تفاوت میان نسخه‌های «درةالمعالی»

از دانشنامه الکترونیکی زنان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۲۵ نسخه‌ٔ میانی ویرایش‌شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
درةالمعالی (1356 ش. ـ 1303ش) از زنان پیشگام تأسیس مدارس دخترانه در دوره مشروطه بود.  
[[پرونده:درة المعالی.jpg|بندانگشتی|300x300پیکسل|درة‌المعالی]]
درةالمعالی (1256 ش. ـ1303ش) از زنان پیشگام تأسیس مدارس دخترانه در دوره مشروطه بود.  


=== زندگی نامه ===
=== زندگی‌نامه ===
فاطمه (؟) درة‌المعالی، متولد 1295 قمری در تهران دختر ربابه مرعشی؟ و سیدعلی شمس‌المعالی بود. او در خانواده‌ای فرهنگی و متمکن به دنیا آمد و  
فاطمه (؟) درة‌المعالی، در سال 1295 قمری (1256 ش.) در خانواده‌ای فرهنگی و متمکن در تهران به دنیا آمد.[https://rch.ac.ir/article/Details/9149] [http://www.qajarwomen.org/fa/people/4595.html] پدرش شمس‌المعالی در زمان سلطنت [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%87 ناصرالدین شاه] قاجار از شخصیت‌های معروف بود. او که مؤسس چندین مدرسه پسرانه، طبیب معیرالملک و سپس طبیب مخصوص ناصرالدین شاه بود در منزل خود مدرسه‌ای به نام مدرسه اشراف تأسیس کرده بود که بعد از فوت او در سال 1327 قمری به وزارت فرهنگ واگذار شد. درة‌المعالی که در دامن چنین پدری پرورش یافته بود تحصیلات اولیه را نزد پدر و استادان دیگر آموخت و متون نظم و نثر زبان‌های فارسی و عربی را فرا گرفت. او به آموزش و پرورش دختران علاقه زیادی داشت و در سال 1323 قمری (1284ش.) دبیرستان دخترانه مخدرات و در سال 1342 قمری (1302ش.) مدرسه درة‌المدارس را تأسیس کرد.


سایت دنیای زنان در عصر قاجار
درة المعالی در شهریور 1303 شمسی (1343 قمری) در اثر سکته قلبی درگذشت و بر حسب وصیت خودش در خانه شخصی خود در خیابان سقاباشی، کوچه شمس‌المعالی به خاک سپرده شد.<ref name=":0" />
 


ایرانیکا، ذیل مدخل


<nowiki>https://rch.ac.ir/article/Details/9149</nowiki>
=== فعالیت‌های فرهنگی ===
درة‌المعالی با ثروتی که از پدرش به او رسیده بود<ref>آفاری، ژانت (1377). ''انجمن‌های نیمه سری زنان در نهضت مشروطه''. ترجمه جواد یوسفیان. تهران: بانو. ص29.</ref>در سال 1323 قمری مدرسه مخدرات را در محله عرب‌ها تأسیس نمود. نام این مدرسه مخدرات اسلامی نیز ذکر شده است.<ref>ترابی فارسانی، سهیلا (1378). ''اسنادی از مدارس دختران از مشروطیت تا پهلوی''. تهران: انتشارات سازمان اسناد ملی ایران. ص66.</ref>زمانی که شمار شاگردان آن بالغ بر 200 نفر شد ساختمان اولیه دیگر گنجایش دانش‌آموزان را نداشت و از همین‌رو مدرسه به ساختمانی بزرگتر در کوچه صدراعظم نوری در پامنار منتقل شد. او معلمین آن را از بین بستگان و خویشان که اغلب باسواد و تحصیلکرده بودند انتخاب می‌کرد. به علاوه، از استادانی مانند مسیو احمدخان برای تدریس زبان فرانسه، مسیو علیخان برای تدریس ریاضیات و فاضل اعمی برای فقه و عربی دعوت کرده بود. درة‌المعالی که فردی متمکن بود حقوق دبیران را شخصاً می‌پرداخت و به دانش‌آموزان تحمیل نمی‌کرد. اقدامات او همیشه با مخالفت‌هایی از جانب عوام‌الناس و برخی روحانیون که با تحصیل دختران موافق نبودند روبه‌رو بود. مدرسه مخدرات بعدها دبیرستان شد و اولین گروه دخترانی که در این دبیرستان مدرک دیپلم گرفتند در سال 1306 فارغ‌التحصیل شدند.<ref name=":0" />


