تفاوت میان نسخه‌های «مدرسه جده بزرگ»
Boroujerdi (بحث | مشارکتها) |
H-ghahremani (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
مدرسه جده بزرگ از مدارس علمیه اصفهان است که در دوره صفویه (شاه عباس دوم) توسط | مدرسه جده بزرگ از مدارس علمیه اصفهان است که در دوره صفویه (شاه عباس دوم) توسط یکی از همسران شاه صفی ساخته شده است. تاریخ وقفنامه 1067 ق است. | ||
=== تاریخچه === | === تاریخچه === | ||
مدرسه جده بزرگ در بازار بزرگ اصفهان و نزدیک میدان نقش جهان قرار دارد. از آنجا که این مدرسه به لحاظ مساحت بزرگتر از [[مدرسه جده کوچک]] است به این نام خوانده شده است. نام بانی و یا واقف مدرسه در هیچ یک از کتیبههای موجود در ساختمان مدرسه ذکر نشده، ولی در حاشیه وقفنامه آن از زنی به نام | مدرسه جده بزرگ در بازار بزرگ اصفهان و نزدیک میدان نقش جهان قرار دارد. از آنجا که این مدرسه به لحاظ مساحت بزرگتر از [[مدرسه جده کوچک]] است به این نام خوانده شده است. نام بانی و یا واقف مدرسه در هیچ یک از کتیبههای موجود در ساختمان مدرسه ذکر نشده، ولی در حاشیه وقفنامه آن از زنی به نام حوری‌نام خانم اسم برده شده است که معلوم نیست این زن همان واقف است یا خیر. شاردن، سیاح فرانسوی، آن را از ساخته‌های یکی از زنان شاه صفی معرفی کرده است. تنها کتیبه تاریخ داری که از دوره صفویه در این مدرسه وجود دارد، کتیبه‌ای به خط محمدرضا امامی است که بر سردر ورودی مدرسه نصب شده است. مدرسه جده بزرگ در سال 1334ش تعمیر و مرمت شد که در جریان آن بخش اعظمی از تزیینات کاشی‌کاری قدیمی با انواع جدید جایگزین شده است. کتیبه این تزیینات در پیشانی ایوان شرقی نصب شده است. | ||
=== بنای مدرسه === | === بنای مدرسه === | ||
مدرسه جده بزرگ بر روی زمینی مستطیل شکل به ابعاد 34/8× 24/2 متر، با طرح چهار ایوانی و در دو طبقه برپا شده و مشتمل است بر سردر ورودی، هشتی، ایوان‌های چهارگانه، صحن میانی، حجره‌هایی در دو طبقه، چاه‌خانه و وضوخانه. بنای مدرسه از سه طرف به بافت شهری پیوسته و فقط در سردر ورودی آن دارای نماسازی و تزیینات است. تزیینات داخلی مدرسه منحصر به | مدرسه جده بزرگ بر روی زمینی مستطیل شکل به ابعاد 34/8× 24/2 متر، با طرح چهار ایوانی و در دو طبقه برپا شده و مشتمل است بر سردر ورودی، هشتی، ایوان‌های چهارگانه، صحن میانی، حجره‌هایی در دو طبقه، چاه‌خانه و وضوخانه. بنای مدرسه از سه طرف به بافت شهری پیوسته و فقط در سردر ورودی آن دارای نماسازی و تزیینات است. تزیینات داخلی مدرسه منحصر به کاشی‌کاری اطراف است. نقشه بنا به صورت ۴ ایوانی، با حجره‌هایی در طرفین هریک از ایوانها، پیرامون یک حیاط مرکزی به شکل هشت‌گوش نامنظم (نگینی) است.<ref name=":0">جاوری، محسن (1376). ''بررسی مدارس موجود دوره صفوی اصفهان.'' پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران. ص46-50.</ref>در اطراف ایوانها و در دو طبقه، حجره‌ها قرار گرفته‌اند. این مدرسه ۳۳ حجره در طبقه همکف و ۳۶ حجره در طبقه اول دارد. هر حجره طبقه همکف شامل یک ایوانچه ورودی، اتاق اصلی و پستوست. حجره‌های واقع در گوشه‌ها و تمامی حجره‌های طبقه بالا فاقد پستو هستند.