تفاوت میان نسخه‌های «آجیل مشکل‌گشا»

از دانشنامه الکترونیکی زنان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
سطر ۱: سطر ۱:
آجیل مشکل‌گشا آجیلی است شامل هفت نوع خشکبار که زنان برای برآورده شدن حاجت در امور مختلف از جمله [[بخت‌گشایی]] نذر میکنند.
آجیل مشکل‌گشا آجیلی است شامل هفت نوع خشکبار که زنان برای برآورده شدن حاجت در امور مختلف از جمله [[بخت‌گشایی]] نذر میکنند.


=== تاریخچه ===
این آجیل که به صورت نذر در میان ایرانیان کاربرد زیادی دارد  احتمالا ریشه در آیینی زرتشتی دارد که در آن خشکبار مخصوص لرک گهنبار که مخلوطی از بادام، گردو، سنجد، خرما، کشمش، برگه هلو و انجیر است را نذر و بخشش میکنند.<ref>حیدری، ملیکا (1394). ''یَشت و خشت: آیین های زرتشتیان یزد''. تهران: سازمان انتشارات فروهر. صص49-50.</ref>
=== انواع ===
=== انواع ===
ترکیب این آجیل در نواحی مختلف متفاوت است. تعداد آن هم اهمیت ندارد، هرچند برخی عدد 7 را ذکر کرده اند<ref name=":2" />. بیشتر اقلام خرما و کشمش و توت خشک و مغز بادام و فندق و پسته و گردو و نخودچی<ref name=":0">شاملو، احمد (1385). کتاب کوچه جامع لغات، اصطلاحات، تعبیرات، ضرب المثل های فارسی. حرف آ. با همکاری آیدا سرکیسیان. تهران: مازیار. صص269-270.</ref> <ref name=":2" /> برخی انجیر و تخمه<ref name=":1" /> ، نقل<ref name=":0" /> پوکک (برنجک)، تخمه هندوانه، نقل خراش، نقل رازیانه<ref name=":3">همایونی، صادق (1371). ''فرهنگ مردم سروستان''. تهران: به نشر. ص348.</ref> قیسی و گردو <ref name=":1">شکورزاده، ابراهیم (1363). ''عقاید و رسوم مردم خراسان''. تهران: سروش. صص67-68.</ref>  را نیز ذکر کرده اند.  در نذرهای دائمی برخی آن را  به نخودچی و کشمش و چند دانه خرما منحصر کرده اند.<ref name=":0" />
ترکیب این آجیل در نواحی مختلف متفاوت است. تعداد آن هم اهمیت ندارد، هرچند برخی عدد 7 را ذکر کرده اند<ref name=":2" />. بیشتر اقلام خرما و کشمش و توت خشک و مغز بادام و فندق و پسته و گردو و نخودچی<ref name=":0">شاملو، احمد (1385). کتاب کوچه جامع لغات، اصطلاحات، تعبیرات، ضرب المثل های فارسی. حرف آ. با همکاری آیدا سرکیسیان. تهران: مازیار. صص269-270.</ref> <ref name=":2" /> برخی انجیر و تخمه<ref name=":1" /> ، نقل<ref name=":0" /> پوکک (برنجک)، تخمه هندوانه، نقل خراش، نقل رازیانه<ref name=":3">همایونی، صادق (1371). ''فرهنگ مردم سروستان''. تهران: به نشر. ص348.</ref> قیسی و گردو <ref name=":1">شکورزاده، ابراهیم (1363). ''عقاید و رسوم مردم خراسان''. تهران: سروش. صص67-68.</ref>  را نیز ذکر کرده اند.  در نذرهای دائمی برخی آن را  به نخودچی و کشمش و چند دانه خرما منحصر کرده اند.<ref name=":0" />


گروهی نذر دائمی دارند که مثلاً اول هر ماه یا شب آخرین جمعه هر ماه قمری مبلغ مختصری را آجیل مشکل گشا بخرند، در این صورت اجزای آن فقط نخودچی و کشمش و چند دانه خرماست. زیرا در این مورد نه کم و زیادی مبلغ مؤثر است نه مقدار آجیل.<ref name=":0" />
گروهی نذر دائمی دارند که مثلاً اول هر ماه یا شب آخرین جمعه هر ماه قمری مبلغ مختصری را آجیل مشکل گشا بخرند، در این صورت اجزای آن فقط نخودچی و کشمش و چند دانه خرماست. زیرا در این مورد نه کم و زیادی مبلغ مؤثر است نه مقدار آجیل.<ref name=":0" />  
 