درة‌المعالی در سال 1302 شمسی (1342 قمری) مدرسه دیگری به نام درة‌المدارس در کوچه ناظم‌الدوله، پشت مسجد سپهسالار تأسیس نمود. مدرسه درة‌المدارس بعدها نامش به آزرم تغییر کرد و به وزارت فرهنگ واگذار شد.<ref>بامداد، بدرالملوک (1347). ''زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید''. ج2. تهران: ابن سینا. صص51-52.</ref>این دبیرستان در حال حاضر (1391ش) با نام حضرت فاطمه فعال است.[https://rch.ac.ir/article/Details/9149]


درة المعالی مؤسس دبیرستان دخترانه مخدرات در سال 1323 قمری و مدرسه درة‌المدارس در سال 1342 قمری بود.
او دختر سیدعلی شمس‌المعالی بود. شمس المعالی در عصر قاجار در زمان سلطنت [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%87 ناصرالدین شاه] از شخصیت‌های بارز زمان بود. او مؤسس چندین مدرسه پسرانه، مشاور دربار قاجار، طبیب معیرالملک و سپس طبیب مخصوص ناصرالدین شاه شد و در منزل خود مدرسه‌ای به نام مدرسه اشراف تأسیس کرد که بعد از فوت او در سال 1327 قمری به وزرات فرهنگ واگذار شد. درة‌المعالی که در محیط علم و دانش پرورش یافته بود تحصیلات اولیه را نزد پدر و استادان آموخت و در نظم و نثر زبان‌های فارسی و عربی دست داشت و شعر خوب می‌سرود و مقدار کمی از اشعارش در دست است. درة‌المعالی دو دختر و دو پسر به نام‌های شمس‌النهار مهدوی، شمس‌الضحا خاقانی[https://www.magiran.com/article/1257761] علیرضا هوشی ملقب به فیلسوف‌الدوله و محمد هوشی داشت.
درة المعالی در شهریور 1303 شمسی در اثر سکته قلبی درگذشت و برحسب وصیت خودش در خانه شخصی خود در خیابان سقاباشی اول کوچه شمس‌المعالی به خاک سپرده شد.
=== فعالیت فرهنگی ===
او با سرمایه شخصی (ثروتی که از پدرش به او رسید<ref>آفاری، ژانت (1377). ''انجمن‌های نیمه سری زنان در نهضت مشروطه''. ترجمه جواد یوسفیان. تهران: بانو. ص29.</ref>در سال 1322 قمری مدرسه مخدرات را در محله عرب‌ها تأسیس نمود که بعد به سبب ازدیاد تعداد شاگردان که به 200 نفر رسید به کوچه صدراعظم نوری در پامنار منتقل شد.
این مدرسه به نام مخدرات اسلامی نیز بوده است.<ref>ترابی فارسانی، سهیلا (1378). ''اسنادی از مدارس دختران از مشروطیت تا پهلوی''. تهران: انتشارات سازمان اسناد ملی ایران. ص66.</ref>
ابتدا معلمین آن را از بین بستگان و خویشان که اغلب جزو زنان روشنفکر و دانشمند بودند انتخاب کرد و همیشه از طرف مردم عامی و ملانمایان با مشکلات فراوان روبه رو بود.
در مدرسه مخدرات که بعدها دبیرستان شد و در سال 1306 فارغ‌التحصیل دیپلمه داد از استادانی مانند مسیو احمدخان برای زبان فرانسه و مسیو علیخان برای ریاضیات و فاضل اعمی برای فقه و عربی استفاده می‌کرد. همیشه حقوق گزاف دبیران را از ثروت شخصی خود می‌پرداخت و به دانش‌آموزان تحمیل نمی‌کرد.
در سال 1302 شمسی/ 1342 قمری مدرسه دیگری به نام درة‌المدارس در کوچه ناظم‌الدوله پشت مسجد سپهسالار تأسیس نمود.


