تفاوت میان نسخه‌های «انیس‌الدوله»
H-ghahremani (بحث | مشارکتها) جز (H-ghahremani صفحهٔ انیس الدوله را به انیس‌الدوله منتقل کرد) |
H-ghahremani (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۲۹: | سطر ۲۹: | ||
انیس الدوله از معدود زنان حرم به شمار می رود که واسطه ارتباط و ملاقات درباریان با ناصرالدین شاه بود. منزل وی نیز محل بست بود، چنانکه آقاجان قراگوزلو یاور توپخانه همدان که یکی از افرادش در راه عشق آباد به مشهد، کالسکه چی روس را به قتل رسانده بود، از هراس روسها در خانه انیس الدوله بست نشست. | انیس الدوله از معدود زنان حرم به شمار می رود که واسطه ارتباط و ملاقات درباریان با ناصرالدین شاه بود. منزل وی نیز محل بست بود، چنانکه آقاجان قراگوزلو یاور توپخانه همدان که یکی از افرادش در راه عشق آباد به مشهد، کالسکه چی روس را به قتل رسانده بود، از هراس روسها در خانه انیس الدوله بست نشست. | ||
هنگامی که میرزای شیرازی استعمال توتون و تنباکو را تحریم کرد شاه | هنگامی که میرزای شیرازی استعمال توتون و تنباکو را تحریم کرد شاه قلیان خواست و او اظهار داشت که کشیدن قلیان حرام است. شاه گفت: چه کسی آنرا حرام کرده وی گفت: همان کسی که مرا به تو حلال کرده است.<ref>دُژم، عذرا (1384). ''اولین زنان''. تهران: علم. ص70.</ref> | ||
پس از مرگ [[مهد علیا]]، انیس الدوله مسئول پذیرایی از زنان خارجی، همسران سفیران، و زنان خاندان سلطنتی در مراسم رسمی، اعیاد و ... در منزل خود بود. | پس از مرگ [[مهد علیا]]، انیس الدوله مسئول پذیرایی از زنان خارجی، همسران سفیران، و زنان خاندان سلطنتی در مراسم رسمی، اعیاد و ... در منزل خود بود. | ||
| سطر ۴۴: | سطر ۴۴: | ||
ح‍س‍ون، محمد (1369). ''اع‍لام ال‍ن‍س‍اآ ال‍م‍وم‍ن‍ات''. تهران: س‍ازم‍ان ح‍ج و اوق‍اف و امور خ‍ی‍ری‍ه، اس‍وه. | ح‍س‍ون، محمد (1369). ''اع‍لام ال‍ن‍س‍اآ ال‍م‍وم‍ن‍ات''. تهران: س‍ازم‍ان ح‍ج و اوق‍اف و امور خ‍ی‍ری‍ه، اس‍وه. | ||
عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم؛ عقیقی بخشایشی، حبیبه (1382). ''زنان نامی در تاریخ، فرهنگ و تمدّن اسلامی''. تهران: نوید اسلام. | |||
عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم؛ عقیقی بخشایشی، حبیبه (1382). ''زنان نامی در تاریخ، فرهنگ و تمدّن اسلامی''. تهران: نوید اسلام. | |||
فرخ زاد، پوران (1381). ''کارنمای زنان کارای ایران، از دیروز تا امروز''. تهران: قطره. | فرخ زاد، پوران (1381). ''کارنمای زنان کارای ایران، از دیروز تا امروز''. تهران: قطره. | ||
| سطر ۵۸: | سطر ۵۶: | ||
[[رده:ملکه ها]] | [[رده:ملکه ها]] | ||
[[رده:همسران پادشاهان]] | [[رده:همسران پادشاهان]] | ||
<references /> | |||
نسخهٔ ۱۵ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۰۲
انیس الدوله از زنان صاحب نفوذ دوران قاجار و همسر ناصرالدین شاه بود.
