تفاوت میان نسخه‌های «ارخالق»
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
Boroujerdi (بحث | مشارکتها) |
Boroujerdi (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۸: | سطر ۸: | ||
[[پرونده:ارخالق 2.jpg|بندانگشتی|زن قاجاری با ارخالق آستین بلند، دوره فتحعلیشاه، ''نقاشی قاجار'' <ref name=":0">غیبی، مهرآسا (1384). ''هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی''. تهران: هیرمند. ص583.</ref>]] | [[پرونده:ارخالق 2.jpg|بندانگشتی|زن قاجاری با ارخالق آستین بلند، دوره فتحعلیشاه، ''نقاشی قاجار'' <ref name=":0">غیبی، مهرآسا (1384). ''هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی''. تهران: هیرمند. ص583.</ref>]] | ||
[[پرونده:ارخالق آستین کوتاه.jpg|بندانگشتی|زن قاجاری با ارخالق آستین کوتاه، ''نقاشی قاجار''<ref>غیبی، مهرآسا (1384). ''هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی''. تهران: هیرمند. ص585.</ref>]] | [[پرونده:ارخالق آستین کوتاه.jpg|بندانگشتی|زن قاجاری با ارخالق آستین کوتاه، ''نقاشی قاجار''<ref>غیبی، مهرآسا (1384). ''هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی''. تهران: هیرمند. ص585.</ref>]] | ||
ارخا/arxā/(پشت) + لیک /lik/یا لق /leq/(علامت نسبت) به معنی پشتک، منسوب به پشت.<ref>دهخدا، ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر (1377). لغت نامه. تهران: دانشگاه تهران: مؤسسه لغت نامه دهخدا.</ref> | ارخا/arxā/(پشت) + لیک /lik/یا لق /leq/(علامت نسبت) به معنی پشتک، منسوب به پشت.<ref>دهخدا، ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر (1377). ''لغت نامه''. تهران: دانشگاه تهران: مؤسسه لغت نامه دهخدا. ذیل مدخل.</ref> | ||
===انواع=== | ===انواع=== | ||
ارخالق یا [[یل]]، نیم تنه یا کت بلندی بود که نیمی از بدن را می پوشاند و روی پیراهن پوشیده می شد. ارخالق از پارچه نفیس با آستینهای مثلث دار دوخته می شد. جلو باز بود و با این که دکمه داشت آن را نمی بستند، زیرا می خواستند پیراهن و زیور آلاتشان دیده شود. ارخالق دارای سردستهای مثلثی یا گلابی شکل بود که به آن سنبوسه می گفتند.<ref name=":2">ذکاء، یحیی (1336). لباس زنان ایران از سده سیزدهم هجری تا امروز. تهران: اداره کل هنرهای زیبای کشور، اداره موزه ها و فرهنگ عامه.</ref> معمولا داخل این سنبوسه ها را از پارچه ای گرانبهاتر از ارخالق انتخاب می کردند و دور آن را یراق دوزی، نقده دوزی و گلابتون دوزی کرده و بر روی ساعد بر می گرداندند. گاهی نیز آن را رها کرده که از آرنج آویزان شود. گاهی این سمبوسه ها بسیار بلند بود و تا آرنج می رسید و در آنجا با دکمه پنهانی بسته می شد. این نوع ارخالق را [[چیگن]] نامیده و دور تا دور آن را یراق دوزی و گلابتون دوزی می کردند.<ref name=":2" /> هرچه یراق پهنای بیشتری داشت اشرافی تر به حساب می آمد. <ref>ضیاءپور، جلیل (1347). پوشاک زنان ایران از کهن ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی. تهران: وزارت فرهنگ و هنر.</ref>طبقات فرودست به جای زری دوزی با قیطان دوزی آن را تزیین می کردند.<ref> | ارخالق یا [[یل]]، نیم تنه یا کت بلندی بود که نیمی از بدن را می پوشاند و روی پیراهن پوشیده می شد. ارخالق از پارچه نفیس با آستینهای مثلث دار دوخته می شد. جلو باز بود و با این که دکمه داشت آن را نمی بستند، زیرا می خواستند پیراهن و زیور آلاتشان دیده شود.<ref>نگار زن: تاریخ مصور لباس زن در ایران (1352). تهران: انجمن بین‌المللی زنان در ایران.ص11.</ref> ارخالق دارای سردستهای مثلثی یا گلابی شکل بود که به آن سنبوسه می گفتند.<ref name=":2">ذکاء، یحیی (1336). ''لباس زنان ایران از سده سیزدهم هجری تا امروز''. تهران: اداره کل هنرهای زیبای کشور، اداره موزه ها و فرهنگ عامه. ص24.</ref> معمولا داخل این سنبوسه ها را از پارچه ای گرانبهاتر از ارخالق انتخاب می کردند و دور آن را یراق دوزی، نقده دوزی و گلابتون دوزی کرده و بر روی ساعد بر می گرداندند. گاهی نیز آن را رها کرده که از آرنج آویزان شود. گاهی این سمبوسه ها بسیار بلند بود و تا آرنج می رسید و در آنجا با دکمه پنهانی بسته می شد. این نوع ارخالق را [[چیگن]] نامیده و دور تا دور آن را یراق دوزی و گلابتون دوزی می کردند.<ref name=":2" /> هرچه یراق پهنای بیشتری داشت اشرافی تر به حساب می آمد. <ref>ضیاءپور، جلیل (1347). ''پوشاک زنان ایران از کهن ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی''. تهران: وزارت فرهنگ و هنر. ص176.</ref>طبقات فرودست به جای زری دوزی با قیطان دوزی آن را تزیین می کردند.<ref>ذکاء، یحیی (1336). ''لباس زنان ایران از سده سیزدهم هجری تا امروز''. تهران: اداره کل هنرهای زیبای کشور، اداره موزه ها و فرهنگ عامه. ص24.</ref> ارخالق از جمله بالاپوشهایی است که در ابیانه و سایر نقاط ایران به عنوان یک بالاپوش سنتی هنوز مورد استفاده قرار می گیرد. این لباس میان زنان و مردان مشترک است و مردان آن را زیر قبا و زنان روی قبا بر تن می کردند.<ref>غیبی، مهرآسا (1384). ''هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی''. تهران: هیرمند. ص 556.</ref> | ||