=== فعالیت‌های سیاسی ===
=== فعالیت‌های سیاسی ===
درة‌المعالی در زمان خویش از لحاظ سیاسی خدمات به سزایی نمود مخصوصاً به عنوان اعتراض نسبت به قرارداد 1907 میلادی که ایران را تحت نفوذ اجانب قرار داده بود اجتماعاتی از زنان آن زمان ترتیب داد و آنان را به تحریم کالاهای خارجی تشویق نمود و حتی در مجلس با تهدید وکلا را وادار به مخالفت با قرارداد می‌ساخت. او اغلب با [[صدیقه دولت‌آبادی]] و سایر بانوان به قهوه‌خانه‌هایی که از قند خارجی استفاده می‌کردند می‌رفت و آنان را از مصرف قند ممانعت می‌نمود و به سایر اصناف و طبقات نیز نیت خود را منعکس کرده مردم را تشویق به استفاده از کالاهای وطنی می‌نمود. در اغلب مدارس آن زمان پارچه‌های یزدی و کرمانی را رواج می‌داد تا بالاخره با جدیت بانوان و سایر مردم وطنخواه قرارداد 1907 میلادی بلااثر گردید بیشتر این اجتماعات و کنفرانس‌ها را که برای پیشرفت بانوان بود در منزل شخصی خود برپا می‌کرد.  
درةالمعالی از جمله بانوان سرشناس عضو [[انجمن مخدرات وطن]] بود.<ref>بامداد، بدرالملوک (1347). ''زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید''. ج2. تهران: ابن سینا. ص15.</ref>از جمله فعالیت‌های این انجمن اعتراض نسبت به قرارداد 1907 میلادی بود که ایران را تحت نفوذ بیگانگان قرار داده بود. درة‌المعالی با ترتیب دادن اجتماعاتی در منزل شخصیش زنان را به تحریم کالاهای خارجی و استفاده از کالاهای داخلی تشویق می‌نمود و حتی در مجلس با تهدید وکلا را وادار به مخالفت با قرارداد می‌ساخت. او به همراه [[صدیقه دولت‌آبادی]] و سایر اعضای انجمن به قهوه‌خانه‌هایی که از قند خارجی استفاده می‌کردند می‌رفت و آنان را از مصرف قند منع می‌نمود. او در مدارس آن زمان استفاده از منسوجات یزد و کرمان را تبلیغ می‌کرد. درة‌المعالی با نوشتن مقاله در نشریه [[شکوفه]] افکار و عقاید خود را بیان می‌نمود.<ref>''شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه‌های ادواری زنان ایران)'' (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. صص130-131.</ref><ref>''شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه‌های ادواری زنان ایران)'' (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ص190.</ref>همین تلاش‌ها منتج به ملغی شدن قرارداد 1907 میلادی شد.<ref name=":0" />


اغلب با نویسندگان و شعرای زمان خود جلسات مشاعره داشت و چون یکی از فرزندانش علیرضا هوشی سخن سنج و شاعر دوست بود [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%AD%DB%8C%D8%AF_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%B1%D8%AF%DB%8C وحید دستگردی] و [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%AC_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7 ایرج‌میرزا] و [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1 ملک‌الشعراء بهار] از محضر او استفاده می‌نمودند و ایرج میرزا اشعاری درباره او سروده که در دیوانش است.


درة‌المعالی علاوه بر اینها مقام زهد و تقوی داشت سال‌ها قبل که از جمعیت‌های خیریه و پرورشگاه‌ها خبری نبود عده‌ای از یتیمان و اطفال بی‌سرپرست را به خرج خود نگهداری می‌کرد خوراک و نظافت و بهداشت آنان را شخصاً رسیدگی می‌کرد.


مطابق سنت اسلام در ماه رمضان بستگان و خویشان را سرکشی می‌کرد و کمک‌های مادی و معنوی می‌نمود و در ماه رمضان مجلس تلاوت قرآن و ادعیه در منزل خود برپا می‌داشت. پایبند به امور دینی بود. روشنفکر و آزادی‌خواه بود. دختران را به داشتن ایمان و اعتماد به نفس تشویق می کرد و حجاب را مانع پیشرفت زنان می‌دانست.
=== فعالیت‌های ادبی ===
درة‌المعالی دارای طبع شعر بود، اما اشعارش در گذر زمان از دست رفته و تنها مقدار کمی از آنها امروزه باقی مانده است. از آنجا که یکی از فرزندانش، علیرضا هوشی، سخن‌سنج و شاعردوست بود شعرای زمانش مانند [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%AD%DB%8C%D8%AF_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%B1%D8%AF%DB%8C وحید دستگردی] و [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%AC_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7 ایرج‌میرزا] و [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1 ملک‌الشعراء بهار] از محضر او استفاده می‌نمودند و او اغلب با نویسندگان و شعرای زمان خود جلسات مشاعره برگزار می‌کرد.<ref name=":0" />ایرج میرزا اشعاری درباره درة‌المعالی سروده و ضمن قدردانی، او را در زمره درندگان جهل از چهره زنان ایرانی بر می‌شمارد.[https://ganjoor.net/iraj/ghete/sh78] او قطعه‌ای دیگری نیز در رثای درةالمعالی سروده است.[https://ganjoor.net/iraj/no/sh1]