زندگی نامه
قدرتمندترین و صاحب نفوذترین زن در دربار ناصرالدین شاه انیس الدوله نام داشت. نام اصلی وی فاطمه بود. با ورود به دربار و ترقی در آنجا، بر پایه پیش نام طایفه اش «انیسی» ملقب به انیس الدوله شد؛ و پس از مدتی لقب «حضرت قدسی» را نیز دریافت کرد. با آنکه بچه دار نشد ذره ای از قدر و منزلت او در نزد شاه کم نشده و ناصرالدین شاه تا پایان عمر احترام قبلی خود را نسبت به او حفظ کرد. شاه در برابر خواسته های او پایداری نمی کرد و وساطت های او را می پذیرفت و به توصیه هایش گوش می داد و او را از نزدیکترین مشاوران خود می دانست.
وی دختری ساده و گمنام، متولد روستای قدیمی امامه از دهات لواسان بود. پدرش نورمحمد از گرجیانی بود که اجدادش در زمان صفویه، به ایران کوچ کرده و در مازندران سکونت کردند. کودکی خود را در کنار عمه اش سپری کرد. توسط عمه خود به حرمخانه ناصرالدین شاه قاجار (1264- 1313 ق.) راه یافت و خدمتکار جیران خانم فروغ السلطنه - که در آن زمان زن سوگلی شاه بود- شد. پس از مرگ جیران خانم، در سفر به سلطانیه، شاه او را صیغه کرد (1276 ق.) و به دلیل لیاقت، کفایت، کاردانی و آداب دانی به تدریج مورد توجه و علاقه شاه قرار گرفت و مقام و منزلت ممتازی در میان زنان عقدی و صیغه ای شاه به دست آورد به طوری که شاه چند بار خواست او را به عقد دائم خود درآورد ولی او نپذیرفت.
وی به اهل بیت علیهم السلام ارادت خاصی داشت و بخش قابل توجهی از مال و ثروت خود را به آستانه های مقدسه بخشید.[۱]
اهدای تاج الماس به روضه امیرالمؤمنین علی (ع)، پرداخت هزینه ساختن ضریح نقره ای برای شهدای کربلاء (ع)، دوختن پرده ای مروارید نشان برای آستان امام حسین (ع)، نیم تاج الماس هدیه آستان امام رضا (ع)، طلاکوبی درهای مسجد گوهرشاد، وقف ده باب مغازه برای روضه خوانی امام رضا (ع)، وقف کاشانک برای شاهزاده حسین در روستای امامه، بنای پل در ناصر آباد لواسان، چاپ و توزیع رایگان کتاب ناسخ التواریخ (مجلد مربوط به زندگانی حضرت فاطمه (س)) از جمله فعالیتهای خیرخواهانه اوست.
همچنین به دستور او رساله عملیه فارسی زینه العباد، اثر شیخ زین العابدین مازندرانی حائری (وفات 1309 ق.) که در کلکته چاپ شده بود در تهران به اهتمام شیخ مهدی شیرازی ملقب به سلطان المتکلمین چاپ شد.
انیس الدوله پس از کشته شدن ناصرالدین شاه افسرده شده و پس از گذشت 5 ماه از مرگ شاه در شب جمعه 23 ربیع الثانی دیده از جهان فروبست و در آرامگاه ویژه همسران ناصرالدین شاه در صحن حضرت علی (ع) در نجف اشرف دفن گردید.
فعالیتهای سیاسی
انیس الدوله نزدیک به سی سال به عنوان ملکه واقعی ایران در راس امور سیاسی آن دوره حضور داشت. علیرغم زیبا نبودن، از هوش سرشاری برخوردار بود و با مهربانی و بذله گویی نقش مؤثری در دربار ناصرالدین شاه بازی کرد.
انیس الدوله نخستین ملکه ایرانی است که به خارج از کشور سفر کرد.
به هنگام مرگ الکساندر سوم (189۴م.)، امپراتور روسیه، اعتمادالسلطنه از سوی انیس الدوله مامور شد تا پیام تسلیتی به سفیر روسیه ابلاغ کند.
در امور حکومتی از جمله عزل و نصبها نیز نقش مهمی داشت. در این مورد می توان به ابقاء رکن الدوله در حکومت شیراز اشاره کرد.
