تفاوت میان نسخه‌های «سازمان زنان ایران»
Boroujerdi (بحث | مشارکتها) |
Boroujerdi (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
سازمان زنان ایران ( تأسیس ۱۳۴۵- انحلال 1357) یک سازمانی دولتی بود که در دوره پهلوی دوم زیر نظر اشرف پهلوی با هدف بالابردن دانش فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زنان ایران و آگاه نمودن آنان به حقوق خود و نیز وظائف و مسئولیتهای خانوادگی و اجتماعی و اقتصادی فعالیت خود را شروع نمود. | |||
=== پیشینه === | === پیشینه === | ||
سازمان زنان ایران، پیش از شکل گیری از سال 1337 شمسی تشکیلات خود را در سازمانی به نام شورای عالی جمعیتهای زنان شکل داد، اما به دنبال انتقادات شدید که در مطبوعات علیه این | سازمان زنان ایران، پیش از شکل گیری از سال 1337 شمسی تشکیلات خود را در سازمانی به نام شورای عالی جمعیتهای زنان شکل داد، اما به دنبال انتقادات شدید که در مطبوعات علیه این شورا به دلیل کم تحرکی آن مطرح شد، شورای مذکور منحل گردید. <ref>سالنامه زنان ایران، نشریه سالانه سازمان زنان ایران، تهیه و تنظیم اِلواف ایران، ص 40.</ref>بدین منظور تشکیل سازمان منسجم تر و وسیعتری لازم بود تا با شرایط و نیاز عصر متناسب باشد. لذا از طرف [[اشرف پهلوی]] هیئتی متشکل از شش نفر کارشناس به طور محرمانه مأمور مطالعه وضع تشکیلات شورای عالی جمعیتهای زنان شدند. هیئت تحقیق نیز گزارشی تهیه کرد و آن را در اختیار اشرف پهلوی قرار داد و او انحلال شورا را اعلام کرد.<ref>اح‍م‍دی خ‍راس‍ان‍ی، ن‍وش‍ی‍ن؛ اردلان، پروین (1382). ''س‍ن‍ات‍ور: ف‍ع‍ال‍ی‍ت‌ه‍ای م‍ه‍ران‍گ‍ی‍ز م‍ن‍وچ‍ه‍ری‍ان بر ب‍س‍ت‍ر م‍ب‍ارزات حقوقی زنان در ایران''. تهران: توسعه. صص485-486.</ref> | ||
شش ماه قبل از انحلال آن، در جریان کنگره سالیانه شورای عالی جمعیتهای زنان، انتقادها و نارضایتیها در زمینه | شش ماه قبل از انحلال آن، در جریان کنگره سالیانه شورای عالی جمعیتهای زنان، انتقادها و نارضایتیها در زمینه بی اثری شورا شروع شده بود و نشریات حامی حقوق زن آشکارا نوشتند شورای عالی زنان در شکل و هیئت موجود، سازمانی نیست که بتواند پناهگاه زن محروم ایرانی باشد و بنیان تز مترقی شاه را در مورد آزادی و تساوی حقوق زن و مرد تقویت کند و طرحهایی برای رفاه اجتماعی زن ارائه دهد. <ref>پیرنیا، منصوره (1374). ''سالار زنان ایران''. واشنگتن: مهر ایران. ص115.</ref>در خلال فراهم شدن مقدمات تشکیل سازمان زنان ایران، افراد متنفّذ در شورای عالی جمعیتهای زنان (که متشکل از 29 نفر زن بود) در پیامی اعلام کردند: شورای عالی زنان، خود را منحله نمیداند. آنها همچنین گروه شش نفری کمیسیون تحقیق را که طراح سازمان زنان بودند، در جلسه خود راه ندادند. سخنگوی گروه مقاومت کننده شورا، خانم فرخرو پارسا که معاونت وزارت آموزش و پرورش وقت را عهده دار بود، خبر انحلال شورای عالی جمعیتهای زنان