شمس‌النهار دختر اول او مدرسه مخدرات را سال‌ها اداره می‌کرد و مدرسه بعد از فوت او به وزارت فرهنگ واگذار شد. شمس‌الضحا سال‌ها مدرسه درة‌المدارس را اداره می‌کرد. علیرضا هوشی تحصیلات خود را در فرانسه فراگرفت و طبیب مخصوص احمدشاه قاجار بود و در کوچه پشت مسجد سپهسالار طبابت می‌کرد او از مشروطه‌خواهان بود و در سال 1312 درگذشت. محمد هوشی نیز از صاحب منصبان وزارت کشور بود.<ref>خشایار وزیری، فخری (قویمی) (1352). ''کارنامه زنان مشهور ایران''. تهران: وزارت آموزش و پرورش. صص128-131.</ref>


مدرسه درة‌المدارس بعدها نامش به آزرم تغییر کرد. پس از مدتی مدرسه را به وزارت فرهنگ واگذار کردند. عکس درة‌المعالی در دفتر دبیرستان آزرم جزو اموال دولتی محافظت می‌شد بدون اینکه بدانند متعلق به چه کسی است.<ref>بامداد، بدرالملوک (1347). ''زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید''. ج2. تهران: ابن سینا. صص51-52.</ref>
=== فعالیت‌های اجتماعی ===
درة‌المعالی در زمانی که از جمعیت‌های خیریه و پرورشگاه‌ها خبری نبود سرپرستی عده‌ای از یتیمان و اطفال بی‌سرپرست را تقبل کرده بود و تمام هزینه‌های آنان را بر عهده گرفته بود و خود شخصاً به خوراک و بهداشت آنان رسیدگی می‌کرد. او که فردی معتقد به مبانی اسلام بود در ماه رمضان با کمک‌های مادی و معنوی خود به بستگان و خویشان سرکشی می‌کرد و مجلس تلاوت قرآن و ادعیه در منزل خود برپا می‌داشت. او گرچه پایبند به امور دینی بود، اما فردی تجددخواه بود و حجاب را مانع پیشرفت زنان می‌دانست.<ref name=":0" />


این دبیرستان در حال حاضر (1391ش) با نام حضرت فاطمه فعال است.[https://rch.ac.ir/article/Details/9149]


درة المعالی از جمله بانوان سرشناس عضو [[انجمن مخدرات وطن]] بود.<ref>بامداد، بدرالملوک (1347). ''زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید''. ج2. تهران: ابن سینا. ص15.</ref>


در روزنامه شکوفه، سال 1، ش 12، 5 شعبان 1331، ص2 به مدرسه مخدرات اشاره شده است.
=== فرزندان ===
درة‌المعالی دارای دو دختر و دو پسر به نام‌های شمس‌النهار (مهدوی)، شمس‌الضحی (خاقانی)[https://www.magiran.com/article/1257761]، علیرضا هوشی ملقب به فیلسوف‌الدوله و محمد هوشی بود. دختر اول او مدرسه مخدرات را سال‌ها اداره می‌کرد که بعد از فوت او به وزارت فرهنگ واگذار شد. شمس‌الضحا سال‌ها مدیر مدرسه درة‌المدارس بود. علیرضا هوشی تحصیلات خود را در فرانسه فراگرفت و طبیب مخصوص احمدشاه قاجار بود و در کوچه پشت مسجد سپهسالار طبابت می‌کرد. او از مشروطه‌خواهان بود. محمد هوشی نیز از صاحب‌منصبان وزارت کشور بود.<ref name=":0">خشایار وزیری، فخری (قویمی) (1352). ''کارنامه زنان مشهور ایران''. تهران: وزارت آموزش و پرورش. صص128-131.</ref>