=== تاریخچه ===
این آجیل که به صورت نذر در میان ایرانیان کاربرد زیادی دارد  احتمالا ریشه در آیینی زرتشتی دارد که در آن خشکبار مخصوص لرک گهنبار که مخلوطی از بادام، گردو، سنجد، خرما، کشمش، برگه هلو و انجیر است را نذر و بخشش میکنند.<ref>حیدری، ملیکا (1394). ''یَشت و خشت: آیین های زرتشتیان یزد''. تهران: سازمان انتشارات فروهر. صص49-50.</ref>  


=== زمان ===
=== زمان ===
برای اجرای این آیین و ترتیب آن زمانهای خاصی ذکر شده است:  شروع آن را برخی در شب اول ماهی که مصادف با شب جمعه هست ذکر کرده اند <ref name=":4">همایونی، صادق (1371). ''فرهنگ مردم سروستان''. تهران: به نشر. ص348.</ref> و زمان آن در نقاط مختلف کشور متفاوت بیان شده است، مثلا ماهی یکبار تا هفت مرتبه <ref name=":2">هدایت، صادق (1356). ''نیرنگستان''. تهران: جاویدان. ص44.</ref> یا همه عمر هر ماه یا هر هفته یک بار<ref>شکورزاده، ابراهیم (1363). ''عقاید و رسوم مردم خراسان''. تهران: سروش. صص67-68.</ref>. برخی نیز بر حسب این که برای چه حاجتی این نذر انجام میگیرد زمانهای متفاوتی را بیان کرده اند، مثلا اهالی اهواز از آجیل مشکل گشا برای [[بخت‌گشایی]] و رفع نازایی و دفع هوو و از بین بردن اختلاف میان زن و شوهر استفاده می کنند و عقیده دارند که دختران خانه مانده، باید دوازده هفته و زنان نازا هیجده هفته و زنانی که با شوهر خود در موضوعهای مختلف نزاع و اختلاف دارند بیست و یک بار آجیل مشکل گشا بخرند.<ref name=":1" />
برای اجرای این آیین و ترتیب آن زمانهای خاصی ذکر شده است:  شروع آن را برخی در شب اول ماهی که مصادف با شب جمعه باشد ذکر کرده اند <ref name=":4">همایونی، صادق (1371). ''فرهنگ مردم سروستان''. تهران: به نشر. ص348.</ref> و ترتیب آن در نقاط مختلف کشور متفاوت بیان شده است، مثلا ماهی یکبار تا هفت مرتبه <ref name=":2">هدایت، صادق (1356). ''نیرنگستان''. تهران: جاویدان. ص44.</ref> یا همه عمر هر ماه یا هر هفته یک بار<ref>شکورزاده، ابراهیم (1363). ''عقاید و رسوم مردم خراسان''. تهران: سروش. صص67-68.</ref>. برخی نیز بر حسب این که برای چه حاجتی این نذر انجام میگیرد زمانهای متفاوتی را بیان کرده اند، مثلا اهالی اهواز از آجیل مشکل گشا برای [[بخت‌گشایی]] و رفع نازایی و دفع هوو و از بین بردن اختلاف میان زن و شوهر استفاده می کنند و عقیده دارند که دختران خانه مانده، باید دوازده هفته و زنان نازا هیجده هفته و زنانی که با شوهر خود در موضوعهای مختلف نزاع و اختلاف دارند بیست و یک بار آجیل مشکل گشا بخرند.<ref name=":1" />