را تکذیب کرد. او معتقد بود: شورای عالی به ثبت رسیده و انحلال یا هر گونه تغییر در آن، باید طبق اساسنامه و با تصویب دو سوم از اعضای شورا باشد. این کشمکش بین دو جناح به مدت یک ماه طول کشید تا اینکه اشرف پهلوی طی یک مصاحبه مطبوعاتی، موجودیت سازمان زنان ایران و انحلال شورای عالی جمعیتهای زنان را رسماً مطرح کرد. او در این مصاحبه، ضمن بیان اهداف اساسی سازمان زنان اعلام کرد تا انجام انتخابات مجمع عمومیِ سازمان زنان ایران، دبیر خانه شورای عالی جمعیتهای زنان به انجام وظایف خود ادامه خواهد داد.<ref>کسری، نیلوفر (1379). ''زنان ذی نفوذ در خاندان پهلوی''. تهران: نامک. ص 126.</ref> | ||
=== آغاز تشکیل === | === آغاز تشکیل === | ||
با تشکیل اولین مجمع عمومی زنان در تاریخ 28 آبان ماه 1345 شمسی. سازمان زنان ایران عملاً موجودیت یافت. در این گردهمایی که سه روز به طول انجامید، و شش هزار نفر از زنان ایرانی شرکت داشتند، اشرف پهلوی درباره ساختار و عملکرد سازمان به سخنرانی پرداخت. در این اجتماع که نمایندگان زنان اقشار مختلف جامعه حضور داشتند، از سوی اشرف پهلوی خانمها: پروین مؤید ثابتی، شمسی حکمت، مهوش صفی نیا، اختر معدل، فلورا طغرل، ایران اعلم و عزت معتمدی به عنوان اعضای هیئت مدیره، و خانمها هما نوشیروانی، فخرالسادات امین، هما افضل، فرزین فریدنی، پروین بوذری و هما روحی به عنوان اعضای انتصابی انتخاب شدند. <ref>سالنامه کشور ایران، س 22، 1345 شمسی، خواندنی‌ها، ش 20، س 27، 1345 شمسی.</ref> | با تشکیل اولین مجمع عمومی زنان در تاریخ 28 آبان ماه 1345 شمسی. سازمان زنان ایران عملاً موجودیت یافت. در این گردهمایی که سه روز به طول انجامید، و شش هزار نفر از زنان ایرانی شرکت داشتند، اشرف پهلوی درباره ساختار و عملکرد سازمان به سخنرانی پرداخت. در این اجتماع که نمایندگان زنان اقشار مختلف جامعه حضور داشتند، از سوی اشرف پهلوی خانمها: پروین مؤید ثابتی، شمسی حکمت، مهوش صفی نیا، اختر معدل، فلورا طغرل، ایران اعلم و عزت معتمدی به عنوان اعضای هیئت مدیره، و خانمها هما نوشیروانی، فخرالسادات امین، هما افضل، فرزین فریدنی، پروین بوذری و هما روحی به عنوان اعضای انتصابی انتخاب شدند. <ref>سالنامه کشور ایران، س 22، 1345 شمسی، خواندنی‌ها، ش 20، س 27، 1345 شمسی.</ref> | ||
در پایان این جلسه، قطعنامه ای مشتمل بر چهارده ماده به تصویب رسید که مفاد مهم آن عبارتاند از: همکاری مؤثر با کمیته ملی مبارزه با بی سوادی؛ تأسیس کلاسهای اَکابر برای اطفال لازم التعلیم بین هفت تا سیزده سال که به عللی به مدارس راه نیافتهاند، اعزام مددکاران به روستاها که در واقع ایجاد نوعی سپاه دانش و سپاه بحران زنان و دختران بود؛ آشنا کردن زنان با حقوق خانوادگی؛ خدمات رایگان به زنان در زمینه حقوقی به وسیله وکلای سازمان زنان؛ انتخاب دخترانی که حق استفاده از بورس تحصیلی سازمان زنان را دارند. همچنین در این مجمع، حشمت یوسفی به عنوان اولین دبیر کل سازمان زنان ایران انتخاب گردید. <ref>اح‍م‍دی خ‍راس‍ان‍ی، ن‍وش‍ی‍ن؛ اردلان، پروین (1382). ''س‍ن‍ات‍ور: ف‍ع‍ال‍ی‍ت‌ه‍ای م‍ه‍ران‍گ‍ی‍ز م‍ن‍وچ‍ه‍ری‍ان بر ب‍س‍ت‍ر م‍ب‍ارزات حقوقی زنان در ایران''. تهران: توسعه. ص 488.