ژاله آموزگار

دکتر ژاله آموزگار یگانه استاد (بازنشسته) فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه تهران تولد 12 آذر 1318 خوی

دکتر ژاله آموزگار استاد بنام رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی در دانشگاه تهران است که صاحبنظران این رشته به ایشان، لقب «بزرگ‌بانوی مطالعات ایران‌ِ باستان» را داده‌اند.

دکتر آموزگار، اسطوره‌شناس، مترجم، نویسنده، پژوهشگر بنیاد فرهنگ ایران، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی و عضو شورای عالی علمی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی است و عضویت هیأت مشورتی انجمن ایران‏شناسی فرانسه در ایران و عضویت گروه انتخاب کتاب را در کارنامه پربار خود دارد.

ژاله آموزگار دکترای زبان‌های باستانی خود را از دانشگاه سوربن فرانسه دریافت کرد و با رتبه علمی استادی، عضو هیأت علمی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران است. این بانوی پرتلاش عرصه فرهنگ و زبان‌های باستانی، در سال ۱۳۸۵ با بالاترین درجه استادی، بازنشسته شده است. ایران‌‌پژوهان و محققان این حوزه، آموزگار را پیشاهنگ در مطالعات ایران‌باستان، به‌ویژه بازشناسایی متون پهلوی و اساطیر ایرانی و ادبیات زردشتی می‌دانند و معتقدند که آثار تألیفی و تحقیقی او ابزار کاری برای تدریس و یادگیری هرچه بهتر متون باستانی است که مطالب آن با ساده‌ترین و رساترین زبان، بیان شده است.

با پژوهشی در کارنامه علمی فعالیت‌های دکتر آموزگار می‌توان دریافت که تألیف، ترجمه و نگارش مقاله در باب اساطیر، زبان‌ها و ادیان ایران باستان، متون پهلوی و ادبیات فارسی زرتشتی از جمله مهمترین زمینه‌های کاری دکتر آموزگار است و همکاری با بنیاد فرهنگ ایران را می‌توان نقطه عطف زندگی ایشان محسوب کرد.

آثار و نوشته‌های دکتر آموزگار که برخی با همکاری دکتر تفضلی نوشته شده است، کمک فراوانی به شناخت هرچه بیشتر متون باستانی ایران کرده است. کتاب‌هایی چون زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن و شناخت اساطیر ایران از آن دست کتاب‌هاست که به صورت روشمند و با زبانی ساده و قابل فهم نوشته شده و به‌عنوان مرجع و منبع موثق مورد استناد بسیاری از محققان و پژوهشگران در این عرصه و به عنوان کتاب درسی در دانشگاه‌های داخلی و خارجی تدریس می‌شود.

یکی از زمینه‌های مطالعاتی بسیار شاخص دکتر آموزگار کار بر روی کتاب «پنجم دینکرد» است که دامنه مطالعاتش را به حوزه اساطیر و زبان‌های باستانی منحصر کرد. البته به علت اینکه منابع فارسی درباره مطالعات ایرانی به‌طور روشمند در دسترس نبود پس از مدتی، «پنجم دینکرد» توسط پروفسور فیلیپ ژینیو در انتشارات دانشگاه پاریس به‌چاپ رسید.

مدارج تحصیلی:

- دوره دکتری (با بورس شاگردان اول فرهنگ و زبان‌های باستانی)، دانشگاه سوربن، پاریس، فرانسه، 1346-1342 / 1968-1964.

- لیسانس زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز، 1338-1335 (فارغ‌التحصیل با رتبه اول).

- دیپلم، دبیرستان ایراندخت، تبریز، 1335. - ابتدایی و متوسطه، دبیرستان ایراندخت، خوی، تا 1334.

سوابق علمی و اجرایی:

- پژوهشگر بنیاد فرهنگ ایران از 1347 تا 1349.

- استادیار گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران از 1349 تا 1362.

- دانشیار گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران از 1362 تا 1373.

- استاد گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تهران از 1373 تا 1385.

- استاد بازنشسته دانشگاه تهران با رتبه 29 استادي 1385.

- استاد گروه فرهنگ و زبا‌ن‌هاي باستاني دانشكده زبان و ادبیات دانشگاه آزاد تهران (واحد علوم و تحقيقات).

دریافت جوایز و نشان‌هاي علمی

: - جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی 1369 .

- جایزه کتاب برگزیده سال دانشگاه‌های کشور 69-1368 .

- تقديرنامه رئیس بنیاد ایران‌شناسی 1381 .

- مراسم بزرگداشت در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی 1382 .

- تقدیرنامه دانشگاه تهران 1382 .

- تقدیرنامه از سوی احمد مسجد جامعی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی 1383 .

- جایزه کتاب فصل سال 1386 برای کتاب دینکرد پنجم.

- جایزه Lifetime Achievement Award, The International Society for Iranian Studies, 2010/ 1389.

- پراستنادترین نویسندگان مقالات ایرانی در حوزه علوم انسانی (مقالات نمایه شده در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام؛ ISC) 1392.

- نشان فردوسي و تقدیرنامه از سوی علي جنتي وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامي به پاس تلاش ارزنده و ماندگار در زمينه «اساطير و فرهنگ و زبان‌هاي باستاني ايران»، دانشگاه فردوسي مشهد، 1395.

- نشان لژیون دونور در سفارت فرانسه در تهران، تیرماه 1395. 30 Juin Légion d'Honneur (Officier), 2016.

- جایزه «سرو ایرانی»، دومین آئین نکوداشت کوشندگان میراث فرهنگی ملموس و ناملموس، انجمن‌های دانشگاهی و فرهنگی غیردولتی، اسفند 1395.

- پیشکسوت نمونه دانشگاه تهران، 25/9/98.

بزرگداشت‌ها: - ارج‌نامه ژاله آموزگار، ایران‌نامه، به کوشش پروانه پور‌شریعتی و محمد توکلی، دانشگاه تورنتو، سال 29، شماره 2، تابستان 1393/2014.

- جشن‌نامه دکتر ژاله آموزگار، مجله بخارا، شماره 77 و 78، تهران، مهر – دی 1389.

- زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی دکتر ژاله آموزگار (اسطوره‌شناس و متخصص زبان‌های باستانی)، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، دی 1382.

- کتاب فانوس تابان. مصاحبه تاریخ شفاهی. ژاله آموزگار یگانه. مصاحبه، تدوین و تحقیق پیمانه صالحی. سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 1398.

- فیلم حکایت دل؛ آموزگار سخن در اساطیر ایران. اکران اول 3/3/98.

عضویت در مجامع علمی داخلی و خارجی:

- عضو شورای عالی علمی مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی. -

عضو وابسته فرهنگستان زبان ایران، 1386. -

عضو گروه واژهگزینی فرهنگستان زبان ایران، 1387.

- عضويت هيئت آئين كتاب و جوايز بنياد موقوفات دكتر محمود افشار.

عضو گروه انتخاب کتاب: Ehsan Yarshater Book Prize for Ancient Iranian Studies.

