تفاوت میان نسخه‌های «تنبان»

از دانشنامه الکترونیکی زنان
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۲۲ نسخه‌ٔ میانی ویرایش‌شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
[[پرونده:تنبان.jpg|بندانگشتی|دختران قاجار با پوشش تنبان]]
تنبان/tonb<big>ā</big>n/ یا /tomb<big>ā</big>n/ که [[توبان]] نیز گفته می‌شود نوعی جامه است که از کمر تا مچ پا را می‌پوشاند. گونه‌ای از [[پاجامه]] و [[شلوار]]. طول و شکل و گشادی آن بر حسب زمان و مکان یکسان نبوده و تغییر کرده است.{{TOClimit}}
تنبان/tonbɑn/ یا /tombɑn/ که [[توبان]]، [[پاجامه]] و [[شلوار]] نیز نامیده می شود نوعی جامه است که از کمر تا مچ پا را میپوشاند.
===ریشه‌شناسی===
 
از فارسی باستان/tanup<big>ā</big>n<big>ā</big>/ تَنبان، محافظ تن، مرکب از ـtanu به معنای تن و ـpānā به معنای پاییدن، نگه داشتن، محافظت کردن. این واژه از ایرانی در ترکی عثمانی duman دخیل شده است.<ref name=":2">حسن‌دوست، محمد (1383). ''فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی''. ج1. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص347.</ref>
===ریشه شناسی===
از فارسی باستان/tænupɑnɑ/ تَنبان، محافظ تن، مرکب از ـtænu به معنای تن و ـpɑnɑ به معنای پاییدن، نگه داشتن، محافظت کردن<ref>حسن دوست، محمد (1383). فرهنگ ریشه شناختی زبان فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.</ref>.
 
===تعریف===
پوشش پایین­ تنه که زنان بدون دامن یا با دامن می پوشیدند. طول تنبان و گشادی آن بر حسب منطقه جغرافیای و زمان دائما در حال تغییر بوده است.


<br />
===انواع===
===انواع===
تنبان نوعی شلوار گشاد بود که در بالا با کش یا بند بسته می شد و از پوشش­های مشترک زنان و مردان به شمار می آید.<ref>نگار زن: تاریخ مصور لباس زن در ایران (1352). تهران: انجمن بین‌المللی زنان در ایران.</ref> در زمان قاجار تنبان به نوعی دامن شلواری اطلاق می شد که معمولا جنس آن از زری، مخمل، ترمه، تافته یا تور نقده دوزی شده و آستر دار بود. برای تهیه آن پارچه ­ای به پهنای سه وجب و به در ازای چهار ذرع را آستر دوزی کرده و از قسمت بالا لیفه می­ گذاشتند و بند تنبان را که نوار باریک، بلند و ابریشمی بود از آن می­گذراندند. هنگامی که بند تنبان را می­کشیدند چین دار می­شد.<ref name=":0">ذکاء، یحیی (1336). لباس زنان ایران از سده سیزدهم هجری تا امروز. تهران: اداره کل هنرهای زیبای کشور، اداره موزه ها و فرهنگ عامه.</ref> گاهی برای این که پفدار بایستد فنرهایی زیر آستر آن می گذاشتند و یا زیر تنبانهای آهار زده یا پنبه دوزی شده می­پوشیدند. به این ترتیب تنبان، دایره ­ای به شعاع حدود نیم متر دور خانمها تشکیل می­داد.<ref name=":1">دیولافوآ، ژان (1385). ایران کلده شوش. ترجمه علی محمد فره وشی. تهران: دانشگاه تهران</ref> دور لبه تنبان را نیز با یراق و زنجیرهای پهن تزیین می­کردند.<ref name=":0" /> <ref>وزیری، سعید (1385). خاتون معارف ایران. ورامین: واج.</ref>بلندی تنبان و شلیته بستگی به سن و طبقه اجتماعی و منطقه متفاوت بود.<ref>غیبی، مهرآسا (1384). هشت هزارسال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی. تهران: هیرمند .</ref> تنبان جوانها تا زانو می­رسید و اگر از زانو پایین تر می­آمد نشانه پیری یا ساده بودن فرد بود. به علاوه کارگران و زنان عادی تنبانی بلندتر می پوشیدند. دیولافوآ در سفرنامه خود می­نویسد: «هرچه از تهران به سمت جنوب ایران برویم بلندی تنبانها بیشتر می­شود.»<ref name=":1" />
تنبان نوعی شلوار گشاد بود که در بالا با کش یا بند بسته می‌شد و از پوشش‌­های مشترک زنان و مردان به شمار می‌آید.<ref>''نگار زن: تاریخ مصور لباس زن در ایران'' (1352). تهران: انجمن بین‌المللی زنان در ایران. ص11.</ref>در زمان قاجار تنبان به نوعی دامن شلواری اطلاق می‌شد که معمولاً جنس آن از زری، مخمل، ترمه، تافته یا تور نقده‌دوزی شده و آستردار بود. برای تهیه آن پارچه‌­ای به پهنای سه وجب و به در ازای چهار ذرع را آستردوزی کرده و از قسمت بالا لیفه می‌گذاشتند و بند تنبان را که نوار باریک، بلند و ابریشمی بود از آن می­‌گذراندند. هنگامی که بند تنبان را می‌­کشیدند چین‌دار می­‌شد. گاهی برای این که پفدار بایستد فنرهایی زیر آستر آن می‌گذاشتند و یا زیر تنبان‌های آهار زده یا پنبه‌دوزی شده می‌­پوشیدند. به این ترتیب تنبان، دایره‌­ای به شعاع حدود نیم متر دور خانم‌ها تشکیل می‌­داد. دور لبه تنبان را نیز با یراق و زنجیرهای پهن تزیین می‌­کردند.<ref name=":0">ذکاء، یحیی (1336). ''لباس زنان ایران از سده سیزدهم هجری تا امروز''. تهران: اداره‌کل هنرهای زیبای کشور، اداره موزه‌ها و فرهنگ عامه. صص25-26.</ref> بلندی تنبان و شلیته بستگی به سن و طبقه اجتماعی و منطقه متفاوت بود. تنبان جوان‌ها تا زانو می­‌رسید و اگر از زانو پایین تر می‌­آمد نشانه پیری یا ساده بودن فرد بود. به علاوه کارگران و زنان عادی تنبانی بلندتر می‌پوشیدند. دیولافوآ در سفرنامه خود می­‌نویسد: «هرقدر بطرف جنوب ایران برویم بلندی جامه‌های زنان زیادتر می‌شود، در تهران دامن تنبان به وسط ران می‌رسد و در اصفهان تا زانو می‌آید و در شیراز که از گرما خفه می‌شوند تا ماهیچه پا می‌رسد».<ref name=":1">دیولافوآ، ژان (1378). ''ایران کلده شوش''. ترجمه علی محمد فره‌وشی. تهران: قصه‌پرداز. ص529.</ref> یا در بخش دیگری از سفرنامه خود می‌گوید: «لباس شاگردان من تفاوتی با لباس زنان اصفهانی نداشت فقط تنبان آنها بلندتر است و تا مچ پا می‌رسد».<ref>دیولافوآ، ژان (1378). ''ایران کلده شوش''. ترجمه علی محمد فره‌وشی. تهران: قصه پرداز. ص507.</ref>