</ref> | در پایان این جلسه، قطعنامه ای مشتمل بر چهارده ماده به تصویب رسید که مفاد مهم آن عبارتاند از: همکاری مؤثر با کمیته ملی مبارزه با بی سوادی؛ تأسیس کلاسهای اَکابر برای اطفال لازم التعلیم بین هفت تا سیزده سال که به عللی به مدارس راه نیافتهاند، اعزام مددکاران به روستاها که در واقع ایجاد نوعی سپاه دانش و سپاه بحران زنان و دختران بود؛ آشنا کردن زنان با حقوق خانوادگی؛ خدمات رایگان به زنان در زمینه حقوقی به وسیله وکلای سازمان زنان؛ انتخاب دخترانی که حق استفاده از بورس تحصیلی سازمان زنان را دارند. همچنین در این مجمع، حشمت یوسفی به عنوان اولین دبیر کل سازمان زنان ایران انتخاب گردید. <ref name=":0">اح‍م‍دی خ‍راس‍ان‍ی، ن‍وش‍ی‍ن؛ اردلان، پروین (1382). ''س‍ن‍ات‍ور: ف‍ع‍ال‍ی‍ت‌ه‍ای م‍ه‍ران‍گ‍ی‍ز م‍ن‍وچ‍ه‍ری‍ان بر ب‍س‍ت‍ر م‍ب‍ارزات حقوقی زنان در ایران''. تهران: توسعه. ص 488.</ref> | ||
=== اساسنامه === | |||
اساسنامه سازمان زنان ایران در 101 ماده و 5 تبصره تنظیم گردید. بر طبق این اساسنامه، سازمان دارای پنج رکن بود: ریاست عالیه، نیابت ریاست عالیه، مجمع عمومی، شورای مرکزی و دبیرخانه مرکزی.<ref name=":0" /> | |||
=== اهداف === | |||
بر اساس اساسنامه مذکور، اهداف سازمان عبارت اند از: | |||
1ـ ترفیع مقام زن ایران؛ 2ـ بسیج و استفاده هر چه بیشتر از زنان ایران برای به ثمر رساندن تحولات اجتماعی؛ 3ـ هماهنگی و هدایت ف‍ع‍ال‍ی‍ت‌ه‍ای جمعیتهای زنان؛ 4 ـ ارائه خط مشی در به ثمر رساندن مساعی قاطبه زنان کشور؛ 5 ـ ایجاد تفاهم و مناسبات متقابل بین زنان ایران و سازمانها و زنان کشورهای خارج. <ref name=":1">اساسنامه سازمان زنان ایران.</ref> | |||
سازمان زنان ایران در کنار این اهداف، بر حفظ و ارتقای مهمی که زنان به عنوان همسر و مادر در خانواده بر عهده دارند، تأکید داشت. این سازمان، طبق گفته اعضای آن، یک سازمان غیر انتفاعی بود که افراد به صورت داوطلبانه در آن فعالیت میکردند. واحدهای اصلی سازمانی آن، شاخههایی بود که با عضویت حداقل سی زن تشکیل میشد. اعضای شاخه را افراد خانه دار و صاحبان مشاغل دولتی تشکیل میدادند و هر شاخه سازمان، نمایندگانی را به مجمع عمومی میفرستاد.<ref>اح‍م‍دی خ‍راس‍ان‍ی، ن‍وش‍ی‍ن؛ اردلان، پروین (1382). ''س‍ن‍ات‍ور: ف‍ع‍ال‍ی‍ت‌ه‍ای م‍ه‍ران‍گ‍ی‍ز م‍ن‍وچ‍ه‍ری‍ان بر ب‍س‍ت‍ر م‍ب‍ارزات حقوقی زنان در ایران''. تهران: توسعه. ص 489.</ref> | |||
اعضای سازمان زنان ایران عبارت بودند از: جمعیتهای زنان و اعضای آنان، اعضای مؤسس، اعضای انفرادی، اعضای شعبه های سازمان زنان ایران در شهرستانها، اعضای وابسته و اعضای افتخاری. <ref name=":1" /> | |||