عضویت در هیئت تحریریه نشریات داخلی:

- نامه انسان‌شناسی؛ دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.

- مطالعات ایرانی؛ نشریه مرکز تحقیقات فرهنگ و زبان‌های ایرانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان.

- نامه ایران باستان؛ مجله بین‌المللی مطالعات ایرانی، مرکز نشر دانشگاهی، وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری.

- پیک نور؛ مجله دانشکده ادبیات دانشگاه پیام نور.

- پژوهشنامه ادیان؛ مجله گروه ادیان و عرفان دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات.

-  زبان‌شناخت؛ پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.

آثار:

رساله دکتری:

Pahlavi et Persan: études sur la langue et la littérature mazdéennes, de Sar Dar Nasr et le Sar Dar Bondaheš, 1967.

کتاب‌ها:

- ایران باستان، ماریان موله، ترجمه: ژاله آموزگار، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران،1363؛ چاپ ششم، 1386، انتشارات توس.

- نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایرانیان، نوشته آرتور کریستنسن، ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار، احمد تفضلی، جلد اول، چاپ اول، 1369، جلد دوم، 1367، نشر نو، برنده لوح تقدیر و جایزه «کتاب سال»، برگزیده دانشگاه‌‌های کشور (‌1370‌)، چاپ دوم (دو جلد با هم)، چاپ سوم، نشر چشمه، 1383؛ چاپ چهارم 1386 .

- شناخت اساطیر ایران، نوشته جان هینلز، ترجمه ژاله آموزگار، احمد تفضلی، چاپ اول، 1368، نشر چشمه، نشرآویشن، چاپ دهم، نشر چشمه، 1385 .چاپ شانزدهم 1391.

- اسطوره زندگی زردشت، تألیف، ژاله آموزگار با همکاری احمد تفضلی، چاپ اول، 1370، نشر چشمه، نشر آویشن، چاپ پنجم؛1382‌، ششم؛ 1384، هفتم؛ 1385 .

- ارداویرا‌فنامه (ارداویرازنامه)؛ حر‌ف‌نویسی، آوانویسی، ترجمه متن پهلوی، واژ‌ه‌نامه، فیلیپ ژینیو، ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار، چاپ اول، 1382‌؛ نشر معین، انجمن ایران‌شناسی فرانسه، چاپ دوم با افزود‌ه‌ها 1382‌، چاپ سوم؛1386.

- زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن، تألیف ژاله آموزگار، احمد تفضلی، چاپ اول، 1372‌، نشر معین، چاپ چهارم 1382 .چاپ هشتم 1392.

- تاریخ اساطیری ایران، تألیف ژاله آموزگار، چاپ اول، 1374، انتشارات سمت، چاپ ششم؛ 1383‌، چاپ دهم؛ 1387 .چاپ چهاردهم با تجدید نظر 1391.

- کتاب پنجم دینکرد، انتشارات معین، 1386 .چاپ سوم 1392. - زبان، فرهنگ، اسطوره؛ مجموعه مقالات، انتشارات معین، 1386 .چاپ سوم 1390.

- یادگار زریران، انتشارات معین، 1392.

- از گذشته‌هاي ايران؛ مجموعه مقالات، انتشارات معين، 1396.

- نظارت و کوشش در چاپ کتاب تاریخ ادبیات پیش از اسلام، دکتر احمد تفضلی، نشر سخن 1376 .

- تجدید نظر و تجدید چاپ کتاب مینوی خرد، احمد تفضلی، 1379 .

- نظارت در ترجمه‌ کتاب کتیبه‌های هخامنشی، نوشته پیر لوکوک، ترجمه نازیلا خلخالی، نشر فرزان‌روز 1382، و تجدید نظر مجدد 1386 .

- «تاریخ اساطیری ایران» در مجموعه تاریخ جامع ایران‌، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی. چاپ اول 1393. جلد دوم. ص 771-665.

- نظارت و کوشش در چاپ ترجمه کتاب ادبیات ایران پیش از اسلام به کوشش رونالد امریک و ماریا ماتسوخ، جلد هفدهم (پیوست 1)، تاریخ ادبیات فارسی زیر نظر دکتر احسان یارشاطر، تهران، 1393.

- نظارت بر ترجمه فارسی کتاب لشکرکشی اسکندر به ایران، ترجمه همایون صنعتی‌زاده، انتشارات موقوفات دکتر محمود افشار، 1393.

- تصحیح و ترجمه سوتکرنسک و ورشتمانسرنسک از دینکرد 9. احمد تفضلی. به کوشش ژاله آموزگار. مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی و پژوهشهای ایرانی و اسلامی. تهران، 1397.

- واژههای آذری و فارسی در زبان مردم تبریز. یحیی ذکاء. زیر نظر ژاله آموزگار. مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی و پژوهشهای ایرانی و اسلامی. تهران، 1398.

- مقالات احمد تفضلی. گردآوری ژاله آموزگار. انتشارات توس. تهران، 1398.

مقاله‌ها:

- “Bahrâm-Paždu”, Encyclopaedia Iranica, Ed.E.Yarshater, Mazda Pub. -“Čangranhača Nâma”, Encyclopaedia Iranica, Ed.E.Yarshater, Mazda Pub.

-“Anushiravna b.Marzban Ravari”, Encyclopaedia Iranica, Ed.E.Yarshater, Yarshater, Mazda Pub.

-“Congratulation” (pers. Tabrik, šâd- bâš), Encyclopaedia Iranica, Ed.E.Yarshater, Yarshater, Mazda Pub. -“Cooking in Pahlavi literature”, Encyclopaedia Iranica, Ed.E.Yarshater, Yarshater, Mazda Pub.

-“Borj- Nāma”, Encyclopaedia Iranica, Ed.E.Yarshater, Yarshater, Mazda Pub. -“La magie de la parole dans la mythologie iranienne’’, Logman, 39, 2003-2004.

-“Paymān’’, the spirit of wisdom [mēnōg xrad], Essay in Memory of Ahmad Tafazzoli Ed. Daryaee, M. Omid salar. 2004, p.32-43.

-“Purdāvud, Ebrāhim”, Encyclopaedia Iranica, Ed.E.Yarshater, Yarshater, Under Publication.

- بخش تاريخ و فرهنگ ايران باستان در مجموعه Iran به زبان فرانسه، انتشارات گالیمار، پاریس، 2004 .

- «ادبیات زردشتی به زبان فارسی»، مجله دانشکده ادبيات دانشگاه تهران، سال هفدهم؛ ش 1، 1348، ص 199-171، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «گوشه‌ای از اساطیر ایران باستان»، نشریه انجمن فرهنگ ایران باستان. دوره 8، ش 2، 1349، ص 16-6.

- «درباره ميراث مزديسني در فلسفه ايراني»، ترجمه ژاله آموزگار (نوشته امیل بنونیست)، ش 19، ش 2، ص 319-313. - «درگذشت هانری ماسه»، مجله سخن. ش 19، ش 7، 1348، ص 722 .