زنان معمولا در خانه شلیته و تنبان می­پوشیدند. نوع دیگری تنبان در دوران قاجار توسط یک تاجر فرانسوی بنام مسیو پیلو به ایران آمدکه تنگ و چسبان بود و به آن «تنکه تنبان» می گفتند. این شلوارها بلند بود و تا روی مچ پا می­ رسید.<ref name=":0" /><br />
زنان معمولاً در خانه شلیته و تنبان می‌­پوشیدند. نوع دیگری تنبان در دوران قاجار توسط یک تاجر فرانسوی بنام مسیو پیلو به ایران آمد که تنگ و چسبان بود و به آن «تنکه /tonoke/ تنبان» می‌گفتند. این شلوارها بلند بود و تا روی مچ پا می‌رسید.<ref name=":0" />


===منابع===
زنان قشقائی به نوعی دامن تنبان می‌گویند. این تنبان‌ها عبارت از چهار یا پنج دامن چین‌دار است.<ref>محمدی سیف، معصومه (1398). ''جامعه‌شناسی پوشاک سنتی و زیورآلات زنان ایران زمین''. تهران: اندیشه احسان. ص443.</ref> تنبان‌‌ها را روی هم می‌پوشند و هر کدام آنها از 12 تا 14 پارچه ساخته می‌شود. تنبان‌های زیری از پارچه‌های ارزان مانند چیت گلدار و دامن‌های رویی از پارچه‌های بهتر مانند مخمل یا زری و تور است و در پائین حاشیه یا تزئین دارد.<br /><br />
<br />
==منابع==
[[رده:پوشاک زنانه]]
[[رده:پوشاک زنانه]]
<references />
<references />
نویسنده: حکمت بروجردی

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۷ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۸

تنبان/tonbān/ یا /tombān/ که توبان نیز گفته می‌شود نوعی جامه است که از کمر تا مچ پا را می‌پوشاند. گونه‌ای از پاجامه و شلوار. طول و شکل و گشادی آن بر حسب زمان و مکان یکسان نبوده و تغییر کرده است.

