خلخال

خلخال /xalxāl/

نوعی زیور تو خالی که به دور بازو یا دور پا بسته میشود ، نوعی پابند یا بازوبند این زیور زنانه به شکل حلقه، مختص مچ پاها، از دورانهای بسیار کهن در ایران باستان، در میان زنان رواج داشت و استفاده می‌شد. جنس آن از طلا، نقره، مس و برنج بود و گویهای کوچکی به اندازۀ فندق داشت (ذکاء، ۳۷).نوع بازو بند آن همانند النگو می باشد، گرد است و فضاهای تو خالی دارد که درون آن شن یا صدف دریایی می‌ریزند تا در هنگام تکان خوردن دست تولید صدا کند. بر روی هر کدام از انواع آن نقش و نگاری متفاوت طراحی شده و معمولا هنگام مراسم عروسی و رقص مورد استفاده قرار می¬گیرد. دهانه آن بسته است . از این نوع خلخال علاوه بر زنان جنوبی بلوچها و کردها هم استفاده می کنند . خلخالی که در پا استفاده می شود دهانی باز دارد تا به سهولت بر مچ پا بسته شود و معمولا توخالی است تا درون آن شن ریخته شود. یکی از انواع آن جلنگ خلخال است که در مچ پا بسته میشود و مانند زنجیری است که سکه هایی بدان آویزان شده تا در هنگام راه رفتن از برخورد آنها به هم صدا تولید شود. خلخال عموما از زیورآلات مردم جنوب ایران است ، اما جوانان امروزه انواع ظریف آن را در بسیاری نقاط دیگر ایران نیز استفاده میکنند.

خلخال به‌عنوان زیوری فلزی و آهنگین پیشینۀ نمادگرایانۀ بسیاری دارد. به‌طورکلی، زیورآلات فلزی در بسیاری از شهرهای ایران کارکردی نمادین دارد و در روزگاران گذشته، این عقیده وجود داشته است که شیاطین، ارواح خبیث و نیرو‌های مرموز با شنیدن صدای فلزات واکنش نشان می‌دهند و دور می‌شوند (درویشی، ۲/ ۶۲۱)؛ چنان‌که صنعت زرگری و ساخت خلخال و دست‌برنجن و جز اینها در میان صابئین سراسر خوزستان رایج بود (نجم‌الدوله، ۹۶).

منابع صفا ایسینی، شایا.پوشاک زنان هرمزگان. 1388.روشنگران و مطالعات زنان. تهران. محمدی سیف، معصومه.جامعه شناسی پوشاک سنتی و زیورآلات زنان ایران زمین.1398 . اندیشه احسان. تهران.