=== شرایط عضویت === | |||
شرایط عضویت در سازمان بدین قرار بود: 1. تابعیت کشور ایران را داشته باشند؛ 2 ـ حداقل هجده سال داشته باشند؛ 3 ـ دارای حسن شهرت باشند؛ 4 ـ به جنحه و جنایتی که موجب محرومیت از حقوق اجتماعی گردد، محکوم نشده باشند. جمعیتهای مختلف زنان ایران نیز در صورت دارا بودن شرایط منعقد شده در اساسنامه میتوانستند به عضویت سازمان در آیند. عضویت اعضا به پیشنهاد دبیر کل و تصویب شورا انجام میگرفت، و دبیر را نیز ریاست عالیه سازمان تعیین میکرد. در ضمن زنان غیر ایرانی نیز، بر خلاف شورای عالی زنان، میتوانستند در سازمان فعالیت داشته باشند. اعضای افتخاری سازمان را زنانی تشکیل میدادند که خدمات اجتماعی یا مالی برجستهای انجام داده بودند. هر یک از اعضا سالانه مبلغ یکهزار ریال و هر جمعیت مبلغ سی ریال به عنوان حق عضویت به سازمان زنان ایران پرداخت میکردند. اعضای مؤسس، اعضای افتخاری و اعضای وابسته، از پرداخت حق عضویت معاف بودند.<ref name=":1" /> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
<references /> | <references /> | ||
== پیوند به بیرون == | |||
نسخهٔ ۱۲ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۲۹
سازمان زنان ایران ( تأسیس ۱۳۴۵- انحلال 1357) یک سازمانی دولتی بود که در دوره پهلوی دوم زیر نظر اشرف پهلوی با هدف بالابردن دانش فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی زنان ایران و آگاه نمودن آنان به حقوق خود و نیز وظائف و مسئولیتهای خانوادگی و اجتماعی و اقتصادی فعالیت خود را شروع نمود.
پیشینه
سازمان زنان ایران، پیش از شکل گیری از سال 1337 شمسی تشکیلات خود را در سازمانی به نام شورای عالی جمعیتهای زنان شکل داد، اما به دنبال انتقادات شدید که در مطبوعات علیه این شورا به دلیل کم تحرکی آن مطرح شد، شورای مذکور منحل گردید. [۱]بدین منظور تشکیل سازمان منسجم تر و وسیعتری لازم بود تا با شرایط و نیاز عصر متناسب باشد. لذا از طرف اشرف پهلوی هیئتی متشکل از شش نفر کارشناس به طور محرمانه مأمور مطالعه وضع تشکیلات شورای عالی جمعیتهای زنان شدند. هیئت تحقیق نیز گزارشی تهیه کرد و آن را در اختیار اشرف پهلوی قرار داد و او انحلال شورا را اعلام کرد.[۲]
شش ماه قبل از انحلال آن، در جریان کنگره سالیانه شورای عالی جمعیتهای زنان، انتقادها و نارضایتیها در زمینه بی اثری شورا شروع شده بود و نشریات حامی حقوق زن آشکارا نوشتند شورای عالی زنان در شکل و هیئت موجود، سازمانی نیست که بتواند پناهگاه زن محروم ایرانی باشد و بنیان تز مترقی شاه را در مورد آزادی و تساوی حقوق زن و مرد تقویت کند و طرحهایی برای رفاه اجتماعی زن ارائه دهد. [۳]در خلال فراهم شدن مقدمات تشکیل سازمان زنان ایران، افراد متنفّذ در شورای عالی جمعیتهای زنان (که متشکل از 29 نفر زن بود) در پیامی