تفاوت میان نسخه‌های «زن در ایران عصر مغول»
Boroujerdi (بحث | مشارکتها) |
Boroujerdi (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۲: | سطر ۲: | ||
=== خلاصه === | === خلاصه === | ||
زن در ایران عصر مغول (1352ش/1973م) نخستین تک‌نگاری در زمینۀ تاریخ‌نگاری زنان در ایران به طور عام و نخستین اثر در این موضوع در عرصۀ مطالعات مغول در جهان است. شیرین بیانی این کتاب را برای تدریس درسی با همین عنوان در دانشگاه در سال 1352 چاپ و منتشر کرد تا دانشجویان برای مطالعه منبعی در اختیار داشته باشند. در این کتاب نخست زن در ایران پیش از مغول یعنی دوره ترکان سلجوقی و خوارزمشاهی مورد بررسی قرار گرفته و سپس زن در بستر تاریخ مغول در دو دوره مورد بررسی قرار گرفته است: 1- در زمانی که هنوز قبیله بر مسند قدرت ننشسته بود. 2- به هنگام تکیه کردن بر اریکه سلطنت. او در این کتاب با پرداختن به موضوعاتی چون ازدواج و تشکیلات خانوادگی و مقام و موقع زنان در طبقات گوناگون جامعه با پرهیز از تمرکز صرف بر جنبۀ سیاسی و درباری موضوع کوشیده است ردپای زنان و مسائل مرتبط با آنان را تا حد امکان در زمینۀ جامعۀ ایرانی عصر مغول دنبال کند و در این خصوص جایگاه ویژه‌ای را در میان مغول‌پژوهان در سطح جهانی از آن خود کند.به همین سبب، در پژوهشی پیرامون تاریخ زنان در ایران عهد مغول از اثر بیانی با عنوان نخستین کوشش برای مطالعه دربارۀ زنان در حکومت مغولان و اثری پیشگام یاد شد. <ref>ایران نامگ</ref> | |||
در بخش اول تشکیلات خانواده، رسومات ازدواج مثل ازدواج در سنین پایین، جهیزیه، تعدد زوجات، ازدواج با خواستگاری یا وصلت به عنوان اسارت در جنگ یا دزدیده شدن از قبایل دیگر، وظایف زن که نشانگر مدیریت او بود و آیین تدفین در بین مغولان توصیف شده است. وضعیت زن پس از استقرار مغولان بر صحنه قدرت با پذیرش دین اسلام که موقعیت او را دستخوش تغییرات عمده ای گردانید، از پوشش و آرایش تا نقش مادری و همسری.<ref>فاضلی‌پور، طوبی (1400). بیان شیرین. ''بخارا''. شماره 143. صص284-285.</ref> در این کتاب خواننده به مناسبت، با نام، زندگی و اهمیت بسیاری از زنان مغول آشنا میشود. | |||
در بخش اول تشکیلات خانواده، رسومات ازدواج مثل ازدواج در سنین پایین، جهیزیه، تعدد زوجات، ازدواج با خواستگاری یا وصلت به عنوان اسارت در جنگ یا دزدیده شدن از قبایل دیگر، وظایف زن که نشانگر مدیریت او بود و آیین تدفین در بین مغولان | |||
وضعیت زن پس از استقرار مغولان بر صحنه قدرت | |||
=== اهمیت موضوع === | === اهمیت موضوع === | ||
در ادوار گوناگون تاریخ ایران بعد از اسلام، هیچگاه زن رسماً در امور سیاسی مملکتی دخالت نداشته است، تنها یک عصر استثنائی از لحاظ اهمیت و قدرت زن وجود دارد و آن دوران مغول است که می توان آن را تا حدودی عصر برابری زن با مرد خواند و این جریانی است که با مغول به ایران آمد و با مغول از ایران رخت بربست. هیچگاه زن در این سرزمین تا حد این دوره توانایی و قدرت و احترام نداشته و در کار حکومت دخیل و سهیم نبوده است. مسلم است که نحوه زندگی قبیلگی که | در ادوار گوناگون تاریخ ایران بعد از اسلام، هیچگاه زن رسماً در امور سیاسی مملکتی دخالت نداشته است، تنها یک عصر استثنائی از لحاظ اهمیت و قدرت زن وجود دارد و آن دوران مغول است که می توان آن را تا حدودی عصر برابری زن با مرد خواند و این جریانی است که با مغول به ایران آمد و با مغول از ایران رخت بربست. هیچگاه زن در این سرزمین تا حد این دوره توانایی و قدرت و احترام نداشته و در کار حکومت دخیل و سهیم نبوده است. مسلم است که نحوه زندگی قبیلگی که مستلزم کوشش مشترک زن و مرد برای نیل به یک زندگی مرفه خانه به دوشی است، علت اصلی این نظام بوده است. اما موضوع مورد بحث از جمله مواردی است که نظیرش در سایر جوامع متشکل ایلی گذشته با این شدت و اهمیت دیده نشده است. بنا بر سنت مغول، زن در قبیله دوشادوش مرد کار می کرد. از حقوقی تقریباً مساوی با او برخوردار بود، و هیچ فعالیتی حتی ریاست ایل، شکار و جنگ به تنهایی اختصاص به مرد نداشت. | ||