- «تأثیر آیین زردشت بر ادیان قدیم»، مجله هنر و مردم، ش 116، 1351، ص 21-20.

- «درباره واژه‌نامه مینوی خرد»، مجله سخن، ش 20، 1349، ص 215-212.

- «درباره اساطیر ایران»، مجله سخن، ش 23 ، ش 2، 1352، ص 223-236.

- «درباره‌ ترجمه‌ مینوی خرد»، مجله سخن، ش 24 ، ش 2، 1355.

- «گزارشی از پازند»، مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، سال بیست‌ودوم، ش 4، زمستان 1354، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «زن در خانواده ایران باستان»، مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تربیت معلم، ش 2، س4، 1356، ص 45-34، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «پهلوي، پهلواني در شاهنامه»، نوشته ژيلبرت لازار، ترجمه ژاله آموزگار، مجله سیمرغ، ش 5، 1357، ص 61-47، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «دو ارداویراف نامه»، مجله آینده، ش 9، ش2، 1362، ص 433-429، تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «چنگرنگهاچه نامه»، مجله آینده، ش 9، ش 6، 1362، ص 429 - 432، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «چرخش ويژگی‌های قهرمانان در شاهنامه»، مجله آدينه، ش 40 ، دي 1368، ص 13-12، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «شاهزاده خانم برگ مورد و شاهزاده خانم نخود»، نوشته‌ي آرتور کریستنسن، ترجمه ژاله آموزگار، کتاب سخن، ش2، 1368، ص 118-102، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «دوگانگی نیکی‌ها و بدی‌ها و برادران دروغین نیکی‌ها در اخلاق زردشتی»، جشن‌نامه زریاب‌ خویی (یکی قطره باران)، نشر نو،1370، ص 669-656، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «اسطوره زندگی زردشت»، مجله کلک، ش 20 ، آبان 1380، ص 33-27.

- «نوروز»، مجله کلک، ش 23 - 24 ، بهمن و اسفند 1370، ص 31-19، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «دیوها در آغاز دیو نبودند»، مجله کلک، ش 30 ، شهریور 1371، ص 16-34، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «رازهای اسطوره در مسافران»، درباره فیلم سینمایی مسافران، (ساخته بهرام بیضایی)، انتشارات روشنگران، 1371، ص 33-29، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «اسطوره‌های آفرینش ایرانی (آریایی)»، مجموعه شناخت هویت زن ایرانی در گستره پیش تاریخ و تاریخ، انتشارات روشنگران، 1371، ص 288-272.

- «گزارشی از زند یا ترجمه و تفسیرهای اوستا»، مجله دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، ش29 ، ش 3- 4، 1370، ص 169-162، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «درباره آفرین فردوسی»، مجله کلک، ش 39، خرداد 1372، ص 196-193، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «فعل خواستاری، ساخت و کاربرد آن در فارسی میانه (پهلوی)»، مجله زبان‌شناسی، سال نهم، ش 1، پیاپی 17، بهار و تابستان 1371، تاریخ انتشار 1373، ص 9-2، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «گرشاسب در پیشگاه اورمزد، نمونه‌ای از داوری در ایران باستان»، مجله کلک، ش 54 ، 1373، ص 16-9، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «فرّه، این نیروی جادویی و آسمانی»، مجله کلک، ش 70 - 68 ، 1374، ص 41-23، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «مرگ نابهنگام و باورنكردني دوست»، مجله کلک، ش 83 – 80، آبان و بهمن 1375، ص 513-507، تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «زندگی‌نامه علمی دکتر احمد تفضلی»، مجله کلک، ش 83 – 80، آبان و بهمن 1375، ص 523-514.

- «نمونههایی از هنر خوالیگری در فرهنگ کهن ایرانی»، مجله کلک، ش 88 – 85، فروردین و تیر 1376، ص 166-162. تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره. - «ادبیات باستانی ایران»، مجله آشنا، سال ششم، ش 35، تابستان1376، ص 49-29.

- «تاریخ واقعی و تاریخ روایی»، یادگارنامه استاد عبدالحسین زرین‌کوب، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، به کوشش علی دهباشی، 1376، ص 202-187، تجدید چاپ در مجله بخارا، شماره 16، بهمن 1379، ص 20-8، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «یاد بهار»، مجموعه مقالات یاد بهار، نشر آگاه، زمستان 1376، ص 40-35، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «نوروز»، مجله گزارش کتاب، ش 1، ش 5، اسفند 1376 .

- «در بزرگداشت خرد و دانش»، مجله نامه پارسی، ش 10، پاییز 1377، ص 175-171، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «نگارش در اسطوره‌ها»، گزارش کتاب، ش 2، ش 16، اسفند 1377 .

- «آیا فرّه از این شهر گریخته است؟» مجموعه گفت‌وگو، نقد و نظر درباره فیلمنامه گفتگو با باد؛ بهرام بیضایی، به کوشش زاون قوکاسیان، نشر دیدار، 1379 ، ص 108-105، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره. -

«پیمان»،مجله بخارا، ش 13 و 14، خرداد و آبان 1379، ص 8-17، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «ایزدانی که با سال نو به زمین بازمی‌گردند»، مجموعه مقالات نخستین همایش نوروز، سازمان میراث فرهنگی کشور، پژوهشکده مردم‌شناسی، 1379 ، ص 105-93، تجدید چاپ در بخارا، سال یازدهم، شماره 92، فروردین و اردیبهشت 1392، ص 47-37. تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره. ترجمه‌ انگلیسی آن در مجموعه:

Articles Presented to the 1st Symposium on Nowruz, Spring 2001, pp.68-77.

-«احمد تفضلی؛ انسانی والا، دانشمندی بنام»، یادنامه دکتر احمد تفضلی، به کوشش دکتر علی‌اشرف صادقی، 1379، ص 25-11.

- «تکوین عالم و پایان جهان، به روایت بخشی از کتاب دینکرد»، یادنامه دکتر احمد تفضلی، به کوشش دکتر علی‌اشرف صادقی، 1379، ص 59-45، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره. -

«نمونه‌هایی از مباحث اسطوره‌ای در کتاب پنجم دینکرد»، کتاب ماه هنر، ش 26 و 25‌. مهر و آبان 1379، ص 14-12. -

«پهلوی، زبان و ادبیات»، دانشنامه جهان اسلام، ج 6، 1381، ص 829-833، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «تفضلی، احمد»، دانشنامه جهان اسلام، ج 7، 1382، ص 723-721. - «بهار در گاهشماری باستانی ما چگونه از راه می‌رسد؟»، گزارش کتاب، ش 40، ص 3-2.

