوش یا بازوان خود شال هایی می انداختند که مانند شال های زنان هندی دراز بود و به طور مورب از روی شانه راست یا چپ میگذشت و تا پایین دامن ادامه داشت. | شال برای زنان هم جنبه پوشش داشته و هم برای زیبایی به کار میرفته است. زنان ساسانی بر روی دوش یا بازوان خود شال هایی می انداختند که مانند شال های زنان هندی دراز بود و به طور مورب از روی شانه راست یا چپ میگذشت و تا پایین دامن ادامه داشت.<ref>غیبی، مهرآسا (1384). ''هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی''. تهران: هیرمند. ص225.</ref> | ||
بستن شال بر کمر ظاهرا از دوره ایلخانیان مرسوم شد. از این دوره شال کمر یکی از اجزای اصلی لباسهای زنان و مردان شد. ولی همیشه شال زنان باریکتر از مردان بود. در دوره صفویه، اشراف شالهای پهن ظریفی از کشمیر یا پارچه های گران قیمت دیگر، و زنان انواع باریکتری را روی لباسهایشان می بستند. در چهل ستون و عالی قاپوی اصفهان نقاشیهایی از همان عصر وجود دارد که در آن برخی از زنان، چنین شالهایی را بسته اند . | بستن شال بر کمر ظاهرا از دوره ایلخانیان مرسوم شد. از این دوره شال کمر یکی از اجزای اصلی لباسهای زنان و مردان شد. ولی همیشه شال زنان باریکتر از مردان بود. در دوره صفویه، اشراف شالهای پهن ظریفی از کشمیر یا پارچه های گران قیمت دیگر، و زنان انواع باریکتری را روی لباسهایشان می بستند.<ref>بهنام، عیسی.(1338) ''لباس مردم ایران در قرن 13 هجری'' .نقش و نگار. ش 6، ص 5-13.</ref> در چهل ستون و عالی قاپوی اصفهان نقاشیهایی از همان عصر وجود دارد که در آن برخی از زنان، چنین شالهایی را بسته اند .<ref name=":0" />در قرن هجدهم میلادی، زنان شالهای کوچکی به روشهای مختلف روی سر خود می بستند که به پشت سر و روی شانه ها می افتاد. این نوع شال گاه به دور گردن پیچیده میشد یا بر روی سر به شکل گل بسته میشد.<ref>رجبی، پرویز (1350). ''لباس و آرایش ایرانیان در سده دوازدهم هجری''. هنر و مردم. ش105. ص40.</ref> در قرن نوزدهم میلادی، شالهای کتان و زربفت ابریشم مرسوم بود.<ref name=":0">جواهر کلام (1324). ''تن پوش بانوان ایرانی در گذشته و اکنون''. روزگار نو. س5، ش2 ص50-55.</ref> شال کمر امروزه از اجزای اصلی لباس عشایر است و روستاییان است و در زندگی شهری استفاده نمی شود. | ||
در قرن هجدهم میلادی، زنان شالهای کوچکی به روشهای مختلف روی سر خود می بستند که به پشت سر و روی شانه ها می افتاد. این نوع شال گاه به دور گردن پیچیده میشد یا بر روی سر به شکل گل بسته میشد.<ref>رجبی، پرویز (1350). ''لباس و آرایش ایرانیان در سده دوازدهم هجری''. هنر و مردم. ش105. ص40.</ref> در قرن نوزدهم میلادی، شالهای کتان و زربفت ابریشم مرسوم بود.<ref name=":0">'' | |||
===پوشش سر=== | ===پوشش سر=== | ||
شال به عنوان پوشش سر استفاده نسبتا جدیدی از این پوشش است و با [[شیله]] زنان عرب شباهت دارد. این پوشش ابتدا مختص زمستان بود و پارچه ای پشمی و نازک یا بافتنی به دور سر بسته می شد. اما امروزه در | شال به عنوان پوشش سر استفاده نسبتا جدیدی از این پوشش است و با [[شیله]] زنان عرب شباهت دارد. این پوشش ابتدا مختص زمستان بود و پارچه ای پشمی و نازک یا بافتنی به دور سر بسته می شد. اما امروزه شال از جنسهای مختلفی تهیه شده و در تمام فصول سال به عنوان [[حجاب]] مورد استفاده قرار می گیرد. در این حالت زنان شال را دور سر خود می پیچند و دنباله آن را رها می کنند. شال در حالت عادی نه مانند [[روسری]] گره میخورد و نه مانند [[شیله]] با سنجاق محکم میشود. البته شال به صورتهای گوناگون تزئینی هم بسته میشود. | ||
شال و کلاه: در اوایل دوره قاجار، مردان اشراف نواری از پارچه ظریف (شال)، دور سربند می پیچیدند. بعدها این نوارهای کلاه، بخشی از لباس رسمی درباریان شد و لذا عبارت «شال و کلاه کردن» کنایه ای از پوشیدن لباس رسمی شد. این عبارت امروزه برای زنان هم به کار می رود.<ref name=":0" /> | شال و کلاه: در اوایل دوره قاجار، مردان اشراف نواری از پارچه ظریف (شال)، دور سربند می پیچیدند. بعدها این نوارهای کلاه، بخشی از لباس رسمی درباریان شد و لذا عبارت «شال و کلاه کردن» کنایه ای از پوشیدن لباس رسمی شد. این عبارت امروزه برای زنان هم به کار می رود.<ref name=":0" /> | ||
===منابع=== | ===منابع=== | ||
<br /> | |||
[[رده:پوشاک زنانه]] | [[رده:پوشاک زنانه]] | ||
[[رده:پوشش سر]] | [[رده:پوشش سر]] | ||
[[رده:حجاب]] | [[رده:حجاب]] | ||
<references /> | |||
نسخهٔ ۲ نوامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۲۱
شال / šāl/ پارچه ای است مستطیل شکل که هم به عنوان سرپوش و هم به صورت تن پوش بر روی لباسی دیگر به کار میرود.[۲]
واژه شناسی
شال، که در متون قدیم شاره تلفظ می شده از هندی گرفته شده و با واژه ساری از یک ریشه است. اعراب عراق و خوزستان به آن شیله میگویند. ریشه سانسکریت آن /śiraḥ/ به معنای لنگ و پارچه بوده است. این واژه از طریق فارسی به زبانهای اروپایی راه یافته است.