<ref name=":0" />درست بالای در ورودی، کتیبه ساخت بنا از کاشی به خط ثلث به رنگ سفید بر زمینه لاجوردی با رقم محمدرضا امامی، و تاریخ ۱۰۵۸ق قرار دارد که در آن از جده شاه عباس دوم صفوی به عنوان بانی مدرسه و وقف آن بر طلبه مذهب اثنا عشریه، نام برده شده است.<ref>هنرفر، ل‍طف‌‌ال‍ل‍ّه (1344). ''گ‍ن‍ج‍ی‍ن‍ه آثار تاریخی اصفهان: آثار باستانی و ال‍واح و کتیبههای تاریخی در اس‍ت‍ان اصفهان''. اصفهان: ک‍ت‍اب‍ف‍روش‍ی ث‍ق‍ف‍ی. ص553.</ref>۳ کتیبه نیز به خط کوفی بنایی با نامهای الله، محمد، و مبارک باد به شیوه کاشی‌کاری معرق اجرا شده است.<ref>جاوری، محسن (1376). ''بررسی مدارس موجود دوره صفوی اصفهان.'' پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران. ص54.</ref> | ||
=== اساتید مشهور === | === اساتید مشهور === | ||
در این مدرسه محل تدریس بسیاری از علمای بزرگ اصفهان نظیر حاج میرمحمد صادق مدرس | در این مدرسه محل تدریس بسیاری از علمای بزرگ اصفهان نظیر حاج میرمحمد صادق مدرس خاتون‌آبادی و میرسید محمد نجف‌آبادی بوده است.<ref>رف‍ی‍ع‍ی م‍ه‍رآب‍ادی، اب‍وال‍ق‍اس‍م (1352). ''آثار ملی اصفهان''. تهران: انجمن آثار ملی. صص441-442.</ref>آقاحسین خوانساری از مدرّسان این مدرسه بود و تولیت آنجا را نیز برعهده داشت. پسرانش آقا جمال و آقارضی خوانساری نیز هر دو در این مدرسه تدریس میکردند. | ||
=== تولیت === | === تولیت === | ||
در وقفنامه مدرسه که در زمان حاج آقاحسین خوانساری تنظیم شده تولیت شرعی به مؤسس مدرسه و پس از مرگ او، به شاه وقت واگذار شده است.[https://rasekhoon.net/article/show/119865/] متولی مدرسه مزبور تا 1308ه.ش از خاندان آقا جمالالدین خوانساری بود. این اثر باستانی به موجب شماره 892- | در وقفنامه مدرسه که در زمان حاج آقاحسین خوانساری تنظیم شده تولیت شرعی به مؤسس مدرسه و پس از مرگ او، به شاه وقت واگذار شده است.[https://rasekhoon.net/article/show/119865/] متولی مدرسه مزبور تا 1308ه.ش از خاندان آقا جمالالدین خوانساری بود. این اثر باستانی به موجب شماره 892- 48/10/1 به ثبت تاریخی رسیده است.<ref>رف‍ی‍ع‍ی م‍ه‍رآب‍ادی، اب‍وال‍ق‍اس‍م (1352). ''آثار ملی اصفهان''. تهران: انجمن آثار ملی. صص441-442.</ref><ref>م‍لازاده، ک‍اظم (1381). ''مدارس و ب‍ن‍اه‍ای م‍ذه‍ب‍ی (ت‍ک‍ی‍ه، ح‍س‍ی‍ن‍ی‍ه، خ‍ان‍ق‍اه، ق‍دم‍گ‍اه، مدرسه، م‍ص‍ل‍ی).'' تهران: س‍ازم‍ان ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اس‍لام‍ی، ح‍وزه ه‍ن‍ری. ص49.</ref> | ||
=== وقفنامه === | === وقفنامه === | ||
وقفنامه این مدرسه که به شماره ثبت 103 در بايگانی | وقفنامه این مدرسه که به شماره ثبت 103 در بايگانی اداره‌کل اوقاف اصفهان نگهداری میشود، از معدود اسنادی است که اصل آن به دست رسيده است. اين وقفنامه که در تاریخ 1067 ه.ق. تنظیم شده بر روی کاغذی ضخيم نوشته شده که بعدها گويا به هنگامی که دچار پارگی و شکستگی شده، پشت آن را پارچه چسباندهاند. اما بطور کلی آسيب بسيار ديده و مقداری از بخش فوقانی و سطرهای ابتدای آن کاملأ از ميان رفته است. در آن هدف از ساخت مدرسه، موقوفات آن و قيود و شرايطی که از سوی واقف لازم دانسته شده، ذکر شده است.