- «سنگ‌نوشته‌های پارس هخامنشی»، مجله نامه فرهنگستان، دوره پنجم، ش 47، اردیبهشت1380 ، ص 95-87، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «کتاب پنجم دینکرد از چه سخن می‌گوید؟»، یادنامه جمشید سروشیان (سروش پیر مغان)، به کوشش کتایون مزداپور، انتشارات ثریا، تهران 1381 ، ص 63-71، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «تاریخچه‌ای از نگارش خط»، گزارش کتاب، ش 52، اسفند 1380، ص 5-2. - «گزارشی ساده از گاهشماری در ایران باستان»، مجله بخارا، ش 24، خرداد و تیر 1381، ص 37-20، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «گُلی بر مزاری؛ مزار‌نوشته نویافته‌ای به پهلوی ساسانی از کازرون»، نامه ایران باستان، سال 2، شماره 1، بهار و تابستان 1381 ، ص 69-63، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

-«مقدمه کتاب اوستای گلدنر»، نشر اساطیر، 1382 ، ص 38-5. تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «جادوی سخن در اساطیر ایران»، زن و فرهنگ؛ مجموعه مقالات سازمان میراث فرهنگی، 1382. مجله بخارا، شماره 32، 1382، مهر و آبان، ص 45-23، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «ازدواج‌های اساطیری»، جشن‌نامه دکتر منصوره اتحادیه، 1383، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «استدلال مزدیسنی در برابر نیست‌خدای‌گویان»، جشن‌نامه دکتر محمد‌امین ریاحی، 1383. تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «تفضلی، احمد»، دانشنامه زبان و ادب فارسي، ج 2، فرهنگستان زبان و ادب فارسي، 1386، ص 393-392. - «خردورزی در آیین زردشت»، مجموعه سخنرانی‌های بزرگداشت زردشت،1382/ 2003. تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «یاد ياران»، پیشگفتار مجموعه مقالات دکتر وامقی، 1383 ، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «تخمه و هستی بنابر استدلال مزدیسنایی»، جشن‌نامه دکتر مجتبایی، 1386. تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «تمثیل دین و درخت بنابر استدلال مزدیسنایی»، جشن‌نامه دکتر ابوالقاسمی، 1383. تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «زبان شیرین فارسی»، مجله بخارا، شماره 37، 1383، ص 56-49، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «تلاش و پشتکار صمیمانه»، مجله بخارا، شماره 37، 1383، ص 16.

- «سخنرانی در بزرگداشت فرای» و متن آن در کتاب هفته، تیر، 1383. تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «تبریک» (ترجمه فارسی توسط مرتضی هاشمی‌پور)، مجله بخارا، شماره40-39، آذر و اسفند 1383. تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «پیوستی بر مقاله‌ تبریک»، مجله بخارا، شماره 41، فروردین و اردیبهشت 1384، ص 57-52.

- «خط در اسطوره‌ها»، کنفرانس بین‌المللی لوح تا لوح، تهران، 15-13 تیر 1384. مجله بخارا، شماره 44، مهر و آبان 1384، ص 70-67، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

-«جم» ،دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی: اسماعیل سعادت، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ص 548-544 .چاپ مجدد در فردوسی و شاهنامه‌سرایی؛ برگزیده مقالات دانشنامه زبان و ادب فارسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، 1390، ص 349-337.

- «جامی سیمین از زمان اردشیر یکم ساسانی؟ آیا کهن‌ترین نوشته روی جام دوران ساسانی در دست ماست؟»، نامه ایران باستان، ش 8، پاییز و زمستان 1383، ص 18-7، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «سنت شفاهی در ایران باستان»، مجله بخارا، شماره 53 ، مرداد 1385، ص 151-141، تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره. -«نیایش و نیروی جادویی آن»، همایش آیین‌ها و آب، 1385. تجديد چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره.

- «دریای پارس از دیرباز»، مجموعه مقالات خلیج فارس، فرهنگ و تمدن، به کوشش محمد باقر وثوقی، انتشارات دانشگاه تهران، 1387، ص 584-579. تجدید چاپ در مجله بخارا، شماره 70، فروردین و اردیبهشت، 1388، ص 121-115؛ بازچاپ در: مرواريد خليج فارس؛ پژوهش‌هاي ايران‌شناسي در بزرگداشت استاد احمد اقتداري، به اهتمام ميثم كرمي، تهران، 1392، ص 50-45. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «چگونه اهریمن می‌تواند به روشنی بتازد و چرا اورمزد اهریمن را از بدکردن باز نمی‌دارد؛ ترجمه فصل‌های دوم و سوم شکند گمانیک ‌وزار»، جرعه بر خاک؛ یادنامه استاد دکتر یحیی ماهیار نوابی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1387، ص 9-1. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

-«ترجمه بخشی از Abstracta Iranica»، با همکاری تعدادی از دانشجویان مقطع دکتری، شمار‌ه‌های 25-20، چکیدههای ایران‌شناسی، جلدهای 20 تا 25 ، مرکز نشر دانشگاهی، انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران، 1385 - 1380 .

- «تاریخ یا نقد تاریخ»؛ پیش‌درآمدی بر جلد 15 کتاب یونانیان و بربرها (اثر امیر مهدی بدیع)، انتشارات توس، 1385، ص 22-9. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «یونانیان و بربرها»، مجله بخارا، شماره 57، آذر و دی، 1385، ص 255-249. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «جلوه‌های زن در تاریخ زندگی زردشت»، جشن‌نامه دکتر بدرالزمان قریب، 1387 . چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «آغاز سال، آغاز همه رویدادهای نیک (بنا بر رساله ماه فروردین روز خرداد)»، نشریه صنعت نشر 1386. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «گزارشی ساده از سنگ‌نوشته‌های کردیر»، بخارا، شماره 64، آذر- اسفند 1386، ص 53-39، تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «دانش‌نامه اساطیری»، نقد و بررسی کتاب دانشنامه اساطیر جهان از ابوالقاسم اسماعیل‌پور، کتاب ماه دین، ش 126، فروردین 1387، ص 100-96.

- «خویشکاری فردوسی»، مجله بخارا، ش 66، 1387، ص 29-19. تجدید چاپ در کاخ بلند هزار ساله، مجموعه مقالات اعضای پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره شاهنامه فردوسی، زیر نظر دکتر غلامعلی حداد عادل، 1390، ص 15-5. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «جای‌جای این سرزمین اهورایی»، متن سخنرانی در مراسم رونمایی کتاب راه‌یاب اثر ناصر کرمی، انتشارات فرهنگ معاصر، خانه هنرمندان، (7/7/87)، چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «آوای سنگ‌ها»، مجله بخارا، ش 67 ، دی و بهمن 1387، ص 35-26. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «در ستایش فرزانگی»، سخنرانی در بزرگداشت بدر‌الزمان قریب، چاپ در مجله بخارا، شماره 68 و 69، آذر و اسفند 1387، ص 201-198.