درة‌المعالی افکار و عقاید خود را از طریق نشریة شکوفه بیان می‌نمود.<ref>''روزنامه شکوفه'' (1332). سال 2، ش 16، 10 رمضان 1332، صص 2ـ3.</ref><ref>''روزنامه شکوفه'' (1333). سال 3، ش10، 14 جمادی‌الثانی 1333، ص 2.</ref>  
در روزنامه شکوفه، سال 1، ش 12، 5 شعبان 1331، ص2 به مدرسه مخدرات اشاره شده است.<ref>''شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه‌های ادواری زنان ایران)'' (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ص46.</ref>


در شعری که ایرج میرزا سروده است از درة المعالی و ندیم الملوک به عنوان درندگان جهل از چهره زنان ایرانی یاد می کند و از آنان قدردانی می کند.[https://ganjoor.net/iraj/ghete/sh78]


ایرج میرزا قطعه ای دیگری نیز در رثای درة المعالی سروده است.[https://ganjoor.net/iraj/no/sh1]


== منابع ==
== منابع ==
<references />




== پیوند به بیرون ==
# [http://www.qajarwomen.org/fa/people/4595.html دنیای زنان در عصر قاجار]
#[https://rch.ac.ir/article/Details/9149 دانشنامه جهان اسلام]
#[https://ganjoor.net/ گنجور]
#[https://www.magiran.com/article/1257761 مگیران]<br />


== پیوند به بیرون ==


# [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C ویکی‌پدیای فارسی]
== نگارخانه ==
<gallery>
پرونده:روزنامه شکوفه- درة المعالی1.jpg|روزنامه ''شکوفه''، سال 1، شماره 12، 5 شعبان 1331، ص2.
پرونده:روزنامه شکوفه- درة المعالی2.jpg|روزنامه ''شکوفه''، سال 2، شماره 16، 10 رمضان 1332، ص 2.
پرونده:روزنامه شکوفه- درة المعالی3.jpg|روزنامه ''شکوفه''، سال 2، شماره 16، 10 رمضان 1332، ص 3.
پرونده:روزنامه شکوفه- درة المعالی .jpg|''روزنامه شکوفه،'' سال 3، شماره 10، 14 جمادی‌الثانی 1333، ص 2.
پرونده:مدرسه مخدرات اسلامی.jpg|امتحان مدارس دختران پردگیان، مسطورات و خواتین به مدیریت دختران شمس المعالی، 21 جمادی الاول 1329 قمری، روزنامه ''ایران نو''
پرونده:مدرسه مخدرات اسلامی1.jpg|نوشته دختران شمس‌المعالی درباره تأسیس دبستان مخدرات اسلامی در محله عرب‌ها و دبستان پردگیان در محله سرآب سردار، 29 شعبان 1327 قمری، روزنامه ''ایران نو''
</gallery>نویسنده: حکمت بروجردی
[[رده:زنان موسس مدرسه]]
[[رده:زنان مدیر]]
[[رده:زنان فعال سیاسی]]
[[رده:زنان فعال فرهنگی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۰ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۵۲

درة‌المعالی

درةالمعالی (1256 ش. ـ1303ش) از زنان پیشگام تأسیس مدارس دخترانه در دوره مشروطه بود.

زندگی‌نامه

فاطمه (؟) درة‌المعالی، در سال 1295 قمری (1256 ش.) در خانواده‌ای فرهنگی و متمکن در تهران به دنیا آمد.[۱] [۲] پدرش شمس‌المعالی در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار از شخصیت‌های معروف بود. او که مؤسس چندین مدرسه پسرانه، طبیب معیرالملک و سپس طبیب مخصوص ناصرالدین شاه بود در منزل خود مدرسه‌ای به نام مدرسه اشراف تأسیس کرده بود که بعد از فوت او در سال 1327 قمری به وزارت فرهنگ واگذار شد. درة‌المعالی که در دامن چنین پدری پرورش یافته بود تحصیلات اولیه را نزد پدر و استادان دیگر آموخت و متون نظم و نثر زبان‌های فارسی و عربی را فرا گرفت. او به آموزش و پرورش دختران علاقه زیادی داشت و در سال 1323 قمری (1284ش.) دبیرستان دخترانه مخدرات و در سال 1342 قمری (1302ش.) مدرسه درة‌المدارس را تأسیس کرد.

