چنار عباسعلی

چنار عباسعلی یکی از دو چنار بزرگ در محوطه کاخ گلستان بوده که زنان حرمسرای ناصری آن را مقدس پنداشته و بر آن دخیل می‌بستند و شمع روشن می‌کردند و حاجت طلب می‌کردند. این چنار امروزه قطع شده است.

چنارهای مقدس

در تاریخ ایران چنار درختی مقدس بوده است و این تقدس از گذشته‌های دور تا به امروز ادامه داشته است؛ به گونه‌ای که اماکن مقدس زرتشتیان یا کلیسا هم در کنار درختان چنار بنا می‌شده است. در تهران که به شهر چنارها و چنارستان معروف است چنارهای مقدس زیادی وجود دارد. برای نمونه در مورد هفت چنار که در محله بریانک تهران واقع است گفته شده:

زیارتگاهی در قریه بریانک وجود دارد که بقعه و مرقد نیست، بلکه هفت درخت چنار است که به جای تنه اصلی چنار کهنسالی از یک ریشه و پایین همان تنه درخت روئیده و مستقیماً بالا رفته است. مردم ساده دل و خوش عقیده بر دیوار گلی مجاور درخت طاقچه کوچکی کنده‌اند و به افروختن شمع و عرض نیاز می‌پردازند.

چنار هزارساله تجریش در صحن امام‌زاده صالح نیز چنان معروف بوده که آن منطقه را تا سال‌ها امام‌زاده چنار می‌نامیدند و در روزهای جشن، مردم به گورستان امام‌زاده چنار می‌رفتند، درخت را چراغانی مختصری می‌کردند و درویش‌ها در آنجا معرکه می‌گرفتند.

وجه تسمیه

در محوطه کاخ گلستان دو چنار بزرگ و قدیمی بوده که یکی در حیاط انیس‌الدوله واقع شده بود و چنار آقا جعفر صادق نام داشت و دیگری چناری بود در حیاط شاه، که دور آن را معجر کشیده بودند و شب‌های جمعه کنار آن شمع روشن می‌کردند و آن را چنار عباسعلی نام نهاده بودند. این دو چنار از بقایای چنارهای باغی بودند که شاه عباس صفوی در داخل ارگ احداث کرده بود. ظاهراً چنار عباسعلی در ابتدا «چنار عباسی» یا «چنار شاه عباسی» نامیده می‌شد و رفته‌رفته نام آن تغییر یافت و به «چنار عباسعلی» تبدیل شد. اما به نقلی دیگر علت این نامگذاری این بوده که یکی از کنیزان حرمسرای ناصرالدین شاه مرتکب خلافی شد و از بیم خشم بانوی خود، شبانگاه فرار نمود و در حضرت عبدالعظیم بست نشست. چون این خبر به گوش شاه رسید از سر رحم و شفقت میانداری کرد و به بانوی آن خدمتکار فراری گفت تا از تقصیر وی درگذرد. آن گاه برای آنکه اهل اندرون ملجأ و مأمن نزدیک‌تری داشته و هنگام ضرورت بدان پناه برند، مخفیانه به یکی از بزرگان حرمسرا دستور داد تا شایع کند در خواب به وی گفته‌اند در پای چنار کهنسالی که کنار قنات مهرگرد در اندرونی واقع است، امامزاده‌ای به نام عباس علی مدفون است.همین که این شایعه در اندرونی پیچید، اهالی حرمسرا بسیار خوشحال شدند و از شاه خواستند تا نرده‌ای دور آن درخت کشیده شود. شاه به نصب نرده‌ای سبز رنگ امر نمود. از آن پس درخت مزبور به چنار عباس علی معروف شد.

آداب مذهبی

رفته رفته چنار مزبور اهمیتی به سزا یافت. می‌گویند زیارتنامه مخصوصی به تنه چنار عباسعلی آویخته شد و اطرافش شمعدان‌های نقره کوبیده و هر شب شمع در آن روشن می‌کردند. زنان اندرونی نذورات خود را از قبیل حلوا و غیره در پای آن می‌پختند و به بدنه و پوستش دخیل می‌بستند. بدین ترتیب اهالی کاخ گلستان جایی برای توسل و برآورده شدن حاجات خود در داخل حرم یافتند.

منابع

نویسنده: حکمت بروجردی