=== نحوه انجام نذر ===
=== نحوه انجام نذر ===
ظاهرا این آیین در نواحی مختلف به گونه های متفاوتی اجرا میشده است. برخی گفته اند خرید آجیل باید از دکانی باشد که رو به قبله  است.<ref name=":4" /> دعای مشکل گشا را که به صورت دعاست می خواند و آجیل ها را پوست می کند و پوست ها را به آب روان می دهد و آجیل ها را حداقل میان هفت نفر پخش می کند و در انتظار برآمدن حاجتش می نشیند.<ref name=":3" />بنا بر یک قول برای اجابت دعا و یا دفع بلا، آجیل مشکل‌گشا خریده داستان آن را ماهی یکبار تا هفت مرتبه بازگو  میکنند. در روز جمعه، در کنج دستمالی یک سکه دو شاهی (یک دهم ریال) می گذارند و گره می زنند و بی آنکه سخنی بگویند آن را به آجیل فروش می دهند. آجیل فروش موضوع را درمی یابد و آجیل مورد نظر را از اقلامی که پیشتر ذکر شد به خریدار میدهد. از هرکدام از اینها قبلاً هفت عدد برمی دارند و بر هر کدام هفت بار صلوات خوانده و می دمند و آنگاه همه را بین هفت تن تقسیم می کنند که آنان نیز باید هرکدام هفت بار صلوات بخوانند. تمام این آجیل ها را باید قبلاً پوست کند و به صورت مغز درآورد (مغز بادام، پسته، فندق و ...).<ref>ماسه، هانری (1391). ''معتقدات و آداب ایرانی (از عصر صفویه تا دوره پهلوی)''. مترجم مهدی روشن‌ضمیر. تهران: شفیعی. ص483</ref>
ظاهرا این آیین در نواحی مختلف به گونه های متفاوتی اجرا میشده است. برخی گفته اند خرید آجیل باید از دکانی باشد که رو به قبله  است.<ref name=":4" /> بنا بر یک قول برای اجابت دعا و یا دفع بلا، در روز جمعه، در کنج دستمالی یک سکه دو شاهی (یک دهم ریال) می گذارند و گره می زنند و بی آنکه سخنی بگویند آن را به آجیل فروش می دهند. آجیل فروش موضوع را درمی یابد و آجیل مورد نظر را از اقلامی که پیشتر ذکر شد به خریدار میدهد. از هرکدام از اینها هفت عدد برمی دارند و بر هر کدام هفت بار صلوات خوانده و می دمند و آنگاه همه را بین هفت تن تقسیم می کنند که آنان نیز باید هرکدام هفت بار صلوات بخوانند. تمام این آجیل ها را باید قبلاً پوست کند و به صورت مغز درآورد (مغز بادام، پسته، فندق و ...).<ref>ماسه، هانری (1391). ''معتقدات و آداب ایرانی (از عصر صفویه تا دوره پهلوی)''. مترجم مهدی روشن‌ضمیر. تهران: شفیعی. ص483</ref>


بنا بر قولی دیگر صاحب حاجت  که معمولا زنی بود پولی برداشته و به دکان آجیل فروشی که رو به قبله بود، می رفت و پول را به آجیل فروش می داد و  از او درخواست آجیل مشکل گشا میکرد. آجیل فروش پول را می گرفت و هفت نوع آجیل را به او میداد و برای حل مشکل او دعا میکرد. آن زن به خانه می آمد و  چند زن دیگر را دور هم می نشاند و مشغول شکستن بادام و فندق و درآوردن هسته خرما و پاک کردن نخودچی و گرفتن دم کشمش سبز می شدند و همین طور که مشغول پاک کردن آجیل بودند، پیرزنی که رو به قبله نشسته بود، داستان آجیل مشکل گشا را می گفت و حاضرین گوش میکردند.<ref>سعدوندیان، سیروس (1380). ''خاطرات مونس الدوله''. تهران: زرین. صص109-115.</ref> در زمان پاک کردن باید از سخن بیهوده پرهیز کرده و ذکر بگویند و برای حاجت مورد نظر دعا کنند. وقتی پاک کردن آجیلها و گفتن قصه به پایان رسید. صاحب نذر پوسته های نخود و آشغال آجیل را به آب روان سر می دهد و آجیل را میان مردم تقسیم می کند.<ref name=":1" /> سپس آن را به بسته‌های کوچک تقسیم کرده و به افراد مختلف میدهند یا مشتی درون دست هر کس میگذارند.
بنا بر قولی دیگر صاحب حاجت  که معمولا زنی است پولی برداشته و به دکان آجیل فروشی که رو به قبله باشد، می رود و پول را به آجیل فروش می دهد و  از او درخواست آجیل مشکل گشا میکند. آجیل فروش پول را می گیرد و هفت نوع آجیل را به او میدهد و برای حل مشکل او دعا میکند. آن زن به خانه می آید و  چند زن دیگر را دور هم می نشاند و مشغول شکستن بادام و فندق و درآوردن هسته خرما و پاک کردن نخودچی و گرفتن دم کشمش سبز می شوند و همین طور که مشغول پاک کردن آجیل هستند، پیرزنی که رو به قبله نشسته ، داستان آجیل مشکل گشا را می گوید و حاضرین گوش میکنند.<ref>سعدوندیان، سیروس (1380). ''خاطرات مونس الدوله''. تهران: زرین. صص109-115.</ref> در زمان پاک کردن باید از سخن بیهوده پرهیز کرده و ذکر بگویند و برای حاجت مورد نظر دعا کنند. وقتی پاک کردن آجیلها و گفتن قصه به پایان رسید صاحب نذر پوسته های نخود و آشغال آجیل را به آب روان سر می دهد و آجیل را میان مردم تقسیم می کند.<ref name=":1" /> برخی گفته اند آجیل  حداقل میان هفت نفر باید تقسیم شود.<ref name=":3" />