در دوران استیلای عنصر ترک بر ایران که پیش از هجوم مغول در حدود دو قرن و نیم به طول انجامید، از لحاظ شباهت فوق العاده آداب و رسوم و سنتهای قبیله ای ترک و مغول، همیشه اهمیت و قدرت سیاسی زن دیده میشود و همین خود سبب ایجاد زمینه ای موافق و مساعد در ایران برای او در زمان حکومت بعدی می گردد. آنچه در این کتاب مورد مطالعه و بررسی است، همین موضوع چگونگی سنن قبیله ای مغول در دوره قبل از حکومت در موطن اصلی، و سپس در آغاز تشکیل امپراطوری است، آمیزش مغولها با ملل شهرنشین و ثروتمند و استقرار خانها در قصور سلطنتی چین و ایران، دگرگونی وضع زنان حکام در ایران به هنگام اشغال مغول و سپس در دوره ایلخانی مباحث بعدی است که مورد مداقه قرار میگیرد .<ref>بیانی، شیرین (1352). ''زن در ایران عصر مغول''. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. مقدمه.</ref> | |||
=== ترجمه ها === | === ترجمه ها === | ||
این کتاب در سال 2015 توسط مصطفی اویار، استاد تاریخ دانشگاه آنکارا، به ترکی ترجمه شد. مصطفی اویار، در مقدمه خود بر ترجمه ترکی ضمن معرفی مختصر بیانی او را در زمره مغول‌شناسان برجسته در سطح جهان قرار داده و این کتاب را اثری شاخص در مطالعات ترکی ـ مغولی و نیز مطالعات زنان ارزیابی کرده است. | این کتاب در سال 2015 توسط مصطفی اویار، استاد تاریخ دانشگاه آنکارا، به ترکی ترجمه شد. مصطفی اویار، در مقدمه خود بر ترجمه ترکی ضمن معرفی مختصر بیانی او را در زمره مغول‌شناسان برجسته در سطح جهان قرار داده و این کتاب را اثری شاخص در مطالعات ترکی ـ مغولی و نیز مطالعات زنان ارزیابی کرده است. | ||
نسخهٔ ۶ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۵۴
زن در ایران عصر مغول نام کتابی است که در سال 1352 توسط شیرین بیانی به رشته تحریر درآمده است.
خلاصه
زن در ایران عصر مغول (1352ش/1973م) نخستین تک‌نگاری در زمینۀ تاریخ‌نگاری زنان در ایران به طور عام و نخستین اثر در این موضوع در عرصۀ مطالعات مغول در جهان است. شیرین بیانی این کتاب را برای تدریس درسی با همین عنوان در دانشگاه در سال 1352 چاپ و منتشر کرد تا دانشجویان برای مطالعه منبعی در اختیار داشته باشند. در این کتاب نخست زن در ایران پیش از مغول یعنی دوره ترکان سلجوقی و خوارزمشاهی مورد بررسی قرار گرفته و سپس زن در بستر تاریخ مغول در دو دوره مورد بررسی قرار گرفته است: 1- در زمانی که هنوز قبیله بر مسند قدرت ننشسته بود. 2- به هنگام تکیه کردن بر اریکه سلطنت. او در این کتاب با پرداختن به موضوعاتی چون ازدواج و تشکیلات خانوادگی و مقام و موقع زنان در طبقات گوناگون جامعه با پرهیز از تمرکز صرف بر جنبۀ سیاسی و درباری موضوع کوشیده است ردپای زنان و مسائل مرتبط با آنان را تا حد امکان در زمینۀ جامعۀ ایرانی عصر مغول دنبال کند و در این خصوص جایگاه ویژه‌ای را در میان مغول‌پژوهان در سطح جهانی از آن خود کند.به همین سبب، در پژوهشی پیرامون تاریخ زنان در ایران عهد مغول از اثر بیانی با عنوان نخستین کوشش برای مطالعه دربارۀ زنان در حکومت مغولان و اثری پیشگام یاد شد. [۱]
در بخش اول تشکیلات خانواده، رسومات ازدواج مثل ازدواج در سنین پایین، جهیزیه، تعدد زوجات، ازدواج با خواستگاری یا وصلت به عنوان اسارت در جنگ یا دزدیده شدن از قبایل دیگر، وظایف زن که نشانگر مدیریت او بود و آیین تدفین در بین مغولان توصیف شده است. وضعیت زن پس از استقرار مغولان بر صحنه قدرت با پذیرش دین اسلام که موقعیت او را دستخوش تغییرات عمده ای گردانید، از پوشش و آرایش تا نقش مادری و همسری.[۲] در این کتاب خواننده به مناسبت، با نام، زندگی و اهمیت بسیاری از زنان مغول آشنا میشود.
