کمیته مارک ایران
از سال 1377 تا سال 1381
کتابخانه ملّی ایران که فهرستنویی کامپیوتری خود را از سال 1373 آغاز گرده بود، برای سازگاری کردن اطلاعات کتابشناختی با موازین بین المللی ونیز دستیابی به نظام مطلوب اطلاعرسانی ملّی و ایجاد شبکه اطلاعرسانی سازگار با نظام جهانی اطلاعات، بر آن شد تا در این زمینه تحقیقاتی را آغاز کند. در نتیجه در سال 1376 طرحی را در مورد «مارک ایران» به شورای پژوهشهای علمی کشور پیشنهاد کرد. طرح مذکور در تاریخ 4/11/76/ تصویب و طی نامهای به شماره ٩۴٩۶ ش/ ب/ع به کتابخانه ابلاغ شد.
در فروردین 1377 برای انجام این مهم کتابخانه ملی اقدام به تشکیل کمیته ملی مارک ایران با اعضای زیر نمود:
1. مهندس امیر پارسی عضو هیأت علمی مرکز مدارک علمی ایران
2. شیرین تعاونی، عضو هیأت علمی کتابخانه ملّی ایران
3. دکتر فریبرز خسروی، معاون پردازش و پژوهش کتابخانه ملی ایران
4. مهندس مهران رهگذار، مدیر کل خدمات ماشینی و اطلاعرسانی سازمان نظارت بر قیمت وزارت بازرگانی
5. پوری سلطانی، عضو هیات علمی کتابخانه ملّی ایران
6. دکتر زهرا شادمان، عضو بازنشسته هیأت علمی کتابخانه ملی ایران
7. دکتر ماندانا صدیق بهزادی، عضو هیأت علمی کتابخانه ملی ایران
8. دکتر مرتضی کوکبی، دانشیار گروه علوم کتابداری دانشگاه شهید چمران اهواز
لازم به یادآوری است که انتخاب اعضای کمیته از خارج از کتابخانه ملّی بر مبنای سوابق این افراد بوده است: انتخاب آقای مهندس پارسی، گذشته از تخصص ایشان در رشته کامپیوتر، بیشتر به علت سوابق کاری ایشان در مرکز مدارک علمی و تجربیاتشان در بررسی و مطالعه مارک آمریکا (USMARC) بوده است آقای مهندس مهران رهگدر، علاوه بر تخصص در رشته کامپیوتر، از سال 1349 با مرکز خدمات کتابداری همکاری داشتهاند و ضمن پژوهش برای کامپیوتری کردن فهرستنویسی مرکز خدمات کتابداری و نیز فهرستگان ایران تجربیات ارزنده ای در زمینههای مورد نیاز کسب کرده اند و بعدها نیز چه در مرکز پژوهشهای فرهنگی وزارت ارشاد و چه در سازمان صدا و سیما در زمینههای مشابه به کار مشغول بودند. قای مرتضی کوکبی، دارای درجه دکترا در زمینه کتابداری و اطلاع رسانی از استرالیا، پایان نامه دکترای خود را در زمینه تهیه فهرستنویسی قابل خواندن با ماشین برای ایران به اتمام رسانده بودند و ملسمآ میتوانتند منشأ کمکهای موثری برای کمیته باشند. اولین جلسه کمیته مزبور در تاریخ ۴/ ٥/1377 تشکیل شد و طی آن در مورد اینکه مارک ایران بر مبنای مارک آمریکا یا بر پایه مارک جهانی طرحریزی شود بحث و گفتگوهایی به عمل آمد. اکثریت افرادکمیته به دلایلی چند مارک جهانی را ترجیح می دادند، لذا قرار شد ضمن تدوین این دلایل، پژوهش در مورد مارک ایران بر پایه مارک جهانی آغاز شود. آقای مهندس امیر پارسی متأسفانه نتوانستند بیش از 13 بار در جلسات کمیته شرکت کنند و کمیته همواره از نظرات و تجربیات فهرستنویسی خانم زهره علوی، عضو هیأت علمی و سرپرست بخش فهرستنویسی کتابخانه ملّی استفاده کرده است.
