جمعیت نسوان وطنخواه ایران، نشریه
نشریه جمعیت نسوان وطنخواه ایران (1302-1305) توسط جمعیت نسوان وطنخواه ایران به همت محترم اسکندری و به صاحب امتیازی و مدیر مسئولی ملوک اسکندری در تهران انتشار یافت.[۱]
تاریخچه
در سال 1302ش. هیئت مدیره جمعیت نسوان وطنخواه ایران به منظور روشن شدن و تهذیب اخلاق و افکار زنان درصدد برآمد مجله‌ای منتشر کند. در همان سال ملوک اسکندری نایب رئیس جمعیت، امتیاز ماهنامه‌ای را به نام مجله جمعیت نسوان وطنخواه ایران با خط‌مشی علمی، ادبی و اجتماعی از وزارت معارف دریافت کرد. مشخصات مجله چنین بود:
در هر برج یک شماره منتشر می‌شود.
محل اداره: خیابان ارامنه، پل امیربهادر، جنب کارخانه چراغ برق، کوچه اسدالله خان سرهنگ، نمره 19.
وجه اشتراک: در داخله سالیانه 15 قران، شش ماهه 18 قران. خارجه: سالیانه 2 تومان، شش ماهه 11 قران و تک شماره سی شاهی، قیمت اعلانات سطری یک قران، به دوشیزگان مدارس در قیمت به طور کلی تخفیف داده می‌شود.[۲]
روی جلد شماره اول مجله شعار جمعیت نسوان وطنخواه ایران کهن جامه خویش آراستن/ به از جامه عاریت خواستن نوشته شده بود که از شماره دوم به بعد آن را حذف کردند. مجله در قطع خشتی کوچک (16´19.8 سانتی‌متر)، بدون تصویر و با حروف سربی منتشر می‌شد.[۳]
هزینه اشتراک این نشریه در داخل کشور برای دوره یک ساله 15 قران و دوره شش ماهه 8 قران و برای خارج از کشور برای دوره یک ساله 2 تومان و دوره شش ماهه 11 قران تعیین شده بود. قیمت تک شماره سی شاهی و اعلانات نیز سطری یک قران بود. تخفیف ویژه هزینه اشتراک نشریه مخصوص دانش‌آموزان دختر با عبارت به دوشیزگان مدارس در قیمت بطور کلی تخفیف داده می‌شود ذکر شده است.
نشریه جمعیت نسوان وطنخواه ایران در یازده شماره و در طول سه سال (1302 تا 1305) منتشر شد و موضوعات آن شامل حقوق زنان، خطرهای ازدواج زودهنگام دختران، آموزش زنان، اصلاحات اجتماعی و ادبیات بود.[۴]
این نشریه مدتی پس از درگذشت محترم اسکندری ـ مهمترین حامی انجمن جمعیت نسوان وطنخواه ایران- تعطیل شد.
شماره‌ها
فاصله انتشار مجله، برخلاف وعده‌ای که روی جلد هر شماره تکرار می‌شد، حفظ نشد. شماره اول مجله جمعیت نسوان وطنخواه ایران فاقد ماه انتشار بود و فقط روی جلد آن سال 1302ش، نوشته شد. از این رو تاریخ دقیق انتشار آن معلوم نیست. با این حال، براساس اشاره‌هایی که در مقاله به نخست وزیر سردار سپه شده است، مشخص می‌شود که شماره اول مجله در فاصله آبان تا اسفند 1302 ش. منتشر شده است. شماره دوم مجله نیز فاقد ماه انتشار است، اما با توجه با یادداشت ما و محیط هوچی‌گری به نظر می‌رسد این شماره در اواخر اردیبهشت یا اوایل خرداد 1303ش. انتشار یافت. شماره چهارم به علت مرگ محترم اسکندری منتشر نشد و شماره پنج و شش در یک مجلد با تاریخ مرداد و شهریور 1303ش. منتشر شد. شماره هفت و هشت نیز در یک مجلد بدون ذکر ماه در سال 1303ش. منتشر شد. شماره نه در هیجدهم تیر 1304، شماره ده با شش ماه تأخیر در پانزدهم بهمن 1304 و شماره یازده با یک سال تأخیر در بهمن ماه 1305، انتشار یافت و از آن به بعد مجله جمعیت نسوان وطنخواه ایران برای همیشه تعطیل شد. به تصریح هیئت مدیره جمعیت، بی‌نظمی در انتشار مجله و سپس تعطیلی آن ناشی از مشکلات مالی بود. تنها منبع درآمد مجله، حق اشتراک و تک فروشی بود و از هر دو طریق هزینه‌های مجله تأمین نمی‌شد. تک فروشی درآمدی نداشت و مجله عمدتاً به صورت اشتراک به خوانندگان عرضه می‌شد که بیشتر مشترکین هم مبلغ ناچیز اشتراک را نمی‌پرداختند.[۳]
