مهری باقری

مهری باقری

مهری باقری (زاده 8 دی 1324)، زبان‌شناس، نویسنده، مترجم، و چهره ماندگار زبان‌شناسی است.

تحصیلات

مهری باقری تحصیلات ابتدایی را در تهران، دبستان خواجه نظام‌الملک گذراند و سیکل اول متوسطه را در دبیرستان شیرین خواند. در دوره دوم متوسطه رشته ادبی را انتخاب کرد و سیکل دوم متوسطه را در دبیرستان شاهدخت گذارند. در سال 1343 موفق به دریافت دیپلم شد و همان سال وارد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران شد و در رشته زبان و ادبیات فارسی به تحصیل خود ادامه داد. در خرداد سال 1347 مدرک کارشناسی زبان و ادبیات فارسی را دریافت کرد. او رشته زبان‌شناسی و زبان‌های باستانی ایران را که به تازگی در دانشگاه تهران تأسیس شده بود برای ادامه تحصیل در دوره کارشناسی ارشد انتخاب کرد. در سال 1350 برای ادامه تحصیل در دوره دکتری به آلمان رفت و در دانشگاه هامبورگ به تحصیل در رشته زبان‌شناسی و زبان‌های ایرانی پرداخت. در سال 1352 در حالی که هنوز دوره دکتری را به پایان نبرده بود به ایران بازگشت و بار دیگر تصمیم به ادامه تحصیل در دانشگاه تهران گرفت و در آزمون دکتری رشته ادیان و عرفان در دانشکده الهیات و معارف اسلامی پذیرفته شد. مهری باقری در سال 1355 از دانشکده الهیات و معارف اسلامی تهران فارغ‌التحصیل شد.

فعالیت‌های شغلی

مهری باقری از مهرماه سال 1353 به عنوان پژوهشگر در دانشگاه تبریز استخدام شد و در مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران، که زیر نظر منوچهر مرتضوی در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز اداره می‌شد، مشغول به کار شد و همزمان در هنرستان میرک تدریس درس تاریخ هنر را آغاز کرد که تا سه سال ادامه داشت. از سال 1354 با عنوان مربی، تدریس درس‌هایی را در گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز برعهده گرفت. پس از دریافت درجه دکتری در همان گروه آموزشی به مرتبه استادیاری ارتقاء یافت و پس از آن نیز با احراز شرایط و کسب امتیازات و دربایست‌های ضروری، به ترتیب به مرتبه دانشیاری و سپس استادی رسید.

تاریخ زبان فارسی، متون نظم و نثر از جمله شاهنامه، سفرنامه ناصرخسرو، تاریخ بیهقی، گلستان و بوستان سعدی، متون پهلوی، تاریخ ادبیات، اساطیر ایرانی، فرق و مذاهب اسلامی، دسته‌بندی و تطبیق گویش‌ها (در گروه زبان و ادبیات فارسی)، اساطیر یونان و روم (در گروه زبان انگلیسی)، زبان‌شناسی عمومی (در گروه زبان فرانسه)، دین‌های ایرانی پیش از اسلام، زبان‌ها و خطوط ایرانی پیش از اسلام (در گروه تاریخ) از جمله واحدهای درسی‌ای بود که مهری باقری به تدریس آنها پرداخت.

پس از انقلاب به پیشنهاد همسرش، بهمن سرکاراتی، و موافقت ریاست وقت دانشگاه تبریز مجوز تأسیس گروه آموزشی فرهنگ و زبان‌های باستانی از وزارت علوم فراهم شد و سال 1367 این گروه آموزشی در دانشگاه تبریز با مدیریت سرکاراتی و همیاری مهری باقری تشکیل شد. او تا فروردین 1386 مدیریت این گروه را برعهده داشت. باقری پس از تقسیم دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز به دو دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی و دانشکده علوم انسانی و اجتماعی در سال 1367 ریاست کتابخانه را که به هر دو دانشکده جدیدالتأسیس تعلق داشت برعهده داشت. اما پس از دوسال کتابخانه نیز تقسیم شد و او از پذیرفتن کتابخانه دانشکده ادبیات خودداری کرد. در سال 1374 برای استفاده از فرصت مطالعاتی یک ساله به آمریکا سفر کرد و در دانشگاه میشیگان زیرنظر پروفسور ویندفور طرح تحقیقاتی خود را با عنوان «بررسی کتیبه‌های پارتی و پهلوی» به انجام رساند و واژه‌نامه کتیبه‌های دوره میانه را برمبنای واژه‌نامه مکنزی تنظیم کرد.

در سال 1380 به عضویت هیأت ممیزه دانشگاه پیام‌نور درآمد و در سال 1381 به مدت دو سال از سوی وزارت علوم مأمور به تدریس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه بارسلون اسپانیا شد. او توانست توافق‌نامه کتبی ایجاد کرسی زبان فارسی و ایران‌شناسی را با کمک بخش روابط بین‌المللی دانشگاه بارسلون تنظیم و آماده کرده و به امضاء برساند. پس از امضای این توافق‌نامه، درس فارسی در دانشکده فیلولوژی آن دانشگاه به تعداد 10 واحد در سال منظور شد. او همچنین موفق به انجام فهرست‌نویسی موضوعی کتابخانه نیز شد. او در این مدت به زبان اسپانیولی نیز مسلط شد و علاوه بر انتشار یک مقاله به زبان اسپانیولی در کتاب تاریخ، دین و فرهنگ که در مادرید به چاپ رسید، توانست یک دوره فشرده تابستانی که با عنوان زن و ادبیات جهان در دانشگاه بارسلون به زبان اسپانیولی ارائه شده بود، نقش و سیمای زن در اساطیر، حماسه، ادب و فولکلور ایران را تدریس کند. در سال 1383 از مأموریت اسپانیا بازگشت و به تدریس در دانشگاه تبریز ادامه داد و از مهرماه آن سال مدیریت گروه آموزشی دوره نخستین بنیاد ایران‌شناسی را که اقدام به پذیرش دانشجو در دوره کارشناسی ارشد کرده بود برعهده گرفت.