- «کتیبه‌های هخامنشی و لوکوک»، مجله بخارا، شماره 70، خرداد و اردیبهشت 1388، ص 315-311، تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «دیدار و گفت‌وگو با دکتر ژاله آموزگار»، گزارش از ساناز چيتساز، (15/12/1387)، بخارا ، شماره 72 و 73، دی 1388، ص 153-142، تجديد چاپ با عنوان «در دفتر بخارا» در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «نوروز در نوروزنامه»، نشریه صنعت نشر، سال سوم، شماره 23 و 24‌، بهمن و اسفند 1389، تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «زند و پازند»، دانشنامه زبان و ادب فارسی، جلد سوم، فرهنگستان زبان و ادب فارسی به سرپرستی اسمعیل سعادت، 1388، ص 89-86 ، تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «زبان‌های باستانی و ادیان آسمانی»، مجله هفت آسمان، شماره 45، بهار 1389، تجدید چاپ با عنوان «زبان‌های باستانی و ادیان آسمانی» در گفتمان ادیان، مجموعه سرمقاله‌ها و گفت‌وگوهای مجله تخصصی هفت آسمان از سال 1378 تا 1388، ص 500-489، تجدید چاپ در مجله بخارا، ش 77و78، مهر و دی 1389، ص 149-129. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «زبان شیرین فارسی»، متن سخنرانی در جلسه افتتاحیه انجمن بین‌المللی ایران‌شناسی The International Society for Iranain Studies (ISIS) (6/3/89)، 27 ژوئن 2010، لس‌انجلس، چاپ در مجله بخارا، ش 77 و 78، مهر و دی 1389، ص 128-108.

- «نیکی‌ها و بدی‌ها از کجا می‌آیند؛ ترجمه فصل چهارم شکند گمانیک وزار»، تا به خورشید به پرواز برم؛ یادنامه دکتر حمید محامدی، به اهتمام کتایون مزداپور و هایده معیری(محامدی)، تهران، کتاب روشن، 1389، ص 195-183. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «آغازي بر انجامي»؛ مقدمه بر كتاب نقش اعداد از باستان تاكنون، احترام‌السادات حسيني شكرايي، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، 1390، ص 6-5. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «چشمه دریای چيچَست»، خوی دیار با صفا، مجموعه مقالات درباره تاریخ و فرهنگ خوی‌، 1389، ص 360-353. چاپ مجدد در بخارا، سال سیزدهم، شماره 83، مهر و آبان 1390، ص 52-46. تجديد چاپ با عنوان «چشمه‌دریای چیچَست (اورمیه) و اسطوره‌های مربوط به آن» در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «گفتارهايي درباره فرهنگ و تمدن»، نقد کتاب ‌در فرهنگ خود زیستن و به فرهنگ‌های دیگر نگريستن نوشته‌ دکتر علی بلو‌کباشی، چاپ در جهان کتاب، سال پانزدهم، شماره 5 تا 7، مرداد- مهرماه 1389، ص 10-7. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «فردوسی و هفت‌خانش»، مقدمه بر اجرای هفت‌خان رستم. شاهنامه فردوسی به روایت و کارگردانی پری صابری، 27، خرداد 1388 . تجديد چاپ با عنوان «فردوسی و هفت‌خان او، شرحی بر اجرای هفت‌خان رستم» در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «تخت جمشید تنها محل برگزاری نوروز نبود»، نگاهی به الواح خزانه و با‌روی تخت جمشید، نشریه صنعت نشر، اسفند 1388 . تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «دانش پزشکی در فرهنگ ایران باستان»، پیشگفتار بر کتاب پزشکی به روایت کتاب سوم دینکرد، تالیف نرجس‌بانو صبوری، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، تهران، 1390، ص 4-1. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «یادگار زریران؛ نثر توام با شعر» وزن شعر فارسی از دیروز تا امروز؛ مجموعه سخنرانی های نخستین هم‌اندیشی وزن شعر فارسی و اشعار ایرانی در انجمن زبان‌شناسی ایران، 9 و 10 اردیبهشت 1389، به کوشش امید طبیب‌زاده، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1390، ص 60-43. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «طرحي نو در تاريخ اشكانيان و ساسانيان»؛ نقد کتاب رحیم شایگان، مجله بخارا، سال چهاردهم، شماره 86، ارديبهشت 1391، ص 114-112. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «کتابخانه آشوربانیپال، مرکز اسناد در میانرودان»، مجله گیلان ما، سال یازدهم، شماره 3، پیاپی 43، پاییز 1390، ص 229-225 و همچنین: بخارا، سال چهاردهم، شماره 85، دی و اسفند 1390، ص 183-178. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «واژه سپنج و کاربرد آن»، سایه سرو سهی؛ یادنامه دکتر منوچهر مرتضوی، به اهتمام محمد ظاهری خسروشاهی، تبریز، انتشارات ستوده، 1390، ص 333-327. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «دانشمندي نازنين»، به یاد دکتر علی‌محمد حق‌شناس، خبرنامه انجمن علمي نقد ادبي ايران، ويژه‌نامه درگذشت دكتر علي‌محمد حق‌شناس، شماره دوم، ارديبهشت 1389. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «آیت‌های مهربانی در اساطیر ایران»، به یاد دکتر علی‌محمد حق‌شناس، گردآورندگان عنایت سمیعی و عباس مخبر، انتشارات آگه، تهران، 1390، ص 332-325. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «داستان جم در شاهنامه و سابقه آن در اساطیر هند»، شاهنامه در شبه قاره، به اهتمام مینا حفیظی، زیر نظر دکتر محمدرضا نصیری، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آثار، 1392، ص 41-15. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «معمای گناه «با یک لنگه کفش راه رفتن» و اشاره‌ای به یک اسطوره یونانی در همین زمینه»، خرد بر سر جان، نامگانه دکتر احمدعلی رجایی بخارایی، به کوشش دکتر محمد جعفر یاحقی، دکتر محمدرضا راشد محصل، سامان ساکت، تهران، سخن، 1391، ص 456-447. و همچنین: بخارا، سال پانزدهم، شماره 88-87، خرداد – شهریور 1391، ص 67-59. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «جم»، فردوسی و شاهنامه‌سرایی؛ برگزیده مقالات دانشنامه زبان و ادب فارسی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1390، ص 349-338. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «ضحاک»، فردوسی و شاهنامه‌سرایی؛ برگزیده مقالات دانشنامه زبان و ادب فارسی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1390، ص 362-351. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «کیومرث»، فردوسی و شاهنامه‌سرایی؛ برگزیده مقالات دانشنامه زبان و ادب فارسی، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1390، ص 305-299. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «به نام پاسخ‌گوی نیایش‌ها»، سخنرانی در مراسم یادبود ایرج افشار در محل دائره‌المعارف بزرگ اسلامی (اسفند 1389)؛ چاپ شده در مجله بخارا، سال چهاردهم، شماره 81، خرداد و تیر 1390، ص 204-201. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