=== قصه ===
=== قصه ===
سطر ۲۴: سطر ۲۳:


== پیوند به بیرون ==
== پیوند به بیرون ==
[[رده:فرهنگ عامه]]
[[رده:خرافات]]
[[رده:نذر]]

نسخهٔ ‏۶ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۴۱

آجیل مشکل‌گشا آجیلی است شامل هفت نوع خشکبار که زنان برای برآورده شدن حاجت در امور مختلف از جمله بخت‌گشایی نذر میکنند.

تاریخچه

این آجیل که به صورت نذر در میان ایرانیان کاربرد زیادی دارد احتمالا ریشه در آیینی زرتشتی دارد که در آن خشکبار مخصوص لرک گهنبار که مخلوطی از بادام، گردو، سنجد، خرما، کشمش، برگه هلو و انجیر است را نذر و بخشش میکنند.[۱]

انواع

ترکیب این آجیل در نواحی مختلف متفاوت است. تعداد آن هم اهمیت ندارد، هرچند برخی عدد 7 را ذکر کرده اند[۲]. بیشتر اقلام خرما و کشمش و توت خشک و مغز بادام و فندق و پسته و گردو و نخودچی[۳] [۲] برخی انجیر و تخمه[۴] ، نقل[۳] پوکک (برنجک)، تخمه هندوانه، نقل خراش، نقل رازیانه[۵] قیسی و گردو [۴] را نیز ذکر کرده اند. در نذرهای دائمی برخی آن را به نخودچی و کشمش و چند دانه خرما منحصر کرده اند.[۳]

گروهی نذر دائمی دارند که مثلاً اول هر ماه یا شب آخرین جمعه هر ماه قمری مبلغ مختصری را آجیل مشکل گشا بخرند، در این صورت اجزای آن فقط نخودچی و کشمش و چند دانه خرماست. زیرا در این مورد نه کم و زیادی مبلغ مؤثر است نه مقدار آجیل.[۳]

زمان

برای اجرای این آیین و ترتیب آن زمانهای خاصی ذکر شده است: شروع آن را برخی در شب اول ماهی که مصادف با شب جمعه باشد ذکر کرده اند [۶] و ترتیب آن در نقاط مختلف کشور متفاوت بیان شده است، مثلا ماهی یکبار تا هفت مرتبه [۲] یا همه عمر هر ماه یا هر هفته یک بار[۷]. برخی نیز بر حسب این که برای چه حاجتی این نذر انجام میگیرد زمانهای متفاوتی را بیان کرده اند، مثلا اهالی اهواز از آجیل مشکل گشا برای بخت‌گشایی و رفع نازایی و دفع هوو و از بین بردن اختلاف میان زن و شوهر استفاده می کنند و عقیده دارند که دختران خانه مانده، باید دوازده هفته و زنان نازا هیجده هفته و زنانی که با شوهر خود در موضوعهای مختلف نزاع و اختلاف دارند بیست و یک بار آجیل مشکل گشا بخرند.[۴]