عضویت در هیأت تحریریه چند نشریه دانشگاهی از جمله مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ارومیه و مجله گوهر گویا، عضویت در هیأت مدیره انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی از سال 1384، عضویت در انجمن‌های جهانی چون زبان‌شناسی کاربردی، تحقیقات در زمینه روایات سنتی و فرهنگ عامه، مطالعات بودایی، مطالعات آسیایی و شمال آفریقا، عضویت در هیأت مشاوران بین‌المللی مجله فولکلور دانشگاه منچستر انگلستان، عضویت در هیأت تحریریه مجله فولکلور دانشگاه میسور هندوستان، عضویت در هیأت مرکزی پذیرش اعضای جدید انجمن جهانی فولکلور فنلاند، عضو پیوسته آکادمی علوم انسانی دانشگاه هلسینکی فنلاند و عضویت در هیأت مشاوران بین‌المللی انجمن جهانی پژوهش‌های حماسی که از سال 2012 در پکن چین تأسیس شد از دیگر فعالیت‌های اوست.

افتخارات

• برگزیده به عنوان چهره ماندگار رشته زبان‌شناسی در سال 1380 در نخستین همایش چهره‌های ماندگار
• استاد نمونه کشوری از دانشگاه تبریز در سال 1385
• نخبه برگزیده سال از سوی نهاد ریاست جمهوری مرکز امور زنان و خانواده در سال 1386
• برگزاری آیین بزرگداشتی از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در سال 1387
• برگزیده به عنوان honorary member در مجمع عمومی انجمن جهانی تحقیقات فولکلوریک و روایات سنتی در شهر آتن یونان در سال 1388
• بازنشسته نمونه استانی از سوی استانداری آذربایجان شرقی در سال 1389 و برگزیده همایش زنده‌نامان تبریز
• چهره برتر فرهنگی استان از سوی روزنامه‌نگاران تبریز در سال 1394
• دریافت لوح تقدیر و نشان ویژه دانشگاه تبریز در هفتادمین سال تأسیس دانشگاه تبریز در سال 1397
• دریافت نشان علمی دانشگاه تهران را از سوی رئیس دانشگاه تهران در سال 1401
• برگزاری آیین بزرگداشت در ششصد و هفتاد و نهمین شب از شب‌های بخارا در سال 1402

آثار

تألیف

1. مقدمات زبان‌شناسی (1367). تهران: دانشگاه تبریز.[۱]
2. تاریخ زبان فارسی (1373). ت‍ه‍ران‌: ن‍ش‍ر ق‍طره‌‏‫.[۲]
3. دین‌های ایرانی پیش از اسلام (1376). تبریز: دانشگاه تبریز.[۳]
4. واج‌ش‍ن‍اس‍ی‌ ت‍اری‍خ‍ی‌ زب‍ان‌ ف‍ارس‍ی‌ (1380). ت‍ه‍ران‌: نشر ق‍طره‌‏‫.[۴]
5. م‍ق‍دم‍ات‌ زب‍ان‍ش‍ن‍اس‍ی‌: رش‍ت‍ه‌ ادب‍ی‍ات‌ و زب‍ان‌ ف‍ارس‍ی‌ (1381). ت‍ه‍ران‌: دان‍ش‍گ‍اه‌ پ‍ی‍ام‌ ن‍ور.[۵]
6. ت‍اری‍خ‌ زب‍ان‌ ف‍ارس‍ی‌ (رش‍ت‍ه‌ زبان و ادب‍ی‍ات‌ ف‍ارس‍ی‌) (1384). تهران: دانشگاه پیام نور.[۶]
7. دین‌های ایران باستان (1385). نشر قطره.[۷]
8. ده نامه روح العاشقین: چشم‌اندازی بر وقایع عصر حافظ (1388). تهران: نشر قطره: هنوز.[۸]
9. سایه روشن: بیست و یک مقاله (1389). نشر قطره.[۹]
10. اسفند، کاربرد آن در فرهنگ عامه و اسفندیه‌های آذری (1393). با همکاری ندیمه کمال. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.[۱۰]
11. اسفندیارنامه (1395). تهران: طهوری.[۱۱]
12. کتاب‌هایی که با هم خوانده‌ایم‏‫ (1399). به اهتمام مهری باقری، رحمان مشتاق‌مهر. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، گروه نشر آثار. [۱۲]
13. دو صد پرسش و پاسخ درباره تاریخ زبان فارسی. زیر چاپ

ترجمه

1. داستان‌های ایران باستان: کارنامه اردشیر بابکان (فارسی ـ پهلوی) (1378). تهران: قطره.[۱۳]

مقالات

مهری باقری مقالات علمی متعددی به زبان‌های فارسی و انگلیسی را در زمینه‌های مختلف در مجلاتی چون دانشکده ادبیات تبریز، دانشکده ادبیات مشهد و نشریات آینده، نامه انجمن و... نوشته است.[۱۴][۱۵]

پیوند به بیرون

1. ویکی‌پدیای فارسی
2. سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
3. پرتال جامع علوم انسانی

تلخیص و تدوین: حکمت بروجردی