تفاوت میان نسخه‌های «مدرسه جده بزرگ»
Boroujerdi (بحث | مشارکتها) |
Boroujerdi (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
مدرسه جده بزرگ از مدارس علمیه اصفهان است که | مدرسه جده بزرگ از مدارس علمیه اصفهان است که توسط همسر شاه صفی ساخته شده است. | ||
=== تاریخچه === | === تاریخچه === | ||
مدرسه جده بزرگ در بازار بزرگ اصفهان و نزدیک میدان نقش جهان قرار دارد و | مدرسه جده بزرگ در بازار بزرگ اصفهان و نزدیک میدان نقش جهان قرار دارد و به دستور جده شاه عباس دوم بنا شده است. از آنجا که این مدرسه به لحاظ مساحت بزرگتر از [[مدرسه جده کوچک]] است به این نام خوانده شده است. نام بانی و یا واقف مدرسه در هیچ یک از کتیبههای موجود در ساختمان مدرسه ذکر نشده، ولی در وقفنامه آن از زنی به نام حوری نام خانم اسم برده شده است. شاردن، سیاح فرانسوی، آن را از ساخته‌های یکی از زنان شاه صفی معرفی کرده است. حوری نام خانم احتمالاً همسرِ گرجیِ صفی میرزا و مادر شاه صفی بوده است.[https://rasekhoon.net/article/show/119865/] | ||
حوری نام خانم احتمالاً همسرِ گرجیِ صفی میرزا و مادر شاه صفی بوده است.[https://rasekhoon.net/article/show/119865/] | |||
=== تاریخچه === | |||
تنها کتیبه تاریخداری که از دوره صفویه در این مدرسه وجود دارد، کتیبه‌ای به خط محمدرضا امامی و تاریخ 1058 ه.ق است که بر سردر ورودی مدرسه نصب شده و ظاهراً مربوط به اتمام کارهای ساختمانی مدرسه است. مدرسه جده بزرگ در سال 1334ش تعمیر و مرمت شد که در جریان آن بخش اعظمی از تزیینات کاشی کاری قدیمی با انواع جدید جایگزین شده است. کتیبه این تزیینات در پیشانی ایوان شرقی نصب شده است. | |||
=== بنای مدرسه === | === بنای مدرسه === | ||
مدرسه جده بزرگ بر روی زمینی مستطیل شکل به ابعاد 32×40 متر، با طرح چهار ایوانی و در دو طبقه برپا شده و مشتمل است بر سردر ورودی، هشتی، ایوان‌های چهارگانه، صحن میانی، حجره‌هایی در دو طبقه، چاه‌خانه و وضوخانه. بنای مدرسه از سه طرف به بافت شهری پیوسته و فقط در سردر ورودی آن دارای نماسازی و تزیینات است. تزیینات داخلی مدرسه منحصر به کاشی کاری اطراف است و در لوحه کوچک بر سر پشت بغل ضلع شرقی با خط نستعلیق مشکی بر زمینه کاشی خشت زرد رنگ نقش شده: | |||
گشت تعمیر این خجسته بنا 1334 | گشت تعمیر این خجسته بنا 1334 | ||
و معلوم می گردد در تاریخ مزبور از مدرسه تعمیری به عمل آمده است. | و معلوم می گردد در تاریخ مزبور از مدرسه تعمیری به عمل آمده است. | ||
نقشۀ بنا به صورت ۴ ایوانی، با حجره‌هایی در طرفین هریک از ایوانها، پیرامون یک حیاط مرکزی به شکل هشت‌گوش نامنظم (نگینی) است (جاوری،46). در اطراف ایوانها و در دو طبقه، حجره ها قرار گرفته‌اند. این مدرسه ۳۳ حجره در طبقۀ همکف و ۳۶ حجره در طبقۀ اول دارد. هر حجرۀ طبقۀ همکف شامل یک ایوانچۀ ورودی، اتاق اصلی و پستو ست. حجره‌های واقع در گوشه‌ها و تمامی حجره‌های طبقۀ بالا فاقد پستو هستند (همان، ۴۸، ۵۰). | |||
=== کتیبه === | === کتیبه === | ||
| سطر ۲۵: | سطر ۲۱: | ||
=== اساتید مشهور === | === اساتید مشهور === | ||