سازمان اسناد و كتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران (كه از این پس سازمان گفته می شود) مطابق اساسنامه خود، انجام مشاوره، نظارت و ارائه خدمات فنی و برنامه ریزی و سازماندهی کتابخانه و مراكز اسنادی كشور را برعهده دارد. بدیهی است به منظور ایفای این نقش و ارائه الگوی مناسب به کتابخانه ها و مراكز اسنادی کشور، به تدوین استانداردهایی نیاز دارد تا بتواند به اجرای اهداف خود مطابق با اساسنامه بپردازد همانند انجمن های کتابداری و ایفلا (فدراسیون بین المللی کتابداری و اطلاع رسانی) بر این اساس كتابخانه ملی نیز با تدوین كتابشناسی ملی و سرعنوان های موضوعی طبق استانداردهای بین المللی از سال ها قبل در راستای استانداردسازی گام های مهمی را برداشته است، طرح مارك ایران در سال 1377 و استمرار فعالیت های آن تاكنون، شاهد دیگری بر این مدعاست کتابخانه ملی ایران که فهرستنویسی کامپیوتری خود را از سال 1373 آغاز کرده بود ، برای سازگار کردن اطلاعات کتابشناختی با موازین بین المللی و نیز دستیابی به نظام مطلوب اطلاع رسانی ملی و ایجاد شبکه اطلاع رسانی سازگار با نظام جهانی اطلاعات ، بر آن شد تا در این زمینه تحقیقاتی را آغاز کند. در نتیجه در سال 1376 طرحی را در مورد «مارک ایران» به شورای پژوهش های علمی کشور پیشنهاد کرد. طرح مذکور در تاریخ 4/11/74 تصویب و طی نامه ای به شماره 9496 ش/ب/ع به کتابخانه ابلاغ شد. در فروردین 1377 برای انجام این مهم کتابخانه ملی اقدام به تشکلیل کمیته ملی مارک ایران نمود.اولین جلسه کمیته در تاریخ 4/5/1377 تشکیل شد و طی آن در مورد اینکه مارک ایران بر مبنای مارک آمریکا یا بر پایه جهانی طرح ریزی شود بحث و گفتگوهایی به عمل آمد. پس از آن كمیته مارك ایران فعالیت خود را در زمان پیاده سازی نرم افزار رسا از سرگرفت و با برگزاری جلسات متعدد نسبت به پیاده سازی مارك ایران در نرم افزار رسا اقدام نمود. مارک ایران به عنوان الگویی برای طراحی فرمت های داخلی جهت ذخیره و بازیابی اطلاعات کتابشناختی ماشین خوان مورد استفاده قرار می گیرد و همچنین محتوا نماهای لازم را (مانند شماره، نشانگر، فیلدهای فرعی) برای اجزای رکوردهای کتابشناختی ماشین خوان تعیین می کند و فرمت منطقی و یکنواختی را برای ساختار فیزیکی این رکوردها ارائه می دهد. ادامه روند تشكیل كمیته مارك در سازمان امری ضروری و بسیار مهم است تا ضمن حفظ نقش حاکمیتی سازمان، کتابخانه ها و مراكز دیگر از دستورالعمل ها و رهنمودهای سازمان در زمینه سازماندهی اطلاعات الگو گیرند. دین منظور، كارگروهی لازم است متولی امر به روزرسانی “مارك ایران” باشد.
سازمان اسناد و كتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران (كه از این پس سازمان گفته می شود) مطابق اساسنامه خود، انجام مشاوره، نظارت و ارائه خدمات فنی و برنامه ریزی و سازماندهی کتابخانه و مراكز اسنادی كشور را برعهده دارد. بدیهی است به منظور ایفای این نقش و ارائه الگوی مناسب به کتابخانه ها و مراكز اسنادی کشور، به تدوین استانداردهایی نیاز دارد تا بتواند به اجرای اهداف خود مطابق با اساسنامه بپردازد همانند انجمن های کتابداری و ایفلا (فدراسیون بین المللی کتابداری و اطلاع رسانی) بر این اساس كتابخانه ملی نیز با تدوین كتابشناسی ملی و سرعنوان های موضوعی طبق استانداردهای بین المللی از سال ها قبل در راستای استانداردسازی گام های مهمی را برداشته است، طرح مارك ایران در سال 1377 و استمرار فعالیت های آن تاكنون، شاهد دیگری بر این مدعاست