نحوه انجام نذر

ظاهرا این آیین در نواحی مختلف به گونه های متفاوتی اجرا میشده است. برخی گفته اند خرید آجیل باید از دکانی باشد که رو به قبله است.[۶] بنا بر یک قول برای اجابت دعا و یا دفع بلا، در روز جمعه، در کنج دستمالی یک سکه دو شاهی (یک دهم ریال) می گذارند و گره می زنند و بی آنکه سخنی بگویند آن را به آجیل فروش می دهند. آجیل فروش موضوع را درمی یابد و آجیل مورد نظر را از اقلامی که پیشتر ذکر شد به خریدار میدهد. از هرکدام از اینها هفت عدد برمی دارند و بر هر کدام هفت بار صلوات خوانده و می دمند و آنگاه همه را بین هفت تن تقسیم می کنند که آنان نیز باید هرکدام هفت بار صلوات بخوانند. تمام این آجیل ها را باید قبلاً پوست کند و به صورت مغز درآورد (مغز بادام، پسته، فندق و ...).[۸]

بنا بر قولی دیگر صاحب حاجت که معمولا زنی است پولی برداشته و به دکان آجیل فروشی که رو به قبله باشد، می رود و پول را به آجیل فروش می دهد و از او درخواست آجیل مشکل گشا میکند. آجیل فروش پول را می گیرد و هفت نوع آجیل را به او میدهد و برای حل مشکل او دعا میکند. آن زن به خانه می آید و چند زن دیگر را دور هم می نشاند و مشغول شکستن بادام و فندق و درآوردن هسته خرما و پاک کردن نخودچی و گرفتن دم کشمش سبز می شوند و همین طور که مشغول پاک کردن آجیل هستند، پیرزنی که رو به قبله نشسته ، داستان آجیل مشکل گشا را می گوید و حاضرین گوش میکنند.[۹] در زمان پاک کردن باید از سخن بیهوده پرهیز کرده و ذکر بگویند و برای حاجت مورد نظر دعا کنند. وقتی پاک کردن آجیلها و گفتن قصه به پایان رسید صاحب نذر پوسته های نخود و آشغال آجیل را به آب روان سر می دهد و آجیل را میان مردم تقسیم می کند.[۴] برخی گفته اند آجیل حداقل میان هفت نفر باید تقسیم شود.[۵]

قصه

روایتهای مختلف و مفصلی در مورد قصه آجیل مشکل گشا وجود دارد. اما آنچه تقریبا بین همه آنها مشترک است این است که از خارکنی فقیر در یکی از روزهایی که بسیار درمانده و محتاج بود خواسته می‌شود که هر ماه مبلغی معین آجیل بخرد و خیر کند؛ در مقابل خارکن به جواهراتی دست می‌یابد که از فروش آن به ثروت کلانی می‌رسد. اما در غیاب او زنش سفارش او را در خرید و پخش آجیل فراموش می‌کند. همین امر سبب میشود مشکل بزرگی برای خارکن و خانواده‌اش پیش می‌آید و به زندان بیافتند. با از سرگیری تهیه و پخش آجیل مشکل از زندگیش مرتفع می گردد.

منابع

  1. ↑ حیدری، ملیکا (1394). یَشت و خشت: آیین های زرتشتیان یزد. تهران: سازمان انتشارات فروهر. صص49-50.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ هدایت، صادق (1356). نیرنگستان. تهران: جاویدان. ص44.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ شاملو، احمد (1385). کتاب کوچه جامع لغات، اصطلاحات، تعبیرات، ضرب المثل های فارسی. حرف آ. با همکاری آیدا سرکیسیان. تهران: مازیار. صص269-270.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ شکورزاده، ابراهیم (1363). عقاید و رسوم مردم خراسان. تهران: سروش. صص67-68.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ همایونی، صادق (1371). فرهنگ مردم سروستان. تهران: به نشر. ص348.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ همایونی، صادق (1371). فرهنگ مردم سروستان. تهران: به نشر. ص348.
  7. ↑ شکورزاده، ابراهیم (1363). عقاید و رسوم مردم خراسان. تهران: سروش. صص67-68.
  8. ↑ ماسه، هانری (1391). معتقدات و آداب ایرانی (از عصر صفویه تا دوره پهلوی). مترجم مهدی روشن‌ضمیر. تهران: شفیعی. ص483
  9. ↑ سعدوندیان، سیروس (1380). خاطرات مونس الدوله. تهران: زرین. صص109-115.

پیوند به بیرون

برگرفته از «https://portals.nlai.ir/zanan/index.php?title=آجیل_مشکل‌گشا&oldid=12596»