آمنه‌بیگم مجلسی

آمنه بیگم مجلسی، قرن یازدهم و دوازدهم هجری، از زنان عالم، محدث و فقیه. وی دختر علامه محمد تقی مجلسی ( 1003/ 1004-1070 ق)، معروف به مجلسی اول و خواهر ملا محمد باقر مجلسی (1307/1308- 1110 ق) معروف به مجلسی دوم بزرگترین دختر از چهار دختر پدرش بود. برخی کتابها تعداد دختران علامه مجلسی اول را پنج، شش و هفت نفر دانسته¬اندکه تعداد چهار نفر درست است. آمنه بیگم هم از کمال و هم از جمال برخوردار بود. وی در خانوادة علم و فضیلت و تقوا پرورش یافت و مدارج ترقی را تا درجه اجتهاد به سرعت پیمود. پدرش ملا محمد صالح مازندرانی را که که از افاضل شاگردان خود و مردی تهیدست ولی با تقوا و مورد احترام و علاقه و اعتمادش بود جهت ازدواج به او پیشنهاد کرد. آمنه بیگم نیز با این بیان که « فقر و تنگدستی عیب مردان نیست»، موافقتش را با ازدواج اعلام داشت. به نوشته آقا احمد بهبهانی در مرآت¬الاحوال جهان¬نما، ملا محمد صالح در شب زفاف پس از شکر و حمد الهی به گوشه¬ای رفت و تا پاسی از شب مشغول مطالعه شد و صبح زود برای مباحثه یا تدریس از خانه بیرون رفت. آمنه بیگم که ناظر کار وی و متوجه مشکل علمی او شده بود پس از رفتن همسرش حل آنرا بر روی کاغذی نوشت و در لای کتاب گذاشت. شب بعد که ملا محمد صالح کتاب را گشود و نوشته را دید و دانست که از همسر فاضله او است سجده شکر بجا آورد و تا صبح مشغول عبادت و مطالعه شد و بدین ترتیب تا سه شب زفاف به تأخیر افتاد. آمنه بیگم زنی پرهیزگار و مجتهد بوده است. آقا احمد بهبهانی او را « فاضلة مقدسة مجتهده » می¬نامد و صاحب ریاض نیز او را اینگونه یاد می-کند: « آمنه خاتون دختر ملا محمد تقی مجلسی، فاضله عالمه صالحه متقیه است. او همسر ملا محمد صالح مازندرانی است. شنیده¬ام همسرش با همه فضل و دانشی که دارد بعضی از مشکلات قواعد علامه حلی را از او استفسار می¬کند. آمنه خاتون خواهر استاد استناد ما [علامه مجلسی اول] مُدَّضِلُّه است.» با توجه به اینکه صاحب ریاض این مطلب را در زمان حیات استاد خود، علامه مجلسی دوم نوشته، مؤید آنست که آمنه بیگم قبل از این تاریخ هم صاحب فضل و کمال بوده است. مؤلف ریاحین¬الشریعه به استناد یک نسخه خطی ریاض¬العلما ( موجود در کتابخانه ملک )، دو اثر به آمنه بیگم نسبت می¬دهد: یکی شرح¬الفیه¬ ابن مالک و دیگری شرح شواهد سیوطی. مؤلف ریاض¬الجنه نیز ضمن تمجید فضایل و کمالات وی می¬نویسد که کتابی بسیار خوب در فقه تا باب عبادت تألیف کرده است. علاوه بر¬این در گردآوری اخبار بعضی از مجلدات بحارالانوار به برادرش نیز کمک می-کرده است. بعدها نیز همسرش با همة علم و فضلی که داشت در حل بعضی از مسائل علمی با وی مباحثه و مذاکره می¬نمود. آیت¬الله بروجردی-که از نوادگان بزرگ آمنه بیگم بود- در رساله¬ای که راجع به سلسله خاندان خود و انتساب آنها به خاندان¬های علمی شیعه نوشته به دستخط جد اعلایش، سید محمد طباطبایی اصفهانی در پایان رساله خطی موالید پیغمبر و ائمه (س)، پس از نقل داستان ابن قولویه راجع به بازگرداندن حجرالاسود توسط قرامطه به مکه معظمه و نصب آن در جای خود نوشته است:

« این داستان از جده¬ام، ثقه عالمه فاضلهه زاهدة عابده، آمنه، از پدرش علامه مولی محمد تقی مجلسی نقل شده است.» این مطلب مبین آنست که آمنه بیگم چه پایگاه والایی در نزد بزرگان علما داشته است. وی مادر فرزندان عالم و نوادگان بزرگ است که از میان آنها تاکنون دهها مجتهد مرجع تقلید و دانشمند بلند آوازة دینی برخاسته¬اند. تاریخ فوت آمنه بیگم مشخص نیست. به نوشته ریحانه¬الادب مرقد وی در تخت فولاد اصفهان است ولی مؤلف زندگینامه علامه مجلسی این نظر را رد کرده و احتمال می¬دهد که یکی از قبرهای واقع در بقعه علامه مجلسی که اشعاری بر روی آن نوشته شده متعلق به آمنه بیگم بوده که در جریان تعمیر و مرمت، مشخصات روی سنگ قبر از میان رفته است. برخی منابع از او به آمنه خاتون نیز یاد کرده-اند