- «به نبرد رستم و اسفندیار نگاهی دیگر بیندازیم»، جشن‌نامه دکتر تورج رهنما، به کوشش نرجس خدایی، انتشارات دانشگاه تهران، 1390، ص 18-11. تجدید چاپ با عنوان «نگاهی دیگر به نبرد رستم و اسفندیار»، کاخ بلند هزار ساله، مجموعه مقالات اعضای پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی درباره شاهنامه فردوسی، زیر نظر دکتر غلامعلی حداد عادل، 1390، ص 24-17. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «خویی و آذربایجانی، ولی متعلق به ایران هستم»، مصاحبه با ماهنامه خوی نگار، سال دوم، شماره 21، اردیبهشت 1391، ص 19-16. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «دیو»، دانشنامه شبه قاره، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1392، ص 388-383. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «فردوسی خود شاهنامه شد»، متن سخنرانی در شب ژول مول (پنجشنبه 10 اسفند 1391)، چاپ شده در مجله بخارا، سال پانزدهم، شماره 94، مرداد و شهریور 1392، ص 412-408. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «چرا امپراتوری فراموش شده؟» متن سخنرانی در مراسم رونمایی کتاب امپراتوری فراموش شده، فرهنگ، هنر و تمدن هخامنشیان (یکشنبه 29/2/92)، چاپ شده در مجله بخارا، شماره 94، مرداد و شهریور 1392، ص 448-442. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «بانويي نستوه»؛ متن سخنراني در شب پري صابري، (17/11/92)، چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «پیش بودنِ (= سبقت) همیستار (= متخاصم) بر آفرینش آفریدگان؛ ترجمه فصل نهم کتاب شکند گمانیگ وزار»، رنج و گنج؛ ارج‌نامه دکتر زهره زرشناس، به کوشش ویدا نداف، فرزانه گشتاسب، محمد شکری فومشی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، 1392، ص 51-45. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «اشاره‌ای به کوچکترین واحد زمانی و نمونه‌ای نادر از سنجش زمان در کتاب هفتم دینکرد»، با قافله شوق؛ ارج‌نامه دکتر محمد‌علی موحد، به اهتمام محمد طاهری خسروشاهی، انتشارت ستوده، 1392، ص 93-83. مجله بخارا، شماره 99، فروردین و اردیبهشت 1393، ص 25-21. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «نوروز»، مجله نمایش، سال پانزدهم، ش 174و175، اسفند 1392 و فروردین 1393، ص 19-15. - «گروه زبان‌شناسی و فرهنگ و زبان‌های باستانی پنجاه ساله شد»، متن سخنرانی در جشن پنجاهمین سال تاسیس گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی و زبان‌شناسی همگانی، تالار فردوسی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، (10/2/93)، چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «شگفتی‌آفرینی‌ها در زندگی اساطیری زردشت پیش و پس از زایش تا رسیدن به پیامبری، آیا رگه‌ای از هفت مرحله می‌توان یافت؟»، آفرین ادیب؛ جشن‌نامه استاد ادیب برومند، به کوشش شاهین آریامنش، شرکت سهامی انتشار، 1392، ص 35-29. تجدید چاپ در مجله بخارا، شماره 100، خرداد و تیر 1393، ص 62-56. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - مقدمه بر ترجمه فارسي کتاب ادبيات ايران پيش از اسلام از مجموعه «تاريخ ادبيات فارسي» زير نظر احسان يارشاطر، انتشارات سخن، 1393، ص 21-17. چاپ با عنوان «ادبیات پُربار باستانی ایران در اثری دیگر» در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «این منم هرمز میلانیان»، متن سخنرانی در درگذشت هرمز میلانیان، شهر کتاب تهران (27/8/93)، چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «اشاره به نیروهای فراسویی در استوانه کوروش و دیگر سنگ‌نوشته‌های هخامنشی»، این‌گونه ماندگار؛ یادنامه دکتر اسماعیل رفیعیان، به اهتمام محمد طاهری خسروشاهی، انتشارات انجمن ترویج زبان فارسی، تهران، 1393، ص 463-451. تجدید چاپ در مجله بخارا، شماره 130، آذر و دی 1393 ص 39-28. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «ظرفیت‌های اجتماعی زنان در تاریخ و فرهنگ ایران»، متن سخنرانی در بزرگداشت زنان کوبانی با عنوان«ایزدبانوان قدرتمند»، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی (11/9/93)، چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «ممنون دکتر باطنی»، سخنرانی در جشن هشتادسالگی دکتر محمدرضا باطنی؛ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (11/10/93)، چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «آرتور کریستن‌سن، از رباعیات خیام تا ایران در زمان ساسانیان»، متن سخنرانی در شب آرتور کریستن‌سن (6/12/92)، چاپ شده در مجله بخارا، ش 104، بهمن و اسفند 1393، ص 394-388، تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «آيتي ديگر از فرّه شهر خوي»، مجله خوي‌نگار، دوره پنجم، شماره 50، ارديبهشت 1394، ص 15-14. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «خانواده در ایران باستان»، بخشی از مدخل خانواده در دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، ج22، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، 1394، ص 8-6. - «ازدواج در ایران باستان»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی. - «دکتر خالقی و فرّه ایرانی»، متن سخنرانی در شب جلال خالقی مطلق، چاپ شده در مجله بخارا، سال شانزدهم، شماره 106، خرداد و تیر 1394، ص 458-456. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «دهخدا و هم‌نسلانش عاشقان راستین این سرزمین»، متن سخنرانی در مراسم بزرگداشت علامه دهخدا و پروین گنابادی، چاپ شده در مجله بخارا، سال شانزدهم، شماره 106، خرداد و تیر 1394، ص 29-26. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «ايران و ايرانشهر»، مجله بخارا، شماره 109، آذر و دي 1394، ص 22-18. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «تداوم، راز ماندگاري فرهنگ ايراني»؛ متن سخنراني در «شب گات‌ها» رونمايي از كتاب گات‌هاي زردشت، چاپ شده در مجله كاروان، سال اول، شماره 6، بهمن و اسفند 1394، ص 172-168. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «مرزهاي چهار جهت اصلي در متون پهلوي»، مجله بخارا، شماره 111، فروردين و ارديبهشت 1395، ص 68-63. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - - «ستاره درخشان دیگری از خاندان بهار، مهرداد بهار»، متن سخنرانی در مراسم بزرگداشت خاندان بهار در کاشان (1/2/95)، چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «من به نسل «ممكن‌ها» تعلق دارم»، مجله بخارا، شماره 113، مرداد و شهريور 1395، ص 136-132. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «زمینه‌سازی پیوند زناشویی در شاهنامه و در اساطیر یونان (زال و رودابه-زئوس و هرا»، مجله بخارا، شماره 114، مهر و آبان 1395، ص 87-78. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «استاد و پژوهشگری دلباخته ایران» (یادنامه بهرام فره‌وشی)، مجله بخارا، شماره 115، آذر و دی 1395، ص 174-169. - «استادی فرزانه را بزرگ می‌داریم»؛ متن سخنرانی در شب دکتر محسن ابوالقاسمی (1/10/95)، مجله بخارا، شماره 116، بهمن و اسفند 1395، ص 14-11. - «مرزهای چهار جهت اصلی در متون پهلوی»، متن سخنرانی در دومین همایش زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی (1393)، چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «ما همه آرشیم»، مجله بخارا، شماره 118، اردیبهشت 1396، ص 25-22. - «نوروز»، مجله صنوبر، ش 1، بهار و تابستان 1396؛ ص 17-4. - «ابراهیم پورداود»، مجله بخارا، شماره 119، مرداد و شهریور 1396، ص 114-78. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران. - «بزرگی در ذاتش بود»، یادنامه بزرگ نادرزاد (متن سخنرانی در شب بزرگ نادرزاد)، چاپ شده در مجله بخارا، شماره 121، آذر و دی 1396، ص 447-445. - «گردشی در این باغ مصفا»، متن سخنرانی در شب سهیلا شهشهانی، چاپ شده در مجله بخارا، شماره 122، بهمن و اسفند 1396، ص 443-448. - «درباره میراث مزدیسنایی در فلسفه ایران»، امیل بنونیست، ترجمه ژاله آموزگار، مجله بخارا، شماره 123، فروردین و اردیبهشت 1397، ص 16-11. - «روشنفکری را به معنای واقعی درک کرده بود»، متن سخنرانی در شب داریوش شایگان، چاپ شده در مجله بخارا، شماره 124، خرداد و تیر 1397، ص 703-698. - «مقایسه خان‌های پهلوانان با اشاره به رستم، اسفندیار، گرشاسب و هرکول»، مجله بخارا، شماره 125، مرداد و شهریور 1397، ص 25-15. - «به مهمانی زبان فارسی خوش آمدید»، بزرگداشت دکتر صادقی، مجله نامه فرهنگستان، دوره شانزدهم، ش 3 (شماره مسلسل 63)، بهار 1397، ص 9-5. - «به یاد دوست»، مجله نامه فرهنگستان، دوره شانزدهم، ش 4 (شماره مسلسل 64)، تابستان 1397، ص 11-7. - «چه خوب شد که به دنیا آمدید»، بزرگداشت دکتر مجتبائی، مجله نامه فرهنگستان، دوره شانزدهم، ش 4 (شماره مسلسل 64)، تابستان 1397، ص 17-12. - «یلدا، روز اورمزد از ماه دی»، مجله بخارا، شماره 128، آذر و دی 1397، ص 13-8. - «اوج اندیشه‌های بی‌شائبه زردشت»، مجله بخارا، ش 129، بهمن و اسفند 1397، ص 33-29. - گزارشی از «گزارش ارداویراف»، روایتی دیگر از ارداویراف‌نامه. مجله دفترهای نیلا، دفتر پانزدهم. 1397 ص 177-159. «معرفی آثار کلاسیک فریده گلبو»»؛ متن سخنرانی در نشست دیدار و گفتگو با فریده گلبو، چاپ شده در مجله بخارا، ش 130، فروردین و اردیبهشت 1398، ص 514-508. - «پیکرکی همسان نوزاد»، مجله بخارا، ش 131، خرداد و تیر 1398 ص 15-14؛ همچنین چاپ در مجله جستارهای نوین ادبی، سال پنجاه‌ویکم ش 1، پیاپی 200، بهار 1397، ص 132-129. - «خاطراتی از ژیلبرت لازار، خدمتگزار راستین زبان فارسی»، مجله گزارش میراث، دوره سوم، سال دوم؛ ش 3و4، تابستان 1398، ص 49-47. - «استدلالی دیگر بر دوبُنی (ثنویت) در آئین مزدیسنایی، ترجمه فصل هفتم شکند گمانیک وزار»، ایران‌نامه 2019، جشن‌نامه دکتر بدرالزمان قریب 1398. - «نوروز، جشن طبیعت، جشن ایرانیان»، مجله نگاه نو، سال بیست‌ونهم، ش 124، زمستان 1398، ص 16-13. - «راز ماندگاری زبان فارسی»، مجله بخارا، ش 133، پاییز 1398 ص 70-65. - «به یاد دوران خوش دانشجویی در دانشکده ادبیات تبریز»، متن سخنرانی در شب بهمن سرکاراتی، مجله بخارا، ش 134، آذر و دی 1398، ص 135-128. - «کجایند محمود افشارها»، مجله بخارا، ش 135، اسفند 1398 ص 140-136. - «جایگاه والای خرد»، مجله بخارا، ش 136، فروردین و اردیبهشت 1399. ص - «جایمان را به جوانان واگذار کنیم اما در کنار آنها باشیم» مجله بخارا، ش 137، خرداد و تیر 1399 ص 48-45. - «این زمین زیبا و مهربان»، مجله بخارا، ش 138، مرداد و شهریور 1399 ص 5-1.