کتابخانه ملی ایران که فهرستنویسی کامپیوتری خود را از سال 1373 آغاز کرده بود ، برای سازگار کردن اطلاعات کتابشناختی با موازین بین المللی و نیز دستیابی به نظام مطلوب اطلاع رسانی ملی و ایجاد شبکه اطلاع رسانی سازگار با نظام جهانی اطلاعات ، بر آن شد تا در این زمینه تحقیقاتی را آغاز کند. در نتیجه در سال 1376 طرحی را در مورد «مارک ایران» به شورای پژوهش های علمی کشور پیشنهاد کرد. طرح مذکور در تاریخ 4/11/74 تصویب و طی نامه ای به شماره 9496 ش/ب/ع به کتابخانه ابلاغ شد. در فروردین 1377 برای انجام این مهم کتابخانه ملی اقدام به تشکلیل کمیته ملی مارک ایران نمود.اولین جلسه کمیته در تاریخ 4/5/1377 تشکیل شد و طی آن در مورد اینکه مارک ایران بر مبنای مارک آمریکا یا بر پایه جهانی طرح ریزی شود بحث و گفتگوهایی به عمل آمد. پس از آن كمیته مارك ایران فعالیت خود را در زمان پیاده سازی نرم افزار رسا از سرگرفت و با برگزاری جلسات متعدد نسبت به پیاده سازی مارك ایران در نرم افزار رسا اقدام نمود. مارک ایران به عنوان الگویی برای طراحی فرمت های داخلی جهت ذخیره و بازیابی اطلاعات کتابشناختی ماشین خوان مورد استفاده قرار می گیرد و همچنین محتوا نماهای لازم را (مانند شماره، نشانگر، فیلدهای فرعی) برای اجزای رکوردهای کتابشناختی ماشین خوان تعیین می کند و فرمت منطقی و یکنواختی را برای ساختار فیزیکی این رکوردها ارائه می دهد. ادامه روند تشكیل كمیته مارك در سازمان امری ضروری و بسیار مهم است تا ضمن حفظ نقش حاکمیتی سازمان، کتابخانه ها و مراكز دیگر از دستورالعمل ها و رهنمودهای سازمان در زمینه سازماندهی اطلاعات الگو گیرند. دین منظور، كارگروهی لازم است متولی امر به روزرسانی “مارك ایران” باشد.
از سال 1383 تا 1387
در این محدوده ی زمانی به سبب پیاده سازی نرم افزار رسا، شورا ی رسا با هدف بومی سازی و عملیاتی کردن مارک ایران کار خود را به سرانجام رسانید .
اعضای شورا متشکل از پیشکسوتانی همچون دکتر زهرا شادمان، دکتر ماندانا صدیق بهزادی ،شیرین تعاونی و اساتیدی همچون دکتر فریبرز خسروی و متخصصانی مانند دکتر رضا شهرابی و دکتر سعیده اکبری داریان و نمایندگان و متخصصان شرکت پارس آذرخش بودند.
از سال 1393 تا کنون
اهداف : تدوین استاندارد مارك ایران ارائه رهنمودها و نظارت در زمینه یکپارچه سازی و بومی سازی استانداردهای مرتبط در حوزه علوم اطلاعات، دانش شناسی با مارك ایران؛ اقدام به گسترش فرمت مارک برای تمام منابع ك تابخانه ای اعم از (چاپی و غیر چاپی و …).
وظایف : برنامه ریزی برای تدوین، تصویب، و بومی سازی یونی مارك ؛
برنامه ریزی برای آموزش نحوه استفاده صحیح از یونی مارك درسازمان ؛
بررسی مشكلات و ارائه راهكار به منظور سازماندهی منابع اطلاعاتی ؛
ایجاد یا هدایت كارگروه های تخصصی برای مطالعه و تدوین رهنمودهای تخصصی در زمینه های مورد نیاز؛ بسترسازی لازم برای تعامل میان ذینفعان و علاقه مندان این حوزه.
تركیب كارگروه:
رییس كارگروه: معاونت پژوهش، برنامه ریزی و فناوری یا نماینده متخصص تام الاختیار؛
دبیر كارگروه: به انتخاب رئیس كمیته از بین اعضا؛
اعضای حقوقی: معاونت كتابخانه یا نماینده متخصص تام الاختیار؛
مدیركل پردازش و سازماندهی یا نماینده متخصص تام الاختیار؛
مدیركل فناوری اطلاعات یا نماینده متخصص تام الاختیار؛
مدیركل منابع دیجیتال یا نماینده متخصص تام الاختیار؛
راهبر نرم افزار رسا؛
اعضای حقیقی:
كارشناس علم اطلاعات و دانش شناسی متخصص در مباحث فراداده از داخل یا خارج از سازمان(4 نفر).