آلنوش طریان
آلنوش طریان (تریان) /Ālenush Teriān/ (1299 - 1389ش) فیزیکدان و منجم ایرانی ارمنی‌تبار بود. او را مادر فیزیک نجوم نوین لقب داده‌اند.
زندگی‌نامه
آلنوش طریان در سال 1299 در تهران متولد شد. پدرش آرتو طریان علاوه بر نظامی بودن، شاعر، نویسنده و کارگردان نیز بود. او با نام مستعار آریزاد نویسندگی می‌کرد و از جمله کتاب‌هایش ترجمه شاهنامه به زبان ارمنی بود. مادر او، وارتو طریان بازیگر و کارگردان تئاتر ایرانی از هنرمندان قدیمی تئاتر ایران بود.[۱]
تحصیلات
آلنوش تحصیلات ابتدایی و دوره اول متوسطه را در مدرسه ارامنه تهران و دوره دوم متوسطه را در دبیرستان انوشیروان دادگر به انجام رساند. گرچه والدینش علاقه داشتند او در ادبیات ادامه تحصیل بدهد اما آلنوش علاقمند به فیزیک بود. او در سال 1326 شمسی موفق به دریافت لیسانس فیزیک از دانشکده علوم دانشگاه تهران شد.[۱]در مهر همان سال در سمت کارمند آزمایشگاه فیزیک دانشکدۀ علوم در دانشگاه تهران استخدام شد. یک سال بعد به سمت متصدی آزمایشگاه‌های دانشکدۀ علوم دانشگاه تهران منصوب شد و کمتر از یک سال زیر نظر دکتر محمودیان، رئیس آزمایشگاه‌های دانشگاه تهران، سرپرستی آزمایشگاه‌های این دانشگاه را بر عهده گرفت.[۱]
پس از دو سال یعنی در تابستان 1328 او برای ادامه تحصیل در رشته فیزیک اتمسفر به فرانسه رفت. آلنوش شاگرد پروفسور دارموا و همکار ایرن کوری دختر ماری کوری در آزمایشگاه بود. او در سال 1335 موفق به دریافت درجه دکترا در رشته فیزیک نجوم از دانشگاه سوربن پاریس شد.[۱] پس از دریافت مدرک دکترا از این دانشگاه پیشنهاد استادی در دانشگاه سوربن را نپذیرفت و به ایران بازگشت.[۲]
خدمات علمی
آلنوش پس از بازگشت با رتبه دانشیاری به کار تدریس ترمودینامیک و سپس فیزیک نجوم در دانشکده علوم دانشگاه تهران پرداخت و از 1338 یعنی از آغاز تأسیس رصدخانه فیزیک خورشیدی مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه، ریاست و اداره آن را عهده‌دار شد.[۱] او در سال 1338 برای شرکت در بورسیه دولتی آلمان غربی در مطالعه رصدخانه خورشیدی انتخاب شد و پس از چهار ماه تحقیق به ایران بازگشت.[۳] آلنوش در 1342 به مقام استادی رسید.
در سال 1345 به عنوان عضوی از کمیته ژئو فیزیک دانشگاه تهران انتخاب و در سال 1348 به ریاست گروه تحقیقات فیزیک خورشیدی مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران منصوب شد [۴]و در رصدخانه فیزیک خورشیدی که خود در بنیانگذاری آن نقش عمده‌ای داشت، مشغول به کار شد. او پس از 32 سال خدمت در 15شهریور 1358ش بازنشسته شد. از آلنوش با عنوان مادر فیزیک نجوم ایران یاد می‌کنند. او هیچگاه ازدواج نکرد و فرزندی نداشت و سرانجام در 14 اسفندماه 1389ش درگذشت.
در سال 82 فیلمی با عنوان سوی خورشید از زندگی آلنوش طریان ساخته شد و زندگی این نخستین بانوی استاد کرسی فیزیک نجوم به تصویر کشیده شد.[۵]
او در سال 1389 کتابخانه شخصی خود را به کتابخانه ملی ایران اهدا کرد.
مفاخر
نشان مسروپ ماشتوتس از طرف عالی جناب جاثلیق آرام اول، رهبر مذهبی ارمنیان جهان، حوزۀ سیلیسیه
شرکت در مجامع علمی
آلنوش طریان در مجامع بین‌المللی چندی برای سخنرانی و پژوهش حضور یافت. از جمله آنها می‌توان به شرکت در کنفرانس سال 1340ش، دانشگاه برکلی کالیفرنیا، در سال 1344ش در آلمان و در سال 1349ش در انگلیس اشاره کرد. عکس‌هایی که او در رصدخانه از خورشید تهیه کرد از سوی مجامع علمی خارجی مورد تقدیر قرار گرفت.[۲]
منابع
پیوند به بیرون
نویسنده: حکمت بروجردی