درة المعالی در شهریور 1303 شمسی (1343 قمری) در اثر سکته قلبی درگذشت و بر حسب وصیت خودش در خانه شخصی خود در خیابان سقاباشی، کوچه شمس‌المعالی به خاک سپرده شد.[۱]


فعالیت‌های فرهنگی

درة‌المعالی با ثروتی که از پدرش به او رسیده بود[۲]در سال 1323 قمری مدرسه مخدرات را در محله عرب‌ها تأسیس نمود. نام این مدرسه مخدرات اسلامی نیز ذکر شده است.[۳]زمانی که شمار شاگردان آن بالغ بر 200 نفر شد ساختمان اولیه دیگر گنجایش دانش‌آموزان را نداشت و از همین‌رو مدرسه به ساختمانی بزرگتر در کوچه صدراعظم نوری در پامنار منتقل شد. او معلمین آن را از بین بستگان و خویشان که اغلب باسواد و تحصیلکرده بودند انتخاب می‌کرد. به علاوه، از استادانی مانند مسیو احمدخان برای تدریس زبان فرانسه، مسیو علیخان برای تدریس ریاضیات و فاضل اعمی برای فقه و عربی دعوت کرده بود. درة‌المعالی که فردی متمکن بود حقوق دبیران را شخصاً می‌پرداخت و به دانش‌آموزان تحمیل نمی‌کرد. اقدامات او همیشه با مخالفت‌هایی از جانب عوام‌الناس و برخی روحانیون که با تحصیل دختران موافق نبودند روبه‌رو بود. مدرسه مخدرات بعدها دبیرستان شد و اولین گروه دخترانی که در این دبیرستان مدرک دیپلم گرفتند در سال 1306 فارغ‌التحصیل شدند.[۱]

درة‌المعالی در سال 1302 شمسی (1342 قمری) مدرسه دیگری به نام درة‌المدارس در کوچه ناظم‌الدوله، پشت مسجد سپهسالار تأسیس نمود. مدرسه درة‌المدارس بعدها نامش به آزرم تغییر کرد و به وزارت فرهنگ واگذار شد.[۴]این دبیرستان در حال حاضر (1391ش) با نام حضرت فاطمه فعال است.[۳]


فعالیت‌های سیاسی

درةالمعالی از جمله بانوان سرشناس عضو انجمن مخدرات وطن بود.[۵]از جمله فعالیت‌های این انجمن اعتراض نسبت به قرارداد 1907 میلادی بود که ایران را تحت نفوذ بیگانگان قرار داده بود. درة‌المعالی با ترتیب دادن اجتماعاتی در منزل شخصیش زنان را به تحریم کالاهای خارجی و استفاده از کالاهای داخلی تشویق می‌نمود و حتی در مجلس با تهدید وکلا را وادار به مخالفت با قرارداد می‌ساخت. او به همراه صدیقه دولت‌آبادی و سایر اعضای انجمن به قهوه‌خانه‌هایی که از قند خارجی استفاده می‌کردند می‌رفت و آنان را از مصرف قند منع می‌نمود. او در مدارس آن زمان استفاده از منسوجات یزد و کرمان را تبلیغ می‌کرد. درة‌المعالی با نوشتن مقاله در نشریه شکوفه افکار و عقاید خود را بیان می‌نمود.[۶][۷]همین تلاش‌ها منتج به ملغی شدن قرارداد 1907 میلادی شد.[۱]


فعالیت‌های ادبی

درة‌المعالی دارای طبع شعر بود، اما اشعارش در گذر زمان از دست رفته و تنها مقدار کمی از آنها امروزه باقی مانده است. از آنجا که یکی از فرزندانش، علیرضا هوشی، سخن‌سنج و شاعردوست بود شعرای زمانش مانند وحید دستگردی و ایرج‌میرزا و ملک‌الشعراء بهار از محضر او استفاده می‌نمودند و او اغلب با نویسندگان و شعرای زمان خود جلسات مشاعره برگزار می‌کرد.[۱]ایرج میرزا اشعاری درباره درة‌المعالی سروده و ضمن قدردانی، او را در زمره درندگان جهل از چهره زنان ایرانی بر می‌شمارد.[۴] او قطعه‌ای دیگری نیز در رثای درةالمعالی سروده است.[۵]


