آتون هروی

شاعر و موسیقیدان عهد صفوی که به رغم جو زمانه خود زنی آزاده و بلنداندیش بود. آتون هروی پس از عزیمت به هند تا پایان عمر خود در دربار گورکانیان هند زندگی کرد.

زندگی‌نامه

شاعر و موسیقیدان عهد صفوی (پایان سده 9 و آغاز سده 10ق.) و ساکن دربار همایون شاه، دومین پادشاه امپراتوری مغولی هند یا گورکانیان (معاصر شاه طهماسب اول صفوی) که به تونی آتون، بی‌بی آتون، آتونی حیات خانم و آتونی نیز مشهور است.

او که به رغم جو زمانه خود زنی آزاده و بلنداندیش بود، با همسرش ملابقایی و دیگر شاعران درباری به مناظره و مطایبه می‌نشست و به لطف سخن و صراحت بیان در همه‌جا شهرت داشت. آتونی مورد احترام و مراد امیر علیشیر نوایی (844- 906ق.) بود.

تذکرة مرآت الخیال می‌نویسد: “آتونی بسیار بافهم و مجلس‌ آرا و سلیم‌‌الطبع بوده منکوحه ملابقائی است که امیرنظام‌الدین علی‌شیر رحمه اللّه علیه معتقد او بود. گویند ملابقائی را با آتون مشاعره بسیار دست می‌داد و نکته‌های رنگین و باریک در میان می‌آمد، از آن جمله آنکه نوبتی ملا این رباعی فرمود”:

یاران ستم پیر زنی کشت مرا

کآواک شده چونی از او پشت مرا

گر پشت به سوی او دمی خواب کنم

بیدار کند به ضرب انگشت مرا

«آتونی به شعر در جواب نوشت»:

همخوابگی سست رگی کشت مرا

رویی نبود از او به جز پشت مرا

قوت نه چنان که پا تواند برداشت

بهتر بود از پشت دوصد مشت مرا

در اثر سخت‌گیری‌های شاه طهماسب (حک: 930- 984ق.)، به همراه دیگر اعضای گروه و همچنین همسرش به هندوستان سفر کرد و در دربار همایون پادشاه تیموری هند (حک: 937-963ق.) پذیرفته شد. همایون شاه از بذل مال و امکانات آسایشی به آنها دریغ نداشت و در اکرام و بزرگداشت وی و همسرش کوشید. آتون هروی تا پایان عمر خود در دربار گورکانیان هند زندگی کرد. زمان مرگ و مدفن وی نیز نامشخص است.

منابع

نویسنده: سمیه سادات هاشمی