تفاوت میان نسخه‌های «شال»
Boroujerdi (بحث | مشارکتها) |
Boroujerdi (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
[[پرونده:شال.jpg|بندانگشتی|زنی با شال آبی، نقش موزاییکی بانویی ساسانی، ''پوشاک زنان ایران از کهن ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی''، جلیل ضیاءپور]] | [[پرونده:شال.jpg|بندانگشتی|زنی با شال آبی، نقش موزاییکی بانویی ساسانی، ''پوشاک زنان ایران از کهن ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی''، جلیل ضیاءپور]] | ||
شال / šāl/ | شال / šāl/ پارچه ای است مستطیل شکل که هم به عنوان سرپوش و هم به صورت تن پوش بر روی لباسی دیگر به کار میرود. | ||
===واژه شناسی=== | ===واژه شناسی=== | ||
شال، که در متون قدیم شاره تلفظ | شال، که در متون قدیم شاره تلفظ می شده از هندی گرفته شده و با واژه [[ساری]] از یک ریشه است. اعراب عراق و خوزستان به آن [[شیله]] میگویند. ریشه سانسکریت آن /śiraḥ/ به معنای لنگ و پارچه بوده است. این واژه از طریق فارسی به زبانهای اروپایی راه یافته است. | ||
===تعریف=== | ===تعریف=== | ||
شال پارچه | شال پارچه مستطیل شکل بلندی از جنس پشم، پنبه یا ابریشم است که به دور گردن (شال گردن) ، دور کمر (شال کمر) و یا به عنوان [[حجاب]] زنان دور سر و گردن پیچیده می شود و موها را می پوشاند. | ||
شال به نوعی پارچه پشمی یا کرکی اطلاق میشده که در شهرهای ایران بویژه یزد وکرمان و مشهد و خلخال بافته | شال به نوعی پارچه پشمی یا کرکی اطلاق میشده که در شهرهای ایران بویژه یزد وکرمان و مشهد و خلخال بافته می شده و برای لباسهای زمستانی به کار میرفته است. در کشمیر و لاهور هم پارچه ای نازک از پشم بز بافته می شد که بر روی گردن می انداختند و به آن شال کشمیر می گفتند. احتمالا شالی که دور کمر یا سر بسته می شده چون از این پارچه بوده به شال معروف شده است. | ||
===تاریخچه=== | ===تاریخچه=== | ||
شال برای زنان هم جنبه پوشش داشته و هم برای زیبایی به کار میرفته است. زنان ساسانی بر روی دوش یا بازوان خود | شال برای زنان هم جنبه پوشش داشته و هم برای زیبایی به کار میرفته است. زنان ساسانی بر روی دوش یا بازوان خود شال هایی می انداختند که مانند شال های زنان هندی دراز بود و به طور مورب از روی شانه راست یا چپ میگذشت و تا پایین دامن ادامه داشت. | ||
بستن شال بر کمر ظاهرا از دوره ایلخانیان مرسوم شد. از این دوره شال کمر یکی از اجزای اصلی لباسهای زنان و مردان شد. ولی همیشه شال زنان باریکتر از مردان بود. در دوره صفویه، اشراف شالهای پهن ظریفی از کشمیر یا پارچه های گران قیمت دیگر، و زنان انواع باریکتری را روی لباسهایشان می بستند. در چهل ستون و عالی قاپوی اصفهان نقاشیهایی از همان عصر وجود دارد که در آن برخی از زنان، چنین شالهایی را بسته اند . | بستن شال بر کمر ظاهرا از دوره ایلخانیان مرسوم شد. از این دوره شال کمر یکی از اجزای اصلی لباسهای زنان و مردان شد. ولی همیشه شال زنان باریکتر از مردان بود. در دوره صفویه، اشراف شالهای پهن ظریفی از کشمیر یا پارچه های گران قیمت دیگر، و زنان انواع باریکتری را روی لباسهایشان می بستند. در چهل ستون و عالی قاپوی اصفهان نقاشیهایی از همان عصر وجود دارد که در آن برخی از زنان، چنین شالهایی را بسته اند . | ||