ریشه‌شناسی

از فارسی باستان/tanupānā/ تَنبان، محافظ تن، مرکب از ـtanu به معنای تن و ـpānā به معنای پاییدن، نگه داشتن، محافظت کردن. این واژه از ایرانی در ترکی عثمانی duman دخیل شده است.[۱]


انواع

تنبان نوعی شلوار گشاد بود که در بالا با کش یا بند بسته می‌شد و از پوشش‌­های مشترک زنان و مردان به شمار می‌آید.[۲]در زمان قاجار تنبان به نوعی دامن شلواری اطلاق می‌شد که معمولاً جنس آن از زری، مخمل، ترمه، تافته یا تور نقده‌دوزی شده و آستردار بود. برای تهیه آن پارچه‌­ای به پهنای سه وجب و به در ازای چهار ذرع را آستردوزی کرده و از قسمت بالا لیفه می‌گذاشتند و بند تنبان را که نوار باریک، بلند و ابریشمی بود از آن می­‌گذراندند. هنگامی که بند تنبان را می‌­کشیدند چین‌دار می­‌شد. گاهی برای این که پفدار بایستد فنرهایی زیر آستر آن می‌گذاشتند و یا زیر تنبان‌های آهار زده یا پنبه‌دوزی شده می‌­پوشیدند. به این ترتیب تنبان، دایره‌­ای به شعاع حدود نیم متر دور خانم‌ها تشکیل می‌­داد. دور لبه تنبان را نیز با یراق و زنجیرهای پهن تزیین می‌­کردند.[۳] بلندی تنبان و شلیته بستگی به سن و طبقه اجتماعی و منطقه متفاوت بود. تنبان جوان‌ها تا زانو می­‌رسید و اگر از زانو پایین تر می‌­آمد نشانه پیری یا ساده بودن فرد بود. به علاوه کارگران و زنان عادی تنبانی بلندتر می‌پوشیدند. دیولافوآ در سفرنامه خود می­‌نویسد: «هرقدر بطرف جنوب ایران برویم بلندی جامه‌های زنان زیادتر می‌شود، در تهران دامن تنبان به وسط ران می‌رسد و در اصفهان تا زانو می‌آید و در شیراز که از گرما خفه می‌شوند تا ماهیچه پا می‌رسد».[۴] یا در بخش دیگری از سفرنامه خود می‌گوید: «لباس شاگردان من تفاوتی با لباس زنان اصفهانی نداشت فقط تنبان آنها بلندتر است و تا مچ پا می‌رسد».[۵]

زنان معمولاً در خانه شلیته و تنبان می‌­پوشیدند. نوع دیگری تنبان در دوران قاجار توسط یک تاجر فرانسوی بنام مسیو پیلو به ایران آمد که تنگ و چسبان بود و به آن «تنکه /tonoke/ تنبان» می‌گفتند. این شلوارها بلند بود و تا روی مچ پا می‌رسید.[۳]

زنان قشقائی به نوعی دامن تنبان می‌گویند. این تنبان‌ها عبارت از چهار یا پنج دامن چین‌دار است.[۶] تنبان‌‌ها را روی هم می‌پوشند و هر کدام آنها از 12 تا 14 پارچه ساخته می‌شود. تنبان‌های زیری از پارچه‌های ارزان مانند چیت گلدار و دامن‌های رویی از پارچه‌های بهتر مانند مخمل یا زری و تور است و در پائین حاشیه یا تزئین دارد.

منابع

  1. ↑ حسن‌دوست، محمد (1383). فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی. ج1. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص347.
  2. ↑ نگار زن: تاریخ مصور لباس زن در ایران (1352). تهران: انجمن بین‌المللی زنان در ایران. ص11.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ذکاء، یحیی (1336). لباس زنان ایران از سده سیزدهم هجری تا امروز. تهران: اداره‌کل هنرهای زیبای کشور، اداره موزه‌ها و فرهنگ عامه. صص25-26.
  4. ↑ دیولافوآ، ژان (1378). ایران کلده شوش. ترجمه علی محمد فره‌وشی. تهران: قصه‌پرداز. ص529.
  5. ↑ دیولافوآ، ژان (1378). ایران کلده شوش. ترجمه علی محمد فره‌وشی. تهران: قصه پرداز. ص507.
  6. ↑ محمدی سیف، معصومه (1398). جامعه‌شناسی پوشاک سنتی و زیورآلات زنان ایران زمین. تهران: اندیشه احسان. ص443.


نویسنده: حکمت بروجردی

برگرفته از «https://portals.nlai.ir/zanan/index.php?title=تنبان&oldid=14616»