اهمیت موضوع
در ادوار گوناگون تاریخ ایران بعد از اسلام، هیچگاه زن رسماً در امور سیاسی مملکتی دخالت نداشته است، تنها یک عصر استثنائی از لحاظ اهمیت و قدرت زن وجود دارد و آن دوران مغول است که می توان آن را تا حدودی عصر برابری زن با مرد خواند و این جریانی است که با مغول به ایران آمد و با مغول از ایران رخت بربست. هیچگاه زن در این سرزمین تا حد این دوره توانایی و قدرت و احترام نداشته و در کار حکومت دخیل و سهیم نبوده است. مسلم است که نحوه زندگی قبیلگی که مستلزم کوشش مشترک زن و مرد برای نیل به یک زندگی مرفه خانه به دوشی است، علت اصلی این نظام بوده است. اما موضوع مورد بحث از جمله مواردی است که نظیرش در سایر جوامع متشکل ایلی گذشته با این شدت و اهمیت دیده نشده است. بنا بر سنت مغول، زن در قبیله دوشادوش مرد کار می کرد. از حقوقی تقریباً مساوی با او برخوردار بود، و هیچ فعالیتی حتی ریاست ایل، شکار و جنگ به تنهایی اختصاص به مرد نداشت.
در دوران استیلای عنصر ترک بر ایران که پیش از هجوم مغول در حدود دو قرن و نیم به طول انجامید، از لحاظ شباهت فوق العاده آداب و رسوم و سنتهای قبیله ای ترک و مغول، همیشه اهمیت و قدرت سیاسی زن دیده میشود و همین خود سبب ایجاد زمینه ای موافق و مساعد در ایران برای او در زمان حکومت بعدی می گردد. آنچه در این کتاب مورد مطالعه و بررسی است، همین موضوع چگونگی سنن قبیله ای مغول در دوره قبل از حکومت در موطن اصلی، و سپس در آغاز تشکیل امپراطوری است، آمیزش مغولها با ملل شهرنشین و ثروتمند و استقرار خانها در قصور سلطنتی چین و ایران، دگرگونی وضع زنان حکام در ایران به هنگام اشغال مغول و سپس در دوره ایلخانی مباحث بعدی است که مورد مداقه قرار میگیرد .[۳]
ترجمه ها
این کتاب در سال 2015 توسط مصطفی اویار، استاد تاریخ دانشگاه آنکارا، به ترکی ترجمه شد. مصطفی اویار، در مقدمه خود بر ترجمه ترکی ضمن معرفی مختصر بیانی او را در زمره مغول‌شناسان برجسته در سطح جهان قرار داده و این کتاب را اثری شاخص در مطالعات ترکی ـ مغولی و نیز مطالعات زنان ارزیابی کرده است.
فهرست مطالب
کتاب در چهار فصل تنظیم شده است. فصل اول شامل این عناوین است: زن در ایران قبل از عهد مغول شامل دوره غزنوی، دوره سلجوقی، دوره خوارزمشاهی، ترکان خاتون و خان سلطان . فصل دوم به این مسائل میپردازد: ازدواج و تشکیلات خانوادگی شامل آداب و رسوم ازدواج، مهریه، جهیز، طلاق، زنان غیرعقدی، قوما، کنیز، اموال و ثروت، مسئله فرزند، اهمیت مادر، روابط زن و شوهر و شرایط آن، مذهب زن، مرگ و تشریفات آن، پوشاک و طرز آرایش، نقش خوانین و سلاطین در تشکیل خانواده، ازدواج وسیله نزدیکی و ارتباط سیاسی. فصل سوم این مطالب را در بر میگیرد: مقام و موقع زن در طبقات گوناگون جامعه شامل خاتون ها (ملکه ها)، ملکه، نایب السلطنه، حکومت، عناوین و القاب، وظایف خاتون، نفوذ سیاسی، شرکت در امور جنگی، دربار، اموال و عواید، تشریفات دربار، حضور در بارگاه سلطان، کاخ و بارعام، ترتیب کوچ نشینی و اردو، همسران فئودالها ـ اشراف (طبقه اول)، زنان طبقه متوسط (طبقه دوم)، بندگان (طبقه سوم)، خرابات و روسپی خانه ها. فصل چهارم از این مطالب سخن میگوید: چند تن از زنان برجسته دوران مغول شامل آلان قوا، هوآلون اوجین، برته اوجین، توراکینا خاتون، سیورقو قتینی بیگی و بغداد خاتون و دلشاد خاتون.[۴]
مشخصات فنی
این کتاب در 185 صفحه ( 161 صفحه متن و 24 صفحه ضمائم) در قطع وزیری برای نخستین بار در سال 1352 توسط انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسید و تا سال 1397 سه مرتبه دیگر تجدید چاپ شد.