اعلام کردند: شورای عالی زنان، خود را منحله نمیداند. آنها همچنین گروه شش نفری کمیسیون تحقیق را که طراح سازمان زنان بودند، در جلسه خود راه ندادند. سخنگوی گروه مقاومت کننده شورا، خانم فرخرو پارسا که معاونت وزارت آموزش و پرورش وقت را عهده دار بود، خبر انحلال شورای عالی جمعیتهای زنان را تکذیب کرد. او معتقد بود: شورای عالی به ثبت رسیده و انحلال یا هر گونه تغییر در آن، باید طبق اساسنامه و با تصویب دو سوم از اعضای شورا باشد. این کشمکش بین دو جناح به مدت یک ماه طول کشید تا اینکه اشرف پهلوی طی یک مصاحبه مطبوعاتی، موجودیت سازمان زنان ایران و انحلال شورای عالی جمعیتهای زنان را رسماً مطرح کرد. او در این مصاحبه، ضمن بیان اهداف اساسی سازمان زنان اعلام کرد تا انجام انتخابات مجمع عمومیِ سازمان زنان ایران، دبیر خانه شورای عالی جمعیتهای زنان به انجام وظایف خود ادامه خواهد داد.[۴]
آغاز تشکیل
با تشکیل اولین مجمع عمومی زنان در تاریخ 28 آبان ماه 1345 شمسی. سازمان زنان ایران عملاً موجودیت یافت. در این گردهمایی که سه روز به طول انجامید، و شش هزار نفر از زنان ایرانی شرکت داشتند، اشرف پهلوی درباره ساختار و عملکرد سازمان به سخنرانی پرداخت. در این اجتماع که نمایندگان زنان اقشار مختلف جامعه حضور داشتند، از سوی اشرف پهلوی خانمها: پروین مؤید ثابتی، شمسی حکمت، مهوش صفی نیا، اختر معدل، فلورا طغرل، ایران اعلم و عزت معتمدی به عنوان اعضای هیئت مدیره، و خانمها هما نوشیروانی، فخرالسادات امین، هما افضل، فرزین فریدنی، پروین بوذری و هما روحی به عنوان اعضای انتصابی انتخاب شدند. [۵] در پایان این جلسه، قطعنامه ای مشتمل بر چهارده ماده به تصویب رسید که مفاد مهم آن عبارتاند از: همکاری مؤثر با کمیته ملی مبارزه با بی سوادی؛ تأسیس کلاسهای اَکابر برای اطفال لازم التعلیم بین هفت تا سیزده سال که به عللی به مدارس راه نیافتهاند، اعزام مددکاران به روستاها که در واقع ایجاد نوعی سپاه دانش و سپاه بحران زنان و دختران بود؛ آشنا کردن زنان با حقوق خانوادگی؛ خدمات رایگان به زنان در زمینه حقوقی به وسیله وکلای سازمان زنان؛ انتخاب دخترانی که حق استفاده از بورس تحصیلی سازمان زنان را دارند. همچنین در این مجمع، حشمت یوسفی به عنوان اولین دبیر کل سازمان زنان ایران انتخاب گردید. [۶]
اساسنامه
اساسنامه سازمان زنان ایران در 101 ماده و 5 تبصره تنظیم گردید. بر طبق این اساسنامه، سازمان دارای پنج رکن بود: ریاست عالیه، نیابت ریاست عالیه، مجمع عمومی، شورای مرکزی و دبیرخانه مرکزی.[۶]
اهداف
بر اساس اساسنامه مذکور، اهداف سازمان عبارت اند از:
1ـ ترفیع مقام زن ایران؛ 2ـ بسیج و استفاده هر چه بیشتر از زنان ایران برای به ثمر رساندن تحولات اجتماعی؛ 3ـ هماهنگی و هدایت ف‍ع‍ال‍ی‍ت‌ه‍ای جمعیتهای زنان؛ 4 ـ ارائه خط مشی در به ثمر رساندن مساعی قاطبه زنان کشور؛ 5 ـ ایجاد تفاهم و مناسبات متقابل بین زنان ایران و سازمانها و زنان کشورهای خارج. [۷]
