تعاریف
اصطلاحهای زیر، اصطلاحهایی هستند که در معنای ویژهای در این راهنما به کار برده شدهاند؛ به اصطلاحهایی که در معنای متداول کتابشناختی به کاربرده شده در این جا اشارهای نشده است. تعاریف مربوط به عناصر دادهای ISBD را میتوان در مدارک مربوط به ISBD یافت.
پایانکر رکورد (Record terminator)
نویسه کنترلی که در پایان هر رکورد آورده میشود تا آن را از رکود بعدی جدا سازد.
جداساز فیلد (Field separator)
نویسه کنترلی که در پایان هر یک از فیلدهای متغیّر ظاهر میشود تا آن را از فیلد بعدی جدا سازد. در انتهای فهرست راهنما نیز به کار میرود.
دادههای متنی (Textual data)
دادههایی که هنگام نمایش توصیف کتابشناختی رکورد ظاهر میشود. این اصطلاح در مقابل دادههای کد شده (Coded data) به کار برده شده است.
سطح سلسله مراتبی (Hierarchical level)
سطح دادههای کتابشناختی بخشی از مجموعه را نسبت به مجموعه کامل، سطح سلسله مراتبی میگویند. به عنوان مثال، توصیف کتابشناختی جلدهای مختلف یک مجموعه چند جلدی و توصیف کتابشناختی کل مجموعه در دو سطح سلسله مراتبی متفاوت قرار میگیرند ولی از این نظر که یکی جزئی از دیگری است با هم ارتباط پیدا میکنند. سطح سلسله مراتبی هنگامی تعیین میشود که هم برای کل مجموعه و هم برای اجزای آن رکوردهای کتابشناختی جداگانه تدوین میشود، مثلاً برای مقالهای از یک نشریه ادواری و خود آن نشریه، برای فصلی از یک تکنگاشته و خود آن، برای فروست فرعی و فروست اصلی، برای یکی از تکنگاشتهای یک فروست و کّل فروست.
شماره (Tag)
عددی سه رقمی که به عنوان برچسب شناسایی هر فیلد مربوط به کار میرود.
شناسگر فیلد فرعی (Subfield identifier)
کدی مرکب از دو نویسه که برای شناسایی هر یک از فیلدهای فرعی متعلق به یک فیلد متغیّر به کار میرود. اولین نویسه، نویسه جداساز، همواره ثابت است و همان نویسهای است که در استانداردISO 2709 برای جداسازی فیلدهای فرعی به کار رفته است. دومین نویسه، کد فیلد فرعی است و میتواند عددی یا حرفی باشد.
عناصر دادهای(ISBD data elements)
عناصر دادهای که توصیف کتابشناختی آنها باید بر مبنای دستورالعملهای استاندارد بینالمللی توصیف کتابشناختی باشد.
عنصر دادهای (Data element)
کوچکترین واحد اطلاعاتی که ماهیت آن دقیقاً مشخص شده باشد. در فیلدهای متغیّر هر عنصر دادهای به شکل یک فیلد فرعی ضبط میشود و توسط شناسگر فیلد فرعی مشخص میگردد. در برچسب رکورد، فهرست راهنما، و فیلدهای فرعی ثابت، عناصر دادهای که به صورت کد ضبط میشوند با جایگاه نویسهای خود شناسایی میشوند.
عنوان قبلی (Former title)
عنوان قبلی پیایندی که نام آن عوض شده است.
عنوان ماقبل آخر (Preceding title)
عنوان ما قبل آخر پیایندهایی که تغییر نام دادهاند.
فرمت مبدا (Source format)
فرمت دادههایی که قبل از تبدیل به فرمت مارک ایران، به صورت قابل خواندن با ماشین موجود بوده است.
فیلد (Field)
زنجیرهای از نویسهها که ماهیت آن قبلاً تعیین شده و بوسیله یک شماره شناسایی میشود. در هر فیلد میتوان یک یا چند فیلد فرعی داشت.
فیلد فرعی (Subfield)
واحد مشخصی از اطلاعات داخل یک فیلد (نیز نگاه کنید به عنصر دادهای).
فیلد فرعی ثابت (Fixed length subfield)
فیلد فرعی که طول آن تغییرناپذیر است. در مارک ایران، تعریف فیلد فرعی ثبات به گونهای است که میتواند یک یا چند عنصر دادهای را بپذیرد. این فیلدهای فرعی هم در فیلدهای ثابت (مثلاً فیلد فرعی $a از فیلد 100) و هم در فیلدهای متغیّر (مثلاً فیلد فرعی $z از فیلد 200) وجود دارند.
فیلد متغیّر (Variable field)
فیلدی که توانایی پذیرش دادههای دارای طول متفاوت را دارد. تعداد عناصر دادهای و فیلدهای فرعی چنین فیلدی ممکن است یکی یا بیشتر باشند. طول این فیلد شامل کلیه نویسههاست اعم از نویسههای دادههای متنی، نشانگرها، شناسگرهای فیلدهای فرعی و جداساز فیلدها.
محتوا نما (Content designator)
کدهایی که برای شناسایی عناصر دادهای به کار میرود، و یا اطلاعات اضافی در مورد عناصر دادهای در اختیار میگذارد. محتوا نماها عبارتند از شماره Tags))، نشانگرها، و شناسگرهای فیلدهای فرعی.
نشانگر (Indicator)
یک نویسه (عددی یا الفبایی) که اطلاعات اضافی در ارتباط با فیلد متغیّر، محتوای آن فیلد، رابطهاش با فیلدهای دیگر همان رکورد، و یا نحوه دستکاری اطلاعات را ارائه میدهد.
نقطه دستیابی (Access point)
هر نام، اصطلاح، یا کدی که اختصاصاً برای جستجو و دستیابی به یک رکورد کتابشناختی در نظر گرفته شده است.
نویسه جانشین (Fill character)
در جایگاههای نویسهای خاص، هنگامی که دادهای در اختیار نباشد، از نویسه جانشین به جای ارزش مناسب استفاده میشود.