عزل محمدحسین خان سپهسالار از صدارت، بعد از بازگشت ناصرالدین شاه از اولین سفرش به فرنگ از دیگر دخالتهای انیس الدوله در امور کشور بود. انیس الدوله، سپهسالار را عامل اصلی برگرداندن خود و دیگر بانوان حرم از مسکو به تهران می دانست. از این رو در ائتلافی که به دلایل متفاوت از سوی رجال برای عزل سپهسالار تشکیل شده بود، مشارکت کرده و در جریان درخواست درباریان از ناصرالدین شاه، برای عزل محمد حسین خان سپهسالار از صدارت، شاهزادگان و درباریان خانه انیس الدوله را محل بست قرار دادند.
وی گاه از نفوذ خود به نفع رعیت نیز سود می برد.
انیس الدوله از معدود زنان حرم به شمار می رود که واسطه ارتباط و ملاقات درباریان با ناصرالدین شاه بود. منزل وی نیز محل بست بود، چنانکه آقاجان قراگوزلو یاور توپخانه همدان که یکی از افرادش در راه عشق آباد به مشهد، کالسکه چی روس را به قتل رسانده بود، از هراس روسها در خانه انیس الدوله بست نشست.
هنگامی که میرزای شیرازی استعمال توتون و تنباکو را تحریم کرد شاه قلیان خواست و او اظهار داشت که کشیدن قلیان حرام است. شاه گفت: چه کسی آنرا حرام کرده وی گفت: همان کسی که مرا به تو حلال کرده است.[۲]
پس از مرگ مهد علیا، انیس الدوله مسئول پذیرایی از زنان خارجی، همسران سفیران، و زنان خاندان سلطنتی در مراسم رسمی، اعیاد و ... در منزل خود بود.
در عهد ناصری انیس الدوله و امین اقدس بر دیگر زنان حرمسرا ریاست داشتند. آنها محور تمام حوادث اندرون دربار بودند. هر کدام از آنها برای خود تشکیلات مخفی داشتند که وظیفهاش بی اعتبار کردن دیگری و تثبیت موقعیت خود در حرم و نزد شاه بود.
انیس الدوله اولین زن در دربار قاجار بود که از طرف پادشاهان اروپایی و دولت عثمانی به دریافت نشان نائل شد. همچنین انیس الدوله اولین زن حرم شاهی بود که در « عید مولود شاه» در کنار دیگر درباریان درجه اول، از سوی شاه « تمثال» و « نشان حمایل آفتاب» دریافت کرد. این نشان که ابداع شاه بود، در سفر فرنگ از سوی شاه به ملکه ها اعطا می شد.
منابع
آزاد، حسن (1362). پشت پرده های حرمسرا. ارومیه: انزلی.
اعتمادالسلطنه، م‍ح‍م‍دح‍س‍ن (1392). خیرات حسان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ح‍س‍ون، محمد (1369). اع‍لام ال‍ن‍س‍اآ ال‍م‍وم‍ن‍ات. تهران: س‍ازم‍ان ح‍ج و اوق‍اف و امور خ‍ی‍ری‍ه، اس‍وه.
عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم؛ عقیقی بخشایشی، حبیبه (1382). زنان نامی در تاریخ، فرهنگ و تمدّن اسلامی. تهران: نوید اسلام.
فرخ زاد، پوران (1381). کارنمای زنان کارای ایران، از دیروز تا امروز. تهران: قطره.
قویمی، فخری (1352). ک‍ارن‍ام‍ه زنان م‍ش‍ه‍ور ایران در علم، ادب، س‍ی‍اس‍ت، م‍ذه‍ب، ه‍ن‍ر، ت‍ع‍ل‍ی‍م و ت‍رب‍ی‍ت، از ق‍ب‍ل از اسلام تا ع‍ص‍ر ح‍اض‍ر. تهران: کتابهای جیبی.
محلّاتی، ذبیح الله (1349). رَیاحینُ الشَّریعه. در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه. تهران: دَارُالکُتب الاسلَامّیه.
ملک الکتاب شیرازی، محمد (1306). تذکره الخواتین. بمبئی: شاه جهان ب‍ی‍گ‍م ال‍م‍ل‍ق‍ب به ک‍رون آف ان‍دی‍ا.