سازمان زنان ایران در کنار این اهداف، بر حفظ و ارتقای مهمی که زنان به عنوان همسر و مادر در خانواده بر عهده دارند، تأکید داشت. این سازمان، طبق گفته اعضای آن، یک سازمان غیر انتفاعی بود که افراد به صورت داوطلبانه در آن فعالیت میکردند. واحدهای اصلی سازمانی آن، شاخههایی بود که با عضویت حداقل سی زن تشکیل میشد. اعضای شاخه را افراد خانه دار و صاحبان مشاغل دولتی تشکیل میدادند و هر شاخه سازمان، نمایندگانی را به مجمع عمومی میفرستاد.[۸]
اعضای سازمان زنان ایران عبارت بودند از: جمعیتهای زنان و اعضای آنان، اعضای مؤسس، اعضای انفرادی، اعضای شعبه های سازمان زنان ایران در شهرستانها، اعضای وابسته و اعضای افتخاری. [۷]
شرایط عضویت
شرایط عضویت در سازمان بدین قرار بود: 1. تابعیت کشور ایران را داشته باشند؛ 2 ـ حداقل هجده سال داشته باشند؛ 3 ـ دارای حسن شهرت باشند؛ 4 ـ به جنحه و جنایتی که موجب محرومیت از حقوق اجتماعی گردد، محکوم نشده باشند. جمعیتهای مختلف زنان ایران نیز در صورت دارا بودن شرایط منعقد شده در اساسنامه میتوانستند به عضویت سازمان در آیند. عضویت اعضا به پیشنهاد دبیر کل و تصویب شورا انجام میگرفت، و دبیر را نیز ریاست عالیه سازمان تعیین میکرد. در ضمن زنان غیر ایرانی نیز، بر خلاف شورای عالی زنان، میتوانستند در سازمان فعالیت داشته باشند. اعضای افتخاری سازمان را زنانی تشکیل میدادند که خدمات اجتماعی یا مالی برجستهای انجام داده بودند. هر یک از اعضا سالانه مبلغ یکهزار ریال و هر جمعیت مبلغ سی ریال به عنوان حق عضویت به سازمان زنان ایران پرداخت میکردند. اعضای مؤسس، اعضای افتخاری و اعضای وابسته، از پرداخت حق عضویت معاف بودند.[۷]
منابع
- ↑ سالنامه زنان ایران، نشریه سالانه سازمان زنان ایران، تهیه و تنظیم اِلواف ایران، ص 40.
- ↑ اح‍م‍دی خ‍راس‍ان‍ی، ن‍وش‍ی‍ن؛ اردلان، پروین (1382). س‍ن‍ات‍ور: ف‍ع‍ال‍ی‍ت‌ه‍ای م‍ه‍ران‍گ‍ی‍ز م‍ن‍وچ‍ه‍ری‍ان بر ب‍س‍ت‍ر م‍ب‍ارزات حقوقی زنان در ایران. تهران: توسعه. صص485-486.
- ↑ پیرنیا، منصوره (1374). سالار زنان ایران. واشنگتن: مهر ایران. ص115.
- ↑ کسری، نیلوفر (1379). زنان ذی نفوذ در خاندان پهلوی. تهران: نامک. ص 126.
- ↑ سالنامه کشور ایران، س 22، 1345 شمسی، خواندنی‌ها، ش 20، س 27، 1345 شمسی.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ اح‍م‍دی خ‍راس‍ان‍ی، ن‍وش‍ی‍ن؛ اردلان، پروین (1382). س‍ن‍ات‍ور: ف‍ع‍ال‍ی‍ت‌ه‍ای م‍ه‍ران‍گ‍ی‍ز م‍ن‍وچ‍ه‍ری‍ان بر ب‍س‍ت‍ر م‍ب‍ارزات حقوقی زنان در ایران. تهران: توسعه. ص 488.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ اساسنامه سازمان زنان ایران.
- ↑ اح‍م‍دی خ‍راس‍ان‍ی، ن‍وش‍ی‍ن؛ اردلان، پروین (1382). س‍ن‍ات‍ور: ف‍ع‍ال‍ی‍ت‌ه‍ای م‍ه‍ران‍گ‍ی‍ز م‍ن‍وچ‍ه‍ری‍ان بر ب‍س‍ت‍ر م‍ب‍ارزات حقوقی زنان در ایران. تهران: توسعه. ص 489.