گزیده سخنرانی‌ها: - «آفرینش در اساطیر ایران»، سخنرانی در دانشگاه هنر، (27/2/78) - سخنرانی در مراسم رونمایی کتاب راه‌یاب، خانه هنرمندان، (7/7/87) - سخنرانی برای ایرج افشار (23/12/89) - سخنرانی برای خانم دکتر شیرین بیانی - سخنرانی برای خانم دکتر بدرالزمان قریب، (21/12/89) - سخنرانی برای خانم توران بهرامی - سخنرانی برای دکتر علی‌محمد حق‌شناس، دی ماه 1388 و اردیبهشت 1389 - سخنرانی برای کتاب دکتر علی رواقی (20/2/90) - سخنرانی برای قمر آریان، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی (4/2/91) - سخنرانی یک لنگه کفش، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (27/10/90) - سخنرانی در فرهنگستان، اشاره به تعدادی اصطلاحات علمی در متون کهن (25/2/91) - سخنرانی درباره کوروش، موزه ایران باستان (15/9/89) - سخنرانی، دانشگاه تهران (29/8/90) - سخنرانی در شب ژول مول، «فردوسی خود شاهنامه شد» (10/12/91) - سخنرانی در شب پری صابری (17/11/92) - سخنرانی در شب آرتور کریستن‌سن (6/12/92) - سخنرانی در شب جلال خالقی مطلق (7/2/93) - سخنرانی در جشن پنجاهمین سال تاسیس گروه فرهنگ و زبان‌های باستانی و زبان‌شناسی همگانی، تالار فردوسی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، (10/2/93) - سخنرانی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران (18/2/93) - سخنرانی «خان‌های پهلوانان؛ هرکول، گرشاسب، رستم و اسفندیار»، مشهد (24/2/93) - سخنرانی در درگذشت هرمز میلانیان، «این منم هرمز میلانیان»، شهر کتاب تهران (27/8/93) - سخنرانی در بزرگداشت دکتر بدرالزمان قریب، انجمن آثار و مفاخر ملی ایران (8/9/93) - سخنرانی در بزرگداشت زنان کوبانی؛ «ایزدبانوان قدرتمند»، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی (11/9/93) - سخنرانی در دومین همایش زبان‌ها و گویش‌های ایرانی؛ «مرزهای چهار جهت اصلی در متون پهلوی»، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی (14/10/93) - سخنرانی در جشن هشتادسالگی دکتر محمدرضا باطنی؛ «ممنون دکتر باطنی»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (11/10/93) - جلسه درس‌گفتار «ادبیات باستانی ایران»، انجمن فضا؛ موسسه معماری دکتر منصور فلامکی، (7/10/93) - جلسه درس‌گفتار «آفرینش در آیین مانی»، انجمن فضا؛ موسسه معماری دکتر منصور فلامکی، (24/10/93) - سخنرانی در بزرگداشت دهخدا - سخنراني در شب گات‌ها، (25/11/94) - سخنراني در همايش ماريان موله، پاريس، 2016 / 1395. - سخنرانی در یادبود مهرداد بهار در مراسم بزرگداشت خاندان بهار در کاشان (1/2/95) - سخنرانی در شب نکوداشت محسن ابوالقاسمی، مجله بخارا و بنیاد موقوفات محمود افشار، (1/10/95) - نشست دیدار و گفتگو با «نیر طهوری»، مجله بخارا و کتابفروشی آینده، (21/2/96) - سخنرانی در شب «نوش‌آفرین انصاری»، مجله بخارا و بنیاد موقوفات محمود افشار، (9/3/96) - سخنرانی در شب بزرگ نادرزاد، با همکاری مجله بخارا و کانون زبان پارسی، (21/6/96) - سخنرانی در شب «بدرالزمان قریب»؛ مجله بخارا با همکاری بنیاد موقوفات محمود افشار، (28/6/96) - سخنرانی در شب «ژان پرو»، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی با همکاری مجله بخارا و نشر فرزان‌روز، (26/9/96) - سخنرانی در مراسم رونمایی از کتاب «شاهنامه نقالان»، مجله بخارا و خانه اندیشمندان علوم انسانی، (9/12/96) - سخنرانی در شب سهیلا شهشهانی، با همکاری مجله بخارا و گالری کتابفروشی آزاد، (9/12/96) - سخنرانی در شب داریوش شایگان، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، (8/2/97) - سخنرانی در بزرگداشت دکتر صادقی «به مهمانی زبان فارسی خوش آمدید»، بنیاد موقوفات محمود افشار، (29/3/97) - مراسم شب هوشنگ مرادی کرمانی، مجله بخارا و دانشگاه کلگری، (7/9/97) (28 نوامبر 2018). - سخنرانی در بزرگداشت دکتر مجتبائی«چه خوب شد که به دنیا آمدید»، دانشگاه آزاد گروه ادیان و عرفان، (22/9/97) - مراسم شب رضا نیلیپور، مجله بخارا با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی، (8/10/97) - سخنرانی درباره گات‌ها «اوج اندیشه‌های بی‌شائبه زردشت»، خانه اندیشمندا علوم انسانی، (11/10/97) - مراسم شب شاعرانگی داریوش شایگان، مجله بخارا با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی، (5/12/97) - سخنرانی برای دکتر ثمره «به یاد دوست»، فرهنگستان، (8/12/97) - سخنرانی در مراسم شب نوروز و رونمایی از کتاب و فیلم «جهان نوروز: هفت آهنگ، یک فرهنگ»، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی با همکاری مجله بخارا و شرکت طلوع ابتکارات تصویری، (8/12/97) - سخنرانی در مراسم دیدار و گفتگو با فریده گلبو، مجله بخارا و خانه گفتمان شهر، (9/12/97) - سخنرانی درباره «ادبیات باستان ایران»، سمنان، (29/12/97) - سخنرانی برای کتاب ایران‌زمین، فرهنگستان هنر، (9/2/98) - سخنرانی برای فردوسی، بنیاد موقوفات محمود افشار، (25/2/98) - سخنرانی در شب بهمن سرکاراتی، مجله بخارا و موزه آذربایجان تبریز، (3/4/98) - سخنرانی برای المپیاد درباره اسطوره، (27/4/98) - سخنرانی در بزرگداشت دکتر مجتبائی «چه خوب شد که به دنیا آمدید»، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، (1/5/98) - سخنرانی «راز ماندگاری زبان فارسی»، چهارمین گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، اورمیه، (16/7/98) - سخنرانی در مراسم «شب قلم»، مجله بخارا با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی، (18/8/98) - سخنرانی در جلسه پیشکسوتان نمونه «جایمان را به جوانان واگذار کنیم ولی در کنار آنها بمانیم»، تالار امینی دانشگاه تهران، (25/9/98) - سخنرانی درباره شاهنامه در کارگاه اسطوره شیراز «بازتاب اسطوره‌های باستانی در شاهنامه»، دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز، (26/9/98) - سخنرانی در شب دکتر محمود افشار با عنوان «کجایند محمود افشارها»، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار با همکاری مجله بخارا، (28/9/98) - سخنرانی درباره یلدا، خانه اندیشمندان علوم انسانی، (29/9/98) - سخنرانی درباره کتاب کتیبه‌های خصوصی ساسانی و پساساسانی تالیف سیروس نصرالله‌زاده، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (5/11/98) - سخنرانی «جایگاه والای خرد»، انجمن زنان پژوهشگر، (30/11/98)