در این مدرسه افرادی چون حاج میرمحمد صادق مدرس خاتون آبادی و میرسید محمد نجف آبادی درس داده اند و اغلب علماء و فضلای کشور از محضر آنان استفاده کرده‌اند.<ref>رف‍ی‍ع‍ی م‍ه‍رآب‍ادی، اب‍وال‍ق‍اس‍م (1352). ''آثار ملی اصفهان''. ت‍ه‍ران: انجمن آثار ملی. صص441-442.</ref>حجره آخوند کاشی مدتی در مدرسه جده بزرگ بود و قبل از آن در جده کوچک حجره داشت.<ref>ه‍م‍ای‍ی، ج‍لال‌ال‍دی‍ن (1381). ''تاریخ اصفهان: م‍ج‍ل‍د اب‍ن‍ی‍ه و ع‍م‍ارات ف‍ص‍ل ت‍ک‍ای‍ا و م‍ق‍اب‍ر''. ب‍ک‍وش‍ش م‍اه‍دخ‍ت ب‍ان‍وه‍م‍ای‍ی. ت‍ه‍ران: ه‍م‍ا. ص266.</ref>آقاحسین خوانساری از مدرّسان این مدرسه بود و تولیت آنجا را نیز برعهده داشت. پسرانش آقا جمال و آقارضی خوانساری نیز هر دو در این مدرسه تحصیل کردند. | در این مدرسه افرادی چون حاج میرمحمد صادق مدرس خاتون آبادی و میرسید محمد نجف آبادی درس داده اند و اغلب علماء و فضلای کشور از محضر آنان استفاده کرده‌اند.<ref>رف‍ی‍ع‍ی م‍ه‍رآب‍ادی، اب‍وال‍ق‍اس‍م (1352). ''آثار ملی اصفهان''. ت‍ه‍ران: انجمن آثار ملی. صص441-442.</ref>حجره آخوند کاشی مدتی در مدرسه جده بزرگ بود و قبل از آن در جده کوچک حجره داشت.<ref>ه‍م‍ای‍ی، ج‍لال‌ال‍دی‍ن (1381). ''تاریخ اصفهان: م‍ج‍ل‍د اب‍ن‍ی‍ه و ع‍م‍ارات ف‍ص‍ل ت‍ک‍ای‍ا و م‍ق‍اب‍ر''. ب‍ک‍وش‍ش م‍اه‍دخ‍ت ب‍ان‍وه‍م‍ای‍ی. ت‍ه‍ران: ه‍م‍ا. ص266.</ref>آقاحسین خوانساری از مدرّسان این مدرسه بود و تولیت آنجا را نیز برعهده داشت. پسرانش آقا جمال و آقارضی خوانساری نیز هر دو در این مدرسه تحصیل کردند. | ||
=== تولیت === | === تولیت === | ||
| سطر ۳۶: | سطر ۲۸: | ||
=== وقفنامه === | === وقفنامه === | ||
وقفنامه این مدرسه که به شماره ثبت 103 در بايگانی اداره کل اوقاف اصفهان نگهداری میشود، از معدود اسنادی است که اصل آن به دست رسيده است. اين وقفنامه بر روی کاغذی ضخيم نوشته شده که بعدها گويا به هنگامی که دچار پارگی و شکستگی شده، پشت آن را پارچه چسباندهاند. اما بطور کلی آسيب بسيار ديده و مقداری از بخش فوقانی و سطرهای ابتدای آن کاملأ از ميان رفته است. تاریخ تنظیم آن سال 1057 هجری قمری به دستور «حوری نام خانم»، جده شاه عباس ثانی است و در آن آن هدف از ساخت مدرسه، موقوفات آن و قيود و شرايطی که از سوی واقف لازم دانسته شده، ذکر شده است. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۱۹ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۷:۱۱
مدرسه جده بزرگ از مدارس علمیه اصفهان است که توسط همسر شاه صفی ساخته شده است.
تاریخچه
مدرسه جده بزرگ در بازار بزرگ اصفهان و نزدیک میدان نقش جهان قرار دارد و به دستور جده شاه عباس دوم بنا شده است. از آنجا که این مدرسه به لحاظ مساحت بزرگتر از مدرسه جده کوچک است به این نام خوانده شده است. نام بانی و یا واقف مدرسه در هیچ یک از کتیبههای موجود در ساختمان مدرسه ذکر نشده، ولی در وقفنامه آن از زنی به نام حوری نام خانم اسم برده شده است. شاردن، سیاح فرانسوی، آن را از ساخته‌های یکی از زنان شاه صفی معرفی کرده است. حوری نام خانم احتمالاً همسرِ گرجیِ صفی میرزا و مادر شاه صفی بوده است.[۱]
تاریخچه
تنها کتیبه تاریخداری که از دوره صفویه در این مدرسه وجود دارد، کتیبه‌ای به خط محمدرضا امامی و تاریخ 1058 ه.ق است که بر سردر ورودی مدرسه نصب شده و ظاهراً مربوط به اتمام کارهای ساختمانی مدرسه است. مدرسه جده بزرگ در سال 1334ش تعمیر و مرمت شد که در جریان آن بخش اعظمی از تزیینات کاشی کاری قدیمی با انواع جدید جایگزین شده است. کتیبه این تزیینات در پیشانی ایوان شرقی نصب شده است.
بنای مدرسه
مدرسه جده بزرگ بر روی زمینی مستطیل شکل به ابعاد 32×40 متر، با طرح چهار ایوانی و در دو طبقه برپا شده و مشتمل است بر سردر ورودی، هشتی، ایوان‌های چهارگانه، صحن میانی، حجره‌هایی در دو طبقه، چاه‌خانه و وضوخانه. بنای مدرسه از سه طرف به بافت شهری پیوسته و فقط در سردر ورودی آن دارای نماسازی و تزیینات است. تزیینات داخلی مدرسه منحصر به کاشی کاری اطراف است و در لوحه کوچک بر سر پشت بغل ضلع شرقی با خط نستعلیق مشکی بر زمینه کاشی خشت زرد رنگ نقش شده:
گشت تعمیر این خجسته بنا 1334
و معلوم می گردد در تاریخ مزبور از مدرسه تعمیری به عمل آمده است.