این پوشش از زمان ساسانیان در ایران مورد استفاده قرار گرفته و در طی زمان جنس و رنگ و بلند و کوتاهی آن تغییر کرده و آستین آن از مثلثی به شمشیری تبدیل شده است. در زمان قاجار جنس ارخالق از اطلس پنبه دوزی شده بود.<ref name=":1">غیبی، مهرآسا (1384). ''هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی''. تهران: هیرمند. ص209.</ref> امروزه قشقاییان از این لباس استفاده می کنند. | این پوشش از زمان ساسانیان در ایران مورد استفاده قرار گرفته و در طی زمان جنس و رنگ و بلند و کوتاهی آن تغییر کرده و آستین آن از مثلثی به شمشیری تبدیل شده است. در زمان قاجار جنس ارخالق از اطلس پنبه دوزی شده بود.<ref name=":1">غیبی، مهرآسا (1384). ''هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی''. تهران: هیرمند. ص209.</ref> امروزه قشقاییان از این لباس استفاده می کنند. | ||
نسخهٔ ۲۳ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۲۸
ارخالق/arxāloq / یا /ārxāleq / نیم تنه یا کت جلوباز که روی پیراهن پوشیده می شد.
ریشه شناسی
زن قاجاری با ارخالق آستین بلند، دوره فتحعلیشاه، نقاشی قاجار [۱]
زن قاجاری با ارخالق آستین کوتاه، نقاشی قاجار[۲]
ارخا/arxā/(پشت) + لیک /lik/یا لق /leq/(علامت نسبت) به معنی پشتک، منسوب به پشت.[۳]
انواع
ارخالق یا یل، نیم تنه یا کت بلندی بود که نیمی از بدن را می پوشاند و روی پیراهن پوشیده می شد. ارخالق از پارچه نفیس با آستینهای مثلث دار دوخته می شد. جلو باز بود و با این که دکمه داشت آن را نمی بستند، زیرا می خواستند پیراهن و زیور آلاتشان دیده شود.[۴] ارخالق دارای سردستهای مثلثی یا گلابی شکل بود که به آن سنبوسه می گفتند.[۵] معمولا داخل این سنبوسه ها را از پارچه ای گرانبهاتر از ارخالق انتخاب می کردند و دور آن را یراق دوزی، نقده دوزی و گلابتون دوزی کرده و بر روی ساعد بر می گرداندند. گاهی نیز آن را رها کرده که از آرنج آویزان شود. گاهی این سمبوسه ها بسیار بلند بود و تا آرنج می رسید و در آنجا با دکمه پنهانی بسته می شد. این نوع ارخالق را چیگن نامیده و دور تا دور آن را یراق دوزی و گلابتون دوزی می کردند.[۵] هرچه یراق پهنای بیشتری داشت اشرافی تر به حساب می آمد. [۶]طبقات فرودست به جای زری دوزی با قیطان دوزی آن را تزیین می کردند.[۷] ارخالق از جمله بالاپوشهایی است که در ابیانه و سایر نقاط ایران به عنوان یک بالاپوش سنتی هنوز مورد استفاده قرار می گیرد. این لباس میان زنان و مردان مشترک است و مردان آن را زیر قبا و زنان روی قبا بر تن می کردند.[۸]
این پوشش از زمان ساسانیان در ایران مورد استفاده قرار گرفته و در طی زمان جنس و رنگ و بلند و کوتاهی آن تغییر کرده و آستین آن از مثلثی به شمشیری تبدیل شده است. در زمان قاجار جنس ارخالق از اطلس پنبه دوزی شده بود.[۹] امروزه قشقاییان از این لباس استفاده می کنند.
منابع
- ↑ غیبی، مهرآسا (1384). هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند. ص583.
- ↑ غیبی، مهرآسا (1384). هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند. ص585.
- ↑ دهخدا، ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر (1377). لغت نامه. تهران: دانشگاه تهران: مؤسسه لغت نامه دهخدا. ذیل مدخل.
- ↑ نگار زن: تاریخ مصور لباس زن در ایران (1352). تهران: انجمن بین‌المللی زنان در ایران.ص11.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ذکاء، یحیی (1336). لباس زنان ایران از سده سیزدهم هجری تا امروز. تهران: اداره کل هنرهای زیبای کشور، اداره موزه ها و فرهنگ عامه. ص24.
- ↑ ضیاءپور، جلیل (1347). پوشاک زنان ایران از کهن ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی. تهران: وزارت فرهنگ و هنر. ص176.
- ↑ ذکاء، یحیی (1336). لباس زنان ایران از سده سیزدهم هجری تا امروز. تهران: اداره کل هنرهای زیبای کشور، اداره موزه ها و فرهنگ عامه. ص24.
- ↑ غیبی، مهرآسا (1384). هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند. ص 556.
- ↑ غیبی، مهرآسا (1384). هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند. ص209.