موضوع
اگرچه نام مجله بیانگر آن بود که این مجله ارگان جمعیت نسوان وطنخواه ایران است، اما عملاً چنین نقشی نداشت. به جز گزارش مستوره افشار از وضعیت جمعیت در سال 1305 و یکی دو مطلب و خبر پراکنده، اخبار و گزارش‌های مربوط به فعالیت‌ها و مباحث برنامه‌ای جمعیت نسوان وطنخواه ایران در این مجله بازتاب نداشت و مطالب آن مانند دیگر جراید زنان بود و در حقیقت همان مطالب و موضوع‌هایی را که آن جراید مطرح می‌کردند مجله جمعیت نسوان وطنخواه ایران نیز دنبال می‌کرد.[۵]
هیئت مدیره جمعیت مخاطبان اصلی مجله را زنان اقشار مرفه و متوسط می‌دانست و مقاله‌ها و مطالب مجله به بررسی انتقادی وضعیت زندگی زنان این اقشار اختصاص داشت. بیشتر مطالب مجله درباره زن و جایگاه اجتماعی آن، وظایف زنان در جامعه ایران و ازدواج بود و دیگر مباحث مجله جمعیت نسوان وطنخواه ایران که کم و بیش به آن پرداخته می‌شد، عبارتند از: ورزش، بهداشت و تندرستی، تاریخ، مطالب ادبی، مد لباس و شیرینی‌پزی. هریک از این مباحث به نوعی با آن سه مبحث اصلی در ارتباط قرار می‌گرفت و آن را تکمیل می‌کرد.[۶]
نویسندگان
نویسندگان مجله عمدتاً اعضای جمعیت نسوان وطنخواه ایران بودند اما مردانی مانند سعید نفیسی، دکتر مؤدب‌السلطنه، صادق بروجردی و... نیز با این مجله همکاری می‌کردند. بیشتر نویسندگان مجله به صورت ساده و همه فهم می‌نوشتند. صدیقه دولت‌آبادی و فخرآفاق پارسای از جمله زنانی بودند که با این نشریه همکاری می‌کردند.[۵]
منابع
- ↑ ببران، صدیقه (1381). نشریات ویژه زنان: سیر تاریخی نشریات زنان در ایران معاصر. تهران: روشنگران و مطالعات زنان. ص78.
- ↑ خسروپناه، محمدحسین (1397). جمعیت نسوان وطنخواه ایران (سال‌های: 1301ش-1314). تهران: خجسته. ص47.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ خسروپناه، محمدحسین (1397). جمعیت نسوان وطنخواه ایران (سال‌های: 1301ش-1314). تهران: خجسته. ص48.
- ↑ ساناساریان، الیز (1384). جنبش حقوق زنان در ایران (طغیان، افول و سرکوب از ۱۲۸۰ تا انقلاب ۱۳۵۷). ترجمه نوشین احمدی خراسانی. تهران: اختران. ص64.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ خسروپناه، محمدحسین (1397). جمعیت نسوان وطنخواه ایران (سال‌های: 1301ش-1314). تهران: خجسته. ص49.
- ↑ خسروپناه، محمدحسین (1397). جمعیت نسوان وطنخواه ایران (سال‌های: 1301ش-1314). تهران: خجسته. ص50.
نگارخانه
نشریه جمعیت نسوان وطنخواه ایران، شماره 3، ص23، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
نشریه جمعیت نسوان وطنخواه ایران، شماره 3، ص24، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
نشریه جمعیت نسوان وطنخواه ایران، شماره 3، ص25، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
نشریه جمعیت نسوان وطنخواه ایران، شماره 3، ص26، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
نویسنده: حکمت بروجردی