تعریف
شال پارچه مستطیل شکل بلندی از جنس پشم، پنبه یا ابریشم است که به دور گردن (شال گردن) ، دور کمر (شال کمر) و یا به عنوان حجاب زنان دور سر و گردن پیچیده می شود و موها را می پوشاند. همچنین شال به نوعی پارچه پشمی یا کرکی اطلاق میشده که در شهرهای ایران بویژه یزد وکرمان و مشهد و خلخال بافته می شده و برای لباسهای زمستانی به کار میرفته است. در کشمیر و لاهور هم پارچه ای نازک از پشم بز بافته می شد که بر روی گردن می انداختند و به آن شال کشمیر می گفتند. احتمالا شالی که دور کمر یا سر بسته می شده چون از این پارچه بوده به شال معروف شده است.
تاریخچه
شال برای زنان هم جنبه پوشش داشته و هم برای زیبایی به کار میرفته است. زنان ساسانی بر روی دوش یا بازوان خود شال هایی می انداختند که مانند شال های زنان هندی دراز بود و به طور مورب از روی شانه راست یا چپ میگذشت و تا پایین دامن ادامه داشت.[۳]
بستن شال بر کمر ظاهرا از دوره ایلخانیان مرسوم شد. از این دوره شال کمر یکی از اجزای اصلی لباسهای زنان و مردان شد. ولی همیشه شال زنان باریکتر از مردان بود. در دوره صفویه، اشراف شالهای پهن ظریفی از کشمیر یا پارچه های گران قیمت دیگر، و زنان انواع باریکتری را روی لباسهایشان می بستند.[۴] در چهل ستون و عالی قاپوی اصفهان نقاشیهایی از همان عصر وجود دارد که در آن برخی از زنان، چنین شالهایی را بسته اند .[۵]در قرن هجدهم میلادی، زنان شالهای کوچکی به روشهای مختلف روی سر خود می بستند که به پشت سر و روی شانه ها می افتاد. این نوع شال گاه به دور گردن پیچیده میشد یا بر روی سر به شکل گل بسته میشد.[۶] در قرن نوزدهم میلادی، شالهای کتان و زربفت ابریشم مرسوم بود.[۵] شال کمر امروزه از اجزای اصلی لباس عشایر است و روستاییان است و در زندگی شهری استفاده نمی شود.
پوشش سر
شال به عنوان پوشش سر استفاده نسبتا جدیدی از این پوشش است و با شیله زنان عرب شباهت دارد. این پوشش ابتدا مختص زمستان بود و پارچه ای پشمی و نازک یا بافتنی به دور سر بسته می شد. اما امروزه شال از جنسهای مختلفی تهیه شده و در تمام فصول سال به عنوان حجاب مورد استفاده قرار می گیرد. در این حالت زنان شال را دور سر خود می پیچند و دنباله آن را رها می کنند. شال در حالت عادی نه مانند روسری گره میخورد و نه مانند شیله با سنجاق محکم میشود. البته شال به صورتهای گوناگون تزئینی هم بسته میشود.
شال و کلاه: در اوایل دوره قاجار، مردان اشراف نواری از پارچه ظریف (شال)، دور سربند می پیچیدند. بعدها این نوارهای کلاه، بخشی از لباس رسمی درباریان شد و لذا عبارت «شال و کلاه کردن» کنایه ای از پوشیدن لباس رسمی شد. این عبارت امروزه برای زنان هم به کار می رود.[۵]
منابع
- ↑ ضیاءپور، جلیل (1347). پوشاک زنان ایران از کهن ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی. تهران: وزارت فرهنگ و هنر. ص113.
- ↑ دهخدا، ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر (1377). لغت نامه. تهران: دانشگاه تهران: مؤسسه لغت نامه دهخدا. ذیل مدخل.
- ↑ غیبی، مهرآسا (1384). هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند. ص225.
- ↑ بهنام، عیسی.(1338) لباس مردم ایران در قرن 13 هجری .نقش و نگار. ش 6، ص 5-13.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ جواهر کلام (1324). تن پوش بانوان ایرانی در گذشته و اکنون. روزگار نو. س5، ش2 ص50-55.
- ↑ رجبی، پرویز (1350). لباس و آرایش ایرانیان در سده دوازدهم هجری. هنر و مردم. ش105. ص40.