| سطر ۱۶: | سطر ۱۶: | ||
===پوشش سر=== | ===پوشش سر=== | ||
شال به عنوان پوشش سر استفاده نسبتا جدیدی از این پوشش است و با [[شیله]] زنان عرب شباهت دارد. این پوشش ابتدا مختص زمستان بود و پارچه ای پشمی و نازک یا بافتنی به دور سر بسته | شال به عنوان پوشش سر استفاده نسبتا جدیدی از این پوشش است و با [[شیله]] زنان عرب شباهت دارد. این پوشش ابتدا مختص زمستان بود و پارچه ای پشمی و نازک یا بافتنی به دور سر بسته می شد. اما امروزه در تابستان هم شال های نخی بزرگ به عنوان [[حجاب]] مورد استفاده قرار می گیرد. در این حالت زنان شال را دور سر خود می پیچند و دنباله آن را رها می کنند. شال نه مانند روسری گره میخورد و نه مانند [[شیله]] با سنجاق محکم میشود. | ||
شال و کلاه: در اوایل دوره قاجار، مردان اشراف نواری از پارچه ظریف (شال)، دور سربند | شال و کلاه: در اوایل دوره قاجار، مردان اشراف نواری از پارچه ظریف (شال)، دور سربند می پیچیدند. بعدها این نوارهای کلاه، بخشی از لباس رسمی درباریان شد و لذا عبارت «شال و کلاه کردن» کنایه ای از پوشیدن لباس رسمی شد. این عبارت امروزه برای زنان هم به کار می رود. | ||
===منابع=== | ===منابع=== | ||
پ‍وش‍اک‌در ای‍ران‌زم‍ی‍ن(1382). ترجمه متین، پیمان. تهران: امیرکبیر. | پ‍وش‍اک‌در ای‍ران‌زم‍ی‍ن(1382). ترجمه متین، پیمان. تهران: امیرکبیر. | ||
دهخدا، ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر (1377). لغت نامه. تهران: دانشگاه تهران: مؤسسه لغت نامه دهخدا. | دهخدا، ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر (1377). ''لغت نامه''. تهران: دانشگاه تهران: مؤسسه لغت نامه دهخدا. | ||
رجبی، پرویز (1350). لباس و آرایش ایرانیان در سده دوازدهم هجری. هنر و مردم. ش105. | رجبی، پرویز (1350). ''لباس و آرایش ایرانیان در سده دوازدهم هجری''. هنر و مردم. ش105. | ||
ضیاءپور، جلیل (1347). پوشاک زنان ایران از کهن ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی. تهران: وزارت فرهنگ و هنر. | ضیاءپور، جلیل (1347). ''پوشاک زنان ایران از کهن ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی''. تهران: وزارت فرهنگ و هنر. | ||
غیبی، مهرآسا (1384). هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند. | غیبی، مهرآسا (1384). ''هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی''. تهران: هیرمند. | ||
[[رده:پوشاک زنانه]] | [[رده:پوشاک زنانه]] | ||
[[رده:پوشش سر]] | [[رده:پوشش سر]] | ||
[[رده:حجاب]] | [[رده:حجاب]] | ||
نسخهٔ ۲۳ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۳۸
شال / šāl/ پارچه ای است مستطیل شکل که هم به عنوان سرپوش و هم به صورت تن پوش بر روی لباسی دیگر به کار میرود.
واژه شناسی
شال، که در متون قدیم شاره تلفظ می شده از هندی گرفته شده و با واژه ساری از یک ریشه است. اعراب عراق و خوزستان به آن شیله میگویند. ریشه سانسکریت آن /śiraḥ/ به معنای لنگ و پارچه بوده است. این واژه از طریق فارسی به زبانهای اروپایی راه یافته است.