در پايان متن وقفنامه از دو گواه ياد شده، يکي حبيب الله بن حسين حسيني است که گويا اين شخص همان حبيب الله کرکي بن حسين حسن حسيني موسوي عاملي است و نیز مير سيد احمد بن زين العابدين علوي، که داماد مير داماد بوده است. | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۲۰ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۲۲
مدرسه جده بزرگ از مدارس علمیه اصفهان است که در دوره صفویه (شاه عباس دوم) توسط یکی از همسران شاه صفی ساخته شده است. تاریخ وقفنامه 1067 ق است.
تاریخچه
مدرسه جده بزرگ در بازار بزرگ اصفهان و نزدیک میدان نقش جهان قرار دارد. از آنجا که این مدرسه به لحاظ مساحت بزرگتر از مدرسه جده کوچک است به این نام خوانده شده است. نام بانی و یا واقف مدرسه در هیچ یک از کتیبههای موجود در ساختمان مدرسه ذکر نشده، ولی در حاشیه وقفنامه آن از زنی به نام حوری‌نام خانم اسم برده شده است که معلوم نیست این زن همان واقف است یا خیر. شاردن، سیاح فرانسوی، آن را از ساخته‌های یکی از زنان شاه صفی معرفی کرده است. تنها کتیبه تاریخ داری که از دوره صفویه در این مدرسه وجود دارد، کتیبه‌ای به خط محمدرضا امامی است که بر سردر ورودی مدرسه نصب شده است. مدرسه جده بزرگ در سال 1334ش تعمیر و مرمت شد که در جریان آن بخش اعظمی از تزیینات کاشی‌کاری قدیمی با انواع جدید جایگزین شده است. کتیبه این تزیینات در پیشانی ایوان شرقی نصب شده است.
بنای مدرسه
مدرسه جده بزرگ بر روی زمینی مستطیل شکل به ابعاد 34/8× 24/2 متر، با طرح چهار ایوانی و در دو طبقه برپا شده و مشتمل است بر سردر ورودی، هشتی، ایوان‌های چهارگانه، صحن میانی، حجره‌هایی در دو طبقه، چاه‌خانه و وضوخانه. بنای مدرسه از سه طرف به بافت شهری پیوسته و فقط در سردر ورودی آن دارای نماسازی و تزیینات است. تزیینات داخلی مدرسه منحصر به کاشی‌کاری اطراف است. نقشه بنا به صورت ۴ ایوانی، با حجره‌هایی در طرفین هریک از ایوانها، پیرامون یک حیاط مرکزی به شکل هشت‌گوش نامنظم (نگینی) است.[۱]در اطراف ایوانها و در دو طبقه، حجره‌ها قرار گرفته‌اند. این مدرسه ۳۳ حجره در طبقه همکف و ۳۶ حجره در طبقه اول دارد. هر حجره طبقه همکف شامل یک ایوانچه ورودی، اتاق اصلی و پستوست. حجره‌های واقع در گوشه‌ها و تمامی حجره‌های طبقه بالا فاقد پستو هستند.[۱]درست بالای در ورودی، کتیبه ساخت بنا از کاشی به خط ثلث به رنگ سفید بر زمینه لاجوردی با رقم محمدرضا امامی، و تاریخ ۱۰۵۸ق قرار دارد که در آن از جده شاه عباس دوم صفوی به عنوان بانی مدرسه و وقف آن بر طلبه مذهب اثنا عشریه، نام برده شده است.[۲]۳ کتیبه نیز به خط کوفی بنایی با نامهای الله، محمد، و مبارک باد به شیوه کاشی‌کاری معرق اجرا شده است.[۳]
اساتید مشهور
در این مدرسه محل تدریس بسیاری از علمای بزرگ اصفهان نظیر حاج میرمحمد صادق مدرس خاتون‌آبادی و میرسید محمد نجف‌آبادی بوده است.[۴]آقاحسین خوانساری از مدرّسان این مدرسه بود و تولیت آنجا را نیز برعهده داشت. پسرانش آقا جمال و آقارضی خوانساری نیز هر دو در این مدرسه تدریس میکردند.
