بخت‌گشایی

بخت‌گشایی به معنای توسل به اعمال خاصی برای باز کردن بخت بسته دختران است. سن ازدواج معمولاً همان سن رسیدن به تکلیف شرعی دختران یعنی نه سال به حساب می‌آمد، اما این سن بر حسب زمان و منطقه جغرافیایی متفاوت است. از همین رو اگر دختری به سن ازدواج می‌رسید و هنوز ازدواج نکرده بود باور عامه بر این بوده و هنوز هست که بخت او به دلیل یک عامل ماورائی مانند سحر و جادوی بدخواهان یا اقبال شوم بسته شده است. لذا باید برای گشودن این بخت متوسل به اعمال و اورادی شد. این اعمال معمولاً خواندن اوراد یا انجام کارهایی است که به باور عامه با انجام آنها سحر و جادو باطل شده یا بداقبالی از میان رفته و برای دختر، همسری مناسب یافت می‌شود.

ساختواژه

بخت به معنای قسمت و بهره و نصیب و نیز به معنای اقبال، سعادت و دولت است.

بخت برای دختران به معنی شوهر است. لذا دختر دم‌بخت، یعنی دختری که به سن ازدواج رسیده است. سفید بخت یعنی زنی که همسر و زندگی مناسب و درخوری دارد، سیاه‌بخت یعنی زنی که در زندگی مشترک دچار شکست شده یا همسرش را از دست داده است. به خانه بخت رفتن به معنای شوهر کردن است. زن یک بخته یعنی زنی که یک بار ازدواج کرده است. دو بخته یعنی زنی که یک بار شوهرش را از دست داده و مجدداً ازدواج کرده باشد.

فارسی میانه: /baxt/

ایرانی باستان: /baxta/ (صفت مفعولی) تقسیم شده، معین، مقدّر، مشتق از ریشه /bag-/ تقسیم کردن، اختصاص دادن

اوستایی: /baxta-/ معین، مقرر؛ سهم، بخش، بهر

سنسکریت: /bhaktaʼ-/ معین، مقرّر

پارتی: /baxt/ تقسیم شده، baxtaγ قسمت، بهر، سهم