فعالیت‌های اجتماعی

درة‌المعالی در زمانی که از جمعیت‌های خیریه و پرورشگاه‌ها خبری نبود سرپرستی عده‌ای از یتیمان و اطفال بی‌سرپرست را تقبل کرده بود و تمام هزینه‌های آنان را بر عهده گرفته بود و خود شخصاً به خوراک و بهداشت آنان رسیدگی می‌کرد. او که فردی معتقد به مبانی اسلام بود در ماه رمضان با کمک‌های مادی و معنوی خود به بستگان و خویشان سرکشی می‌کرد و مجلس تلاوت قرآن و ادعیه در منزل خود برپا می‌داشت. او گرچه پایبند به امور دینی بود، اما فردی تجددخواه بود و حجاب را مانع پیشرفت زنان می‌دانست.[۱]


فرزندان

درة‌المعالی دارای دو دختر و دو پسر به نام‌های شمس‌النهار (مهدوی)، شمس‌الضحی (خاقانی)[۶]، علیرضا هوشی ملقب به فیلسوف‌الدوله و محمد هوشی بود. دختر اول او مدرسه مخدرات را سال‌ها اداره می‌کرد که بعد از فوت او به وزارت فرهنگ واگذار شد. شمس‌الضحا سال‌ها مدیر مدرسه درة‌المدارس بود. علیرضا هوشی تحصیلات خود را در فرانسه فراگرفت و طبیب مخصوص احمدشاه قاجار بود و در کوچه پشت مسجد سپهسالار طبابت می‌کرد. او از مشروطه‌خواهان بود. محمد هوشی نیز از صاحب‌منصبان وزارت کشور بود.[۱]

در روزنامه شکوفه، سال 1، ش 12، 5 شعبان 1331، ص2 به مدرسه مخدرات اشاره شده است.[۸]


منابع

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ خشایار وزیری، فخری (قویمی) (1352). کارنامه زنان مشهور ایران. تهران: وزارت آموزش و پرورش. صص128-131.
  2. ↑ آفاری، ژانت (1377). انجمن‌های نیمه سری زنان در نهضت مشروطه. ترجمه جواد یوسفیان. تهران: بانو. ص29.
  3. ↑ ترابی فارسانی، سهیلا (1378). اسنادی از مدارس دختران از مشروطیت تا پهلوی. تهران: انتشارات سازمان اسناد ملی ایران. ص66.
  4. ↑ بامداد، بدرالملوک (1347). زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید. ج2. تهران: ابن سینا. صص51-52.
  5. ↑ بامداد، بدرالملوک (1347). زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید. ج2. تهران: ابن سینا. ص15.
  6. ↑ شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه‌های ادواری زنان ایران) (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. صص130-131.
  7. ↑ شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه‌های ادواری زنان ایران) (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ص190.
  8. ↑ شکوفه به انضمام دانش (نخستین نشریه‌های ادواری زنان ایران) (1377). تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. ص46.


پیوند به بیرون

  1. دنیای زنان در عصر قاجار
  2. دانشنامه جهان اسلام
  3. گنجور
  4. مگیران


نگارخانه

  • روزنامه شکوفه، سال 1، شماره 12، 5 شعبان 1331، ص2.

  • روزنامه شکوفه، سال 2، شماره 16، 10 رمضان 1332، ص 2.

  • روزنامه شکوفه، سال 2، شماره 16، 10 رمضان 1332، ص 3.

  • روزنامه شکوفه، سال 3، شماره 10، 14 جمادی‌الثانی 1333، ص 2.

  • امتحان مدارس دختران پردگیان، مسطورات و خواتین به مدیریت دختران شمس المعالی، 21 جمادی الاول 1329 قمری، روزنامه ایران نو

  • نوشته دختران شمس‌المعالی درباره تأسیس دبستان مخدرات اسلامی در محله عرب‌ها و دبستان پردگیان در محله سرآب سردار، 29 شعبان 1327 قمری، روزنامه ایران نو

نویسنده: حکمت بروجردی

برگرفته از «https://portals.nlai.ir/zanan/index.php?title=درةالمعالی&oldid=13761»