تولیت
در وقفنامه مدرسه که در زمان حاج آقاحسین خوانساری تنظیم شده تولیت شرعی به مؤسس مدرسه و پس از مرگ او، به شاه وقت واگذار شده است.[۱] متولی مدرسه مزبور تا 1308ه.ش از خاندان آقا جمالالدین خوانساری بود. این اثر باستانی به موجب شماره 892- 48/10/1 به ثبت تاریخی رسیده است.[۵][۶]
وقفنامه
وقفنامه این مدرسه که به شماره ثبت 103 در بايگانی اداره‌کل اوقاف اصفهان نگهداری میشود، از معدود اسنادی است که اصل آن به دست رسيده است. اين وقفنامه که در تاریخ 1067 ه.ق. تنظیم شده بر روی کاغذی ضخيم نوشته شده که بعدها گويا به هنگامی که دچار پارگی و شکستگی شده، پشت آن را پارچه چسباندهاند. اما بطور کلی آسيب بسيار ديده و مقداری از بخش فوقانی و سطرهای ابتدای آن کاملأ از ميان رفته است. در آن هدف از ساخت مدرسه، موقوفات آن و قيود و شرايطی که از سوی واقف لازم دانسته شده، ذکر شده است.در پايان متن وقفنامه از دو گواه ياد شده، يکي حبيب الله بن حسين حسيني است که گويا اين شخص همان حبيب الله کرکي بن حسين حسن حسيني موسوي عاملي است و نیز مير سيد احمد بن زين العابدين علوي، که داماد مير داماد بوده است.
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ جاوری، محسن (1376). بررسی مدارس موجود دوره صفوی اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران. ص46-50.
- ↑ هنرفر، ل‍طف‌‌ال‍ل‍ّه (1344). گ‍ن‍ج‍ی‍ن‍ه آثار تاریخی اصفهان: آثار باستانی و ال‍واح و کتیبههای تاریخی در اس‍ت‍ان اصفهان. اصفهان: ک‍ت‍اب‍ف‍روش‍ی ث‍ق‍ف‍ی. ص553.
- ↑ جاوری، محسن (1376). بررسی مدارس موجود دوره صفوی اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران. ص54.
- ↑ رف‍ی‍ع‍ی م‍ه‍رآب‍ادی، اب‍وال‍ق‍اس‍م (1352). آثار ملی اصفهان. تهران: انجمن آثار ملی. صص441-442.
- ↑ رف‍ی‍ع‍ی م‍ه‍رآب‍ادی، اب‍وال‍ق‍اس‍م (1352). آثار ملی اصفهان. تهران: انجمن آثار ملی. صص441-442.
- ↑ م‍لازاده، ک‍اظم (1381). مدارس و ب‍ن‍اه‍ای م‍ذه‍ب‍ی (ت‍ک‍ی‍ه، ح‍س‍ی‍ن‍ی‍ه، خ‍ان‍ق‍اه، ق‍دم‍گ‍اه، مدرسه، م‍ص‍ل‍ی). تهران: س‍ازم‍ان ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اس‍لام‍ی، ح‍وزه ه‍ن‍ری. ص49.