نقشۀ بنا به صورت ۴ ایوانی، با حجره‌هایی در طرفین هریک از ایوانها، پیرامون یک حیاط مرکزی به شکل هشت‌گوش نامنظم (نگینی) است (جاوری،46). در اطراف ایوانها و در دو طبقه، حجره ها قرار گرفته‌اند. این مدرسه ۳۳ حجره در طبقۀ همکف و ۳۶ حجره در طبقۀ اول دارد. هر حجرۀ طبقۀ همکف شامل یک ایوانچۀ ورودی، اتاق اصلی و پستو ست. حجره‌های واقع در گوشه‌ها و تمامی حجره‌های طبقۀ بالا فاقد پستو هستند (همان، ۴۸، ۵۰).
کتیبه
در بالای درگاه ورودی، کتیبه‌ای از کاشی به خط ثلث سفید بر زمینه لاجوردی و خط محمدرضا امامی نصب شده است.[۱]
اساتید مشهور
در این مدرسه افرادی چون حاج میرمحمد صادق مدرس خاتون آبادی و میرسید محمد نجف آبادی درس داده اند و اغلب علماء و فضلای کشور از محضر آنان استفاده کرده‌اند.[۲]حجره آخوند کاشی مدتی در مدرسه جده بزرگ بود و قبل از آن در جده کوچک حجره داشت.[۳]آقاحسین خوانساری از مدرّسان این مدرسه بود و تولیت آنجا را نیز برعهده داشت. پسرانش آقا جمال و آقارضی خوانساری نیز هر دو در این مدرسه تحصیل کردند.
تولیت
در وقفنامه مدرسه که در زمان حاج آقاحسین خوانساری تنظیم شده تولیت شرعی به مؤسس مدرسه و پس از مرگ او، به شاه وقت واگذار شده است.[۲] متولی مدرسه مزبور تا 1308ه.ش از خاندان آقا جمالالدین خوانساری بود. این اثر باستانی به موجب شماره 892- 1/10/48 به ثبت تاریخی رسیده است.[۴][۵]
وقفنامه
وقفنامه این مدرسه که به شماره ثبت 103 در بايگانی اداره کل اوقاف اصفهان نگهداری میشود، از معدود اسنادی است که اصل آن به دست رسيده است. اين وقفنامه بر روی کاغذی ضخيم نوشته شده که بعدها گويا به هنگامی که دچار پارگی و شکستگی شده، پشت آن را پارچه چسباندهاند. اما بطور کلی آسيب بسيار ديده و مقداری از بخش فوقانی و سطرهای ابتدای آن کاملأ از ميان رفته است. تاریخ تنظیم آن سال 1057 هجری قمری به دستور «حوری نام خانم»، جده شاه عباس ثانی است و در آن آن هدف از ساخت مدرسه، موقوفات آن و قيود و شرايطی که از سوی واقف لازم دانسته شده، ذکر شده است.
منابع
- ↑ م‍لازاده، ک‍اظم (1381). مدارس و ب‍ن‍اه‍ای م‍ذه‍ب‍ی (ت‍ک‍ی‍ه، ح‍س‍ی‍ن‍ی‍ه، خ‍ان‍ق‍اه، ق‍دم‍گ‍اه، مدرسه، م‍ص‍ل‍ی). ت‍ه‍ران: س‍ازم‍ان ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اس‍لام‍ی، ح‍وزه ه‍ن‍ری. ص49.
- ↑ رف‍ی‍ع‍ی م‍ه‍رآب‍ادی، اب‍وال‍ق‍اس‍م (1352). آثار ملی اصفهان. ت‍ه‍ران: انجمن آثار ملی. صص441-442.
- ↑ ه‍م‍ای‍ی، ج‍لال‌ال‍دی‍ن (1381). تاریخ اصفهان: م‍ج‍ل‍د اب‍ن‍ی‍ه و ع‍م‍ارات ف‍ص‍ل ت‍ک‍ای‍ا و م‍ق‍اب‍ر. ب‍ک‍وش‍ش م‍اه‍دخ‍ت ب‍ان‍وه‍م‍ای‍ی. ت‍ه‍ران: ه‍م‍ا. ص266.
- ↑ رف‍ی‍ع‍ی م‍ه‍رآب‍ادی، اب‍وال‍ق‍اس‍م (1352). آثار ملی اصفهان. ت‍ه‍ران: انجمن آثار ملی. صص441-442.
- ↑ م‍لازاده، ک‍اظم (1381). مدارس و ب‍ن‍اه‍ای م‍ذه‍ب‍ی (ت‍ک‍ی‍ه، ح‍س‍ی‍ن‍ی‍ه، خ‍ان‍ق‍اه، ق‍دم‍گ‍اه، مدرسه، م‍ص‍ل‍ی). ت‍ه‍ران: س‍ازم‍ان ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اس‍لام‍ی، ح‍وزه ه‍ن‍ری. ص49.