گزیده مصاحبه‌ها:

- «در آن زمان که هنوز کلمات خلق نشده بود»، گفت‌وگو با انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برای مراسم بزرگداشت در بهمن 1382، زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی دکتر ژاله آموزگار، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، 1382، ص 116-21. تجدید چاپ در مجموعه زبان، فرهنگ، اسطوره، تهران، 1392، ص 621-571. - دیدار و گفت‌وگو با دکتر ژاله آموزگار، گزارش از ساناز چيتساز، عصر پنجشنبه 15/12/1387، دفتر مجله بخارا، بخارا ، شماره 72 و 73، دی 1388، ص 153-142. - زبان‌های باستانی و ادیان آسمانی در گفت‌وگو با دکتر ژاله آموزگار، مجله هفت آسمان، شماره 45، بهار 1389، تجدید چاپ با عنوان «زبان‌های باستانی و ادیان آسمانی» در گفتمان ادیان، مجموعه سرمقاله‌ها و گفت‌وگوهای مجله تخصصی هفت آسمان از سال 1378 تا 1388، ص 500-489. - «خویی و آذربایجانی ولی متعلق به ایرانم»، مصاحبه با ماهنامه خوی‌نگار، سال دوم، شماره 21، اردیبهشت 91، ص 19-16. - «زبان‌هاي باستاني و اديان آسماني»، مصاحبه با دانشگاه اديان و مذاهب قم، هفت آسمان، شماره 45، ص 27-7؛ تجديد چاپ در: گفتمان اديان، مجموعه سرمقاله‌ها و گفت‌وگوهای مجله تخصصي هفت آسمان از سال 1378 تا 1388، انتشارات دانشگاه اديان و مذاهب (71)، ص 500-489. - «شانس بزرگ نشست و برخاست با بزرگان و همكاران دانشمند»، ديدار و گفت‌وگو با استاد دكتر ژاله آموزگار به دعوت ماهنامه بخارا، گزارش از علي دهباشي، فردوسي امروز، سال پنجم، شماره 241، چهارشنبه 1 بهمن 1393، ص 11-10. تجديد چاپ در مجموعه از گذشته‌های ایران.

راهنمایی رساله‌های دکتری و کارشناسی ارشد:

راهنمایی، مشاوره و داوری رساله‌های دکتری و پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد متعدد در دانشگاه تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه لیون