تعریف
شال پارچه مستطیل شکل بلندی از جنس پشم، پنبه یا ابریشم است که به دور گردن (شال گردن) ، دور کمر (شال کمر) و یا به عنوان حجاب زنان دور سر و گردن پیچیده می شود و موها را می پوشاند. شال به نوعی پارچه پشمی یا کرکی اطلاق میشده که در شهرهای ایران بویژه یزد وکرمان و مشهد و خلخال بافته می شده و برای لباسهای زمستانی به کار میرفته است. در کشمیر و لاهور هم پارچه ای نازک از پشم بز بافته می شد که بر روی گردن می انداختند و به آن شال کشمیر می گفتند. احتمالا شالی که دور کمر یا سر بسته می شده چون از این پارچه بوده به شال معروف شده است.
تاریخچه
شال برای زنان هم جنبه پوشش داشته و هم برای زیبایی به کار میرفته است. زنان ساسانی بر روی دوش یا بازوان خود شال هایی می انداختند که مانند شال های زنان هندی دراز بود و به طور مورب از روی شانه راست یا چپ میگذشت و تا پایین دامن ادامه داشت.
بستن شال بر کمر ظاهرا از دوره ایلخانیان مرسوم شد. از این دوره شال کمر یکی از اجزای اصلی لباسهای زنان و مردان شد. ولی همیشه شال زنان باریکتر از مردان بود. در دوره صفویه، اشراف شالهای پهن ظریفی از کشمیر یا پارچه های گران قیمت دیگر، و زنان انواع باریکتری را روی لباسهایشان می بستند. در چهل ستون و عالی قاپوی اصفهان نقاشیهایی از همان عصر وجود دارد که در آن برخی از زنان، چنین شالهایی را بسته اند . در قرن هجدهم میلادی، زنان شالهای کوچکی به روشهای مختلف روی سر خود می بستند که به پشت سر و روی شانه ها می افتاد. این نوع شال گاه به دور گردن پیچیده میشد یا بر روی سر به شکل گل بسته میشد. در قرن نوزدهم میلادی، شالهای کتان و زربفت ابریشم مرسوم بود. شال کمر امروزه از اجزای اصلی لباس عشایر است و روستاییان است و در زندگی شهری استفاده نمی شود.
پوشش سر
شال به عنوان پوشش سر استفاده نسبتا جدیدی از این پوشش است و با شیله زنان عرب شباهت دارد. این پوشش ابتدا مختص زمستان بود و پارچه ای پشمی و نازک یا بافتنی به دور سر بسته می شد. اما امروزه در تابستان هم شال های نخی بزرگ به عنوان حجاب مورد استفاده قرار می گیرد. در این حالت زنان شال را دور سر خود می پیچند و دنباله آن را رها می کنند. شال نه مانند روسری گره میخورد و نه مانند شیله با سنجاق محکم میشود.
شال و کلاه: در اوایل دوره قاجار، مردان اشراف نواری از پارچه ظریف (شال)، دور سربند می پیچیدند. بعدها این نوارهای کلاه، بخشی از لباس رسمی درباریان شد و لذا عبارت «شال و کلاه کردن» کنایه ای از پوشیدن لباس رسمی شد. این عبارت امروزه برای زنان هم به کار می رود.
منابع
پ‍وش‍اک‌در ای‍ران‌زم‍ی‍ن(1382). ترجمه متین، پیمان. تهران: امیرکبیر.
دهخدا، ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر (1377). لغت نامه. تهران: دانشگاه تهران: مؤسسه لغت نامه دهخدا.
رجبی، پرویز (1350). لباس و آرایش ایرانیان در سده دوازدهم هجری. هنر و مردم. ش105.
ضیاءپور، جلیل (1347). پوشاک زنان ایران از کهن ترین زمان تا آغاز شاهنشاهی پهلوی. تهران: وزارت فرهنگ و هنر.